Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
VII
FƏSIL HÜQUQ TƏTBİQETMƏ MEXANİZMİ §1. Administrasiya qulluqçularının müdafiəsi və onların cərimə ödə- mək haqqında məhkəmə iddialarından müdafiəsi Administrasiyanın malik olduğu hüququn təminetmə mexanizmləri onun üstün hüquqlanrun sanki ikinci səviyyəsini təmsil edir. Bunlar bir növ parlament immuniteti və yaxud diplomatik immunitet mənasında olan immunitetlərə malikdirlər. Belə hesab edUir ki, administrasiya yerinə yetirdiyi vəzifələrin spesifikliyi ilə əlaqədar özünün maneəsiz fəaliyyətini təmin edən bəzi müdafiə formalarma malikdir. Bu cəhətdən quUuqçularm hüquqi müdafiəsi üzrə tədbirlər və əmlak müdafiəsi sahəsində hüquqi təminetmə tədbirləri bir-birindən fərqlənir. Administrasiya qulluqçulara yalnız onların şəxsi statusunu təmin etmək məqsədilə deyil, həm də administrasiyanın özünün mənafeləri naminə xüsusi hüquq-mühafizə tədbirləri sisteminə malikdir. Həmin tədbirlər o qədər ciddi və təsirlidir ki, onların «toxunulmaz silki»nin mövcud olduğu bəyan edilmişdi. Belə qiymət, şübhəsiz, şişirtmədir, lakin onların ikiqat müdafiə olunması faktdır. Əgər qulluqçunun öz günahı üzündən ona zərər vurulmuşsa, bunun nəticəsi üçün maliyyə məsuliyyətini o yox, məsuliyyəti administrasiya daşıyır. Məsuliyyət təminat mənasında bir tərəf üçün imtiyaz, digər tərəf üçün yükdür, çünki administrasiya qulluqçunun günahı üzündən dəyən zərəri ödəməyə özü borcludur. Bu sistem «qulluqçular üçün təminat» adlandırılan şəkildə XIX əsrdə möhkəm kök salmışdı. Respublikanın XIII ilinin Konstitusiyası ilə müəyyən edilən həmin sistem xüsusi şəxslərin qulluqçulara qarşı Dövlət Şurasının sanksiyası olmadan iddia irəli sürməsini (bu isə çox nadir hallarda olurdu) qadağan edirdi. Üçüncü respublika dövrünün