Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti adau-nun 80 illik yubileyinə həsr edilir adau-nun elmi ƏSƏRLƏRİ g əNCƏ 2009, №3
Yüklə 10,61 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- УДК 638.1 Лечение пчелиных семей, расположенных в северо-восточных района Республики и заразившихся аскосферозом, с помощью лекарственных
- Treatment of the swarm of bees living in the North-east terri forees of our republic, infected with askosferoz by adding herbal preparations
- УДК 636.293.2 ВЗАИМОСВЯЗАННОСТЬ ВНУТРЕННЕЙ ПАТОЛОГИИ Кандидат ветеринарных наук И. Ф. Гянджаев
- UOT 636.293.2 Daxili patologiyanın qarşılıqlı əlaqəsi İ.F.Gəncəyev XÜLASƏ
- Polimorbidity of internal pathology I.F.Gancayev SUMMARY
- UOT 632.51:636.5 AMARANT BİTKİSİNİN QUŞÇULUQDA ƏHƏMİYYƏTİ Dissertant G.K.Bağırova Kənd təsərrüfatı elmləri namizədi S.A.Abbasov
- УДК 632.51:636.5 Значение амаранта в птицеводстве Диссертант Багирова Г.К. K. c/x.н. Абасов С.А.
- Value of an amaranth in poultry farming The author of dissertation Bagirova G. K. K. a. u.Abbasov S.A.
- UOT 633. 88: 615. 1 CAVAN HEYVANLARIN MƏDƏ-BAĞIRSAQ XƏSTƏLİKLƏRİNİN KOMPLEKS TERAPİYASINDA DƏRMAN BİTKİLƏRİNİN TƏTBİQİ
|
ƏDƏBİYYAT
УДК 638.1 Лечение пчелиных семей, расположенных в северо-восточных района Республики и заразившихся аскосферозом, с помощью лекарственных препаратов на растительной основе Профессор Р.Л.Султанов Научный работник Н.И.Наджафов Азербайджанский Научно-Исследовательский Ветеринарный Институт В результате проведенных исследований было выявлено, что растительные препараты, добавленные в нистатин и унисан, и оказали более интенсивное лечение пчел, зараженных аскосферозом. Эти препараты не оказывают отрицательного воздействия на биохимические особенности и физиологическое состаяние пчел, а, наоборот, повышают плодовитость пчеломатки. Treatment of the swarm of bees living in the North-east terri forees of our republic, infected with askosferoz by adding herbal preparations The Scientific Research Institute of Veterinary Professor R.S.Sultanov, Scientific Eploye N.S.Nadjafov As a result of the research work it was defermined that the treatment of the swarm of bees against the infection with askosferoz using herbal preparations together with nistatin and unisan gave a positive affection and medical treatment was more effective. These medical preparations don΄t have any negative affection on the biological characteristics and physical state of the bees. On the contary they increase the capability of layins eggs of the mother bee. УДК 636.293.2 ВЗАИМОСВЯЗАННОСТЬ ВНУТРЕННЕЙ ПАТОЛОГИИ Кандидат ветеринарных наук И. Ф. Гянджаев Азербайджанский Государственный Аграрный Университет Многолетние (1989-2008) исследования внутренней потологии в буйволоводстве в разных хозяйственных условиях показали, что за последние 20-30 лет резко изменились условия кормления и содержания буйволов. В стойловый период в рационах буйволов зачастую сено заме-няют, силосом, сенажом, жомом, бардой, дробиной и другими кормами обычно не соответствующего качества. Так в зонах с повышенным возделыванием кукурузы сено состовляет малую долю рациона,иногда практически соотсутствует, что приводит к развитию хронического ацидоза, нарушению всех видов обмена веществ,и появлению потогенетически взаимо связанных болезней. Зачастую способствующими этиологическими факторами являются гиподинамия, скученность в помещениях, недостаточность инсоляций, поступление в организм большого количества ксенобиотиков 2. В таких условиях содержания и кормления появились ранее крайне редко отмечавшиеся заболевания: кетоз,послеродовая гипокальциемия, гипомагниемия, жировая гепатодистрофия, вторичная остеодистрофия, ацидоз и алколоз рубца, алиментарная анемия телят, буйволят, ягнят, жеребят, абсцессы печени, синдром стресса, постнатальный диарейный синдром, молозивный токсикоз,иммунные дефициты, аутоиммунные и аллергические болезни и т.д. 1. В современном молочном скотоводстве характерной особен-ностью является этиопотогенетическая связь внутренних болезней, которая проявляется от рождения животного до конца его хозяйственного исполь-зования. Возрастная связь у буйволят проявляется иммунной патологией, диарейным синдромом, респираторными болезнями, алиментарной анемией, рахитом, костной дистрофией и т.д. На современном этапе многие исследователи указывают на необходимость изучения незаразных болезней животных на фоне иммунологических исследований,усматривая патогенетическую связь многих заболеваний с иммунной патологией. Мы считаем логичнее было бы изучение внутренних блезней животных также на фоне гормональных исследований, ибо имеется тесная патогенетическая связь многих заболеваний с патологией эндокринной системы. В последние десятилетия некоторые исследователи как у нас так и зарубежом указывают на определенную этиологическую и патогенетическую связь между молочнокислым ацидозом рубца и руменитом, гиповитаминозом А и состоянием естественной резистентности организма, гипотиреозом и костной патологией диарейным синдромом и алиментарной анемией. Нами установлено тесная связь между ожирением и кетозом буйволиц, за рубежом некоторые исследователи установили связь между алиментарным ожирением, кетозом и вторичной остеодистрофией коров, кетозом,ацидозом рубца и вторичной остеодистрофией бычков при откорме. У буйволиц кавказской породы в сухостойный период при содержании на рационах с избытком протеина и энергии (дача 100-150 технического жира в рацион буйволиц) вызывали ожирение. После отёла в период раздоя у этих буйволиц в 1,5-2 раза чаще диагностировали кетоз, чем у животных со средней упитанностью. Это связанно с тем,что в период интенсивной лактации буйволицы с высокой продуктивностью и жирностью испытывают недостаток в энергии, в связи с чем происходит усиленный распад эндогенного жира (липолиз), в резултате чего в организме накапливаются свободные жирные кислоты, которые не успев утилизироваться до конца служат источником образования кетоновых тел. Усиленный липолиз сопровождается на коплением в организме ненасыщенных жирных кислот с длинной цепью что способствует подавлению и снижению аппетита, отсюда и уменьшению потребления корма. Зачастую затяжная форма кетоза осложняется вторичной остеодистрофией. В наших опытах в Багманларском буйволоводческом хозяйстве 1991-2001 годы почти у каждой 4-5 буйволицы заболевшей кетозом, отмечали в дальнейшем осложнение вторичной остеодистрофией,что в конце концов приводило к утрате хозяйственной ценности животных.В 1993-1995 годы в ходе экспериментальных исследований две головы буйволиц при вторичной остеодистрофии были вынужденно забиты. При проведении диспансеризации буйволиц в течении 2000-2005 годов с высоким уровнем кормления симптомы ожирения установили у 10,8 % животных, кетоза-18%, остеодистрофии-4,8%. Проявление вторичной остеодистрофии в отличие от алиментарной остеодистрофии не было связано с недостатком в рационах кальция, фосфора, минеральных элементов,протеина и общей энергии. В 2003-2005 годы на фермах где диагностировали вторичную остеодистро-фию, в суточных рационах лактирующих буйволиц избыток общей энергии достигал 2,2 кормовых единиц,переваримого протеина 57,1 гр, кальция 49,4 гр,фосфора 45,6 гр. В сухостойный период в рационах буйволиц сверх нормы содержались до 2 кормовых единиц, 400 гр.переваримого протеина,30 гр.кальция, 25гр. фосфора. Рационы были высококонцентратного типа, с недостатком сена. На основании многолетних собственных результатов исследований и обобщения литературных источников последних десятилетий мы пришли к заключению, что вторичная остеодистрофия в отличии от алиментарной является заболеванием эндогенного происхождения, в основе которого лежит нарушение функции гипофиза, коры надпочечников, щитовидной и около щитовидных желез, потологии печени и других органов вследствие кетоза. При гипофункции щитовидной железы уменьшается секреция тирокальци-тонина угнетается деятельнсть остеобластов, усиливается функция остеокластов, что приводит к замедлению процесса остеосинтеза и ускорению остеолизиса. Гипофункция околощитовидных желез приводит к снижению секреции паратгормона который с активными формами витамина Д регулирует концентрацию,кальция в крови принимает активное участие в процессах адсорбции минеральных веществ в желудочно-кишечном тракте и доставке их к костной ткани,и выделении почками.Недостаток паратгормона снижает усваяемость минеральных веществ,и концентрацию кальция в крови,что ведёт к усиленной мобилизации этого элемента из почечной ткани,и развитию остеодистрофии.При кетозе тормозится процесс окисления ацетил-КОА в цикле трикарбоновых кислот, снижается синтез цитрата,который служит транспортным средством ионов кальция.Недостаток кальция ведёт к ослаблению процесса образования гидроксиаппатита кости,где кальций принимает активное участие.Такой сложный синдром вторичной остеодистрофии обусловлен первичным заболеванием-кетозом и имеет с ним общие этиопатогенетические механизмы развития.Ожирение сопроваждается жировой инфильтрацией печени,которая при кетозе и вторичной остеодистрофии переходит в жировую дистрофию.При кетозе и вторичной остеодистрофии у буйволиц вследствии нарушения белковообразовательной функции печени отмечали ярко выраженную гипер-протеинемию и положительную белково-осадочную пробу сыворотки крови.В патогенезе этиологически и потогенетически взаимосвязанных мета-болических заболеваний (кетоз,вторичная остеодистрофия,ожирение) и их осложнений с развитием гипогликемии и повышенного патогенеза важную роль играют сдвиги,возникающие в различных метоболических циклах,в активности гидролитических и окислительно-восстановительных ферментов цикла Кребса-Эмбден-Мейергофа, пептозного-шунта и терминального окисления. Многие зарубежные исследователи указывают на тесную этиопатогенетическую связь вторичной остеодистрофии,ацидоза рубца, руменита, абсцесса печени, коллагеноза и уролитиаза – которые отмечали у бычков при интенсивном откорме и выращивании 3. Общими этиологическими факторами этих болезней являлись физиологически необоснованное однотипное высоко-концентратное кормление. В годовой структуре потребляемых кормов как указывают исследователи по питательности на долю комби-кормов приходилось 60-74%, сена 0,8-5%, зелённой массы 2-9%. Количество клетчатки при норме 16-18% , было 6-12% . Сахаро– протеиновое отношение было в пределах 0,3-0,38 при норме около единицы.Содержание в рационах этих животных энергии, переваримого протеина, кальция. фосфора, марганца, железа, цинка, меди, витаминов А, Е находились в пределах нормы или несколько превышало. Ацидоз рубца, руменит, асептический пододерматит у бычков возникают на фоне однотипного жомово-бардяного кормления указывают некоторые исследователи 1. При жомовом откорме у бычков развиваются молочно-кислый ацидоз, жировая гепотодистрофияи остеодистрофия. Патогенез перечисленных болезней у бычков является сложным и недостаточно изученным. Очевидно у этих болезней не только общая этилогия, но тесно взаимосвязанные патогенетические механизмы развития. Вероятнее всего в основе их лежат нарушения рубцового пищеварения, обмена веществ, функции органов эндокринной системы, поражения печени, сердца, почек, костной системы.Другая группа исследователей отмечают идентичность этиопотогенеза гиповитаминозов и микроэлементозов. Витаминную недостаточность животных отмечают преимущественно в форме полиглюковитаминозов то же можно сказать и о микроэлементозах. Многие эндемические болезни такие как беломышечная болезнь буйволов по Куринской низменности, энзоотическая атаксия ягнят, гипомагниемия Казахско-Акстафинской зоне, зобная болезнь Шекинской и Тер-Терской зоне, возникают при нарушении функции органов пищеварения, затем в процесс вовлекаются почки, печень, почечная ткань, эндокринная и сердечно-сосудистая система, кожа и т.д. Заключение В современных условиях ведения животноводства характерной особенностью является проявление взаимосвязанных заболеваний имеющих общую этиологию и патогенетические механизмы развития.В связи с этим изучение внутренних болезней животных необходимо вести с учётом общих причинно-следственных связей. ЛИТЕРАТУРЫ
UOT 636.293.2 Daxili patologiyanın qarşılıqlı əlaqəsi İ.F.Gəncəyev XÜLASƏ Müasir dövrdə heyvandarlığın inkişafı ilə əlaqədar əmələ gələn maddələr mübadiləsi xəstəlikləri bir-biri ilə çox sıx əlaqədardır. Bunlar eyni etiologiya və patogenetik mexanizmlərə malik olan xəstəlikdir. Bununla əlaqədar olaraq heyvanların daxili xəstəliklərinin öyrənilməsini etiopatogenetik qarşılıqlı əlaqələrin nəzərə alınması ilə aparmaq lazımdır. Polimorbidity of internal pathology I.F.Gancayev SUMMARY Under the current conditions of livestock production the peculiar feature includes manifestation of interreateddiseases that have common etiology and pathogenetic mechanisms of development. İnternal non-contaqions discases should be studied and combattod with duereqard to their common cause-end effect relation ships. UOT 632.51:636.5 AMARANT BİTKİSİNİN QUŞÇULUQDA ƏHƏMİYYƏTİ Dissertant G.K.Bağırova Kənd təsərrüfatı elmləri namizədi S.A.Abbasov Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsində genetik resurslardan olan amarant bitkisinin istifadəsi genişlənmişdir. Amarant bitkisinin bioloji quruluşuna və qidalılıq keyfiyyətinə görə çox müsbət yem bitkisi kimi istifadə olunma xüsusiyyəti vardır. Kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə daxil ediləcək yeni torpaq sahələrinin getdikcə azalması, məhsul istehsalının artırılması imkanlarını məhdudlaşdırır. Əsas çıxış yollarından biri mövcud biktiləri yaxşılaşdırmaqla bir tərəfdən, məhsulun miqdarının artırılması, onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi və digər tərəfdən, yeni, daha yüksək məhsuldarlığa malik, xarici mühitin qeyri-əlverişli amillərinə davamlı bitki sortlarının yaradılmasıdır. Məlum olduğu kimi respublikamızda heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi üçün vacib olan yem bazası öz müxtəlifliyinə görə azlıq təşkil edir. Bu baxımdan məhsuldar amarant bitkisindən istifadə olunması qarşıya məqsəd qoyulmuşdur. Amarant həm də qiymətli yem bitkisidir və yer kürəsinin demək olar ki, bütün iqlim qurşaqlarında bu bitkiyə rast gəlmək olur. Lakin bir yem bitkisi kimi amarantın ekoloji və aqrotexniki xüsusiyyətləri çox az öyrənilmişdir. Eyni zamanda həmin bitkinin heyvanların məhsuldarlığına və məhsulun keyfiyyətinə təsiri az tədqiq olunmuşdur. Amaranthus cinsinin növləri alaq otları şəklində hər yerdə yayılmışdır. Ədəbiyyatda hələ qədim dövrlərdə amarantlardan ərzaq bitkisi kimi istifadə edilməsi haqqında məlumatlar vardır. Qədim atsteklərdə və inklərdə amarant “xuauti” - “göylərdən göndərilən” adlandırılırdı. Amarantın hindlilə tərəfindən verilmiş adı - “ramdana”, yəni “Allah tərəfindən bəxş edilmiş” idi. Amarantın yunanlar tərəfindən verilmiş adı “Solmaz çiçək” olmuşdur. Amarantın Azərbaycan Respublikasında yayılan növləri adentiv sayılır. Bu bitki xalq arasında “pencər”, təzə baldır, qırmızı baldır adlanır 1,2. Amarantın Qafqazda - 12, Azərbaycanda - 10 növü məlumdur (Məmmədov N.Ə., 1986). Amarant toxumundan alınmış un buğda ununa nisbətən 2 dəfədən çox zülala malikdir. Amarantın bəzi növlərinin yaşıl kütləsindən amin turşu konsentrantı alınır. Əgər məhsulun bioloji dəyəri 100 bal sistemi ilə qiymətləndirilərsə, amarantın zülalları-75, buğda proteinləri – 57, soya-68, inək südü – 72 bal alar (Xendeli K., 1984., Pederson V., 1987) Amarant bitkisi üzərində Azərbaycanda dərin tədqiqatlarda (Musayeva T.H., 2001) onun gövdə, yarpaq və çiçəklərdə kumyəvi zənginliyi göstərilmişdir. Tədqiqatlardan biri amarantın müxtəlif növlərinin amin turşu tərkibinin müqayisəli öyrənilməsi olmuşdur. Aydın olmuşdur ki, neytral amin turşuları və xüsusən qlisin, alanin və leysin miqdarca ağ amarantda çoxdur, valin və izoleysin isə azdır 1.3.4. Amin turşularının ümumi miqdarı ən çox ağ və gülü qırmızı amarantda olub, müvafiq olaraq 113,4 və 91,0 q/kq təşkil edir. Yeni növdə isə ümumi miqdar az olub, 61,3-ə bərabərdir. Əvəz edilməyən amin turşularının miqdarına görə tünd qırmızı və ağ amarant üstünlük təşkil edir 1.3. Amarant bitkisinin tərkibinin yüksək zülal və amin turşu zənginliyini nəzərə alaraq ondan, başqa dövlətlərdə olduğu kimi, respublikamızda da yem bitkisi kimi istifadə olunması məqsədilə tədqiqat işi aparmışıq. Metodika Tədqiqat işinin aparılması üçün 4 qrup quşlar götürülmüşdür: I qrup plimytrik (çil) cinsi; II qrup Ağ rus; III qrup plimytrik (çil), IV qrup Ağ rus. Hər qrup üzrə 20 baş analoq olan fərələr götürülür. I-II qrup təcrübə qrupu hesab olunur. III-IV qrup isə nəzarət qrupu. Fərəhlərə eyni yemləmə səviyyəsi tətbiq olunur. Ancaq təcrübə qrupuna 3-5% amarant vitaminli ot unu əlavə edilir. Tədqiqatın nəticəsi. Aparılan tədqiqatda qarşıya qoyulan məqsəd - nəzarət qrupuna nisbətən hansı məhsuldarlığa malik fərdlərin əmələ gəlməsidir. Xüsusən yüksək protein yemləmə tətbiq olunmaqla və amarant vitamin unu əlavə olunmaqla nəzarət qrupuna nisbətən fərələrdə böyümə dinamikasının yüksək olması aydınlaşdırılır. Eyni zamanda toyuqlarda törəmə qabiliyyətinin, xüsusən yumurtlama səviyyəsinin artması, yumurta çəkisinin yüksəldilməsi müşahidə olunur. Amarant vitaminli ot ununun tədbiq olunması, ət məhsuldarlığına, ətin keyfiyyət zülal göstəricisinin yüksəlməsinə, ət çıxarının artmasına səbəb olur. Vitaminli amarant ot unu əlavə olunması yumurta verən toyuqlar üçün yüksək səmərəliliyə malik olmaq deməkdir.
ƏDƏBİYYAT
УДК 632.51:636.5 Значение амаранта в птицеводстве Диссертант Багирова Г.К. K. c/x.н. Абасов С.А. Азербайджанский Государственный Аграрный Университет РЕЗЮМЕ Как известно, что в республике для кормления животных и птиц не достаточно кормовых баз. В связи с этим нами поставлено цель использовать среди редких и малораспространенных растений - амарант, который является отличным кормом. Как доказывают зарубежные ученые, использование «амаранта» повышает продуктивность кур. Так как, амарант привлекает к себе богатством и сбалансированностью белка, удивительно высокой урожайностью, повышенным содержанием витаминов, минеральных солей. Поэтому нами проведено комплексное исследование влияние витаминно-травяной муки (АВТМ) из амаранта для повышения продуктивности кур-несушек.
In this connection us an object in view to use among rare plants - an amaranth which is an excellent forage. As prove "amaranth" use raises efficiency of hens. As, the amaranth involves in itself with riches and equation of fiber, surprisingly high productivity, the raised maintenance of vitamins, mineral salts. Therefore we conduct complex research influence of a vitaminno-grassy flour (АVTM) from an amaranth for increase of efficiency of hens-layers.
Dərman bitkilərinin farmakoloji xassələri onların tərkibində olan spesifik təsirli maddələrlə əlaqədardır. Dərman bitkilərinin əksəriyyətinin yaxşı müalicəvi xassələrə malik olması, asan əldə edilməsi, ucuz başa gəlməsi, toksiki təsirlərinin az olması bunların tətbiq sferasının get-gedə genişlənməsi ilə müşayət olunur 1,2,3,4. Körpə və cavan heyvanların xəstəlikləri (dispepsiya, qastroenterit, qastrit və s.) polietioloji təbiətli olmaqla, həm də mürəkkəb patogenezə malik olur. Ona görə də bu xəstəliklərin müalicəsi kompleks xarakter daşımaqla, burada hər hansı konkret şərait, səbəb və xüsusiyyətlər nəzərə alınmalıdır. Mədə-bağırsaq xəstəliklərinin patogenezində orqanizmin immunobioloji reaktivliyinin zəifləməsi, mədə-bağırsaq traktında iltihabı prosesin və disbakteriozun inkişafı, həzm prosesinin pozulması, orqanizmin susuzlaşması və intoksikasiya əsas yer tutur. Ona görə də, bu xəsəliklərdə müalicə - profilaktiki tədbirlər, ilk növbədə, qeyd olunan pozuntuların aradan götürülməsinə yönəldilməlidir. Bu prinsipi rəhbər tutaraq, biz bəzi dərman bitkilərinin müalicəvi səmərəsini cavan heyvanların mədə-bağirsaq xəstəliklərində (ishal ilə müşayət olunan həzm pozuntularında) müəyyənləşdirməyi qarşıya məqsəd qoyduq. Akademik İ.İ.Lepexin öz müşahidələrinə əsaslanaraq qeyd edir ki, bir qayda olaraq yerli dərman bitkilərinin müalicəvi təsiri daha effektli olur. Ona görə də tədqiqatlarımızda biz yerli floradan olan dərman bitkilərindən (əsasən Göy-göl rayonu massivlərindən toplanmış) istifadə etdik. Mədə-bağırsaq xəstəliklərinin patogenezində vacib elementlərdən biri mədənin və bağırsağın selikli qişalarının iltihaba uğramasıdır ki, bu da mədə-bağırsaq şöbəsinin sekretor, fermentativ, hərəki funksiyanın və regenerasiya proseslərinin pozulması ilə səciyyələnir. Bununla yanaşı, eyni zamanda bağırsaq divaryanı həzmin pozulması, orqanizmin susuzlaşması və toksikozun inkişafı baş verir. Bununla əlaqədar, patogenetik terapiya sxeminə iltihabəleyhi vasitələrin, ağrını azaldan və həzm sisteminin funksiyasının tənzimedici mexanizmlərini nizamlayan preparatların daxil edilməsi məqsədə uyğundur. Belə xassələrə isə tərkibində büzücü (aşı) maddələr toplanan bitkilər malikdir. Belə ki, bu birləşmələr mədə-bağırsaq traktının selikli qişasının üzərini örtən seliklə qarşılıqlı reaksiyaya girərək toxumaları yerli qıcıqların təsirindən mühafizə edən qoruyucu pərdə əmələ gətirir. Bunun nəticəsində iltihabı proses ləngiyir və ağrılar azalır. Bundan əlavə, aşı maddələr iltihab nahiyəsində patogen və şərti patogen mikroorqanizmlərin protoplazmatik zülallarını denaturlaşdırmaqla, onların inkişafını ləngidir və ölümünü törədir. Bu mövqedən məsələyə yanaşaraq, biz buzovların ishal ilə müşayət olunan mədə-bağırsaq pozuntularında ətrəng qırxbuğum (yolotu) bitkisinin köklərindən və kökümsov gövdəsindən, adi dazı otundan, boymadərən otundan və adaçayı yarpaqlarından ibarət olan dərman yığıntısının müalicəvi təsirini yoxladıq. Ətrəng qırxbuğumun kökləri və kökümsov gövdəsindən bişirmə (1 : 20), adi dazı otundan dəmləmə (1 : 20), boymadərən otundan və adaçayı yarpaqlarindan dəmləmə (1 : 10) hazırlayıb hər heyvana yemləmədən 30 – 40 dəqiqə əvvəl ətrəng qırxbuğum bişirməsi ( 100 ml), adi dazı dəmləməsi (200 ml), boymadərən otu dəmləməsi (100 ml) və adaçayı dəmləməsi (50 ml) maye qarışıq (mikstura) formasında xəstələrə içirdik . Dərman yığıntılarından başqa orqanizmin susuzlaşmasına və toksikozun inkişafına qarşı heyvanlara aşağıdakı tərkibdə məhlul tətbiq edildi: natrium - xlorid – 8,5 q ; kalium - xlorid – 0,4 q ; kalsium - xlorid – 0,2 q ; natrium - bikarbonat – 10 q; distillə su – 1 litr. Bu məhlul hər buzova 0,5 litr həcmində gündə bir dəfə yığıntının birinci və ikinci qəbulları arasında daxilə verildi. Buzovların ishal ilə müşayət olunan mədə-bağırsaq xəstəliyində bu müalicə sxeminin tətbiqi kifayət qədər yüksək müalicəvi səmərəlilik göstərdi. Belə ki, müalicənin 5 – 6-cı günlərində xəstə heyvanların sağalması təmin olunmuşdur. Bu cür müsbət müalicəvi səmərənin əldə edilməsi işlədilmiş bitkilərin tərkibində fəal farmakoloji maddələrin (büzücü və iltihabəleyhi maddələr - ətrəng qırxbuğumun və adi dazının, efir yağları, iltihabəleyhi və bakterisid maddələr – adaçayı-nın , fermentlərin fəallığını artıran maddələr – boymadərənin tərkibində və s.) olması ilə izah olunur.
|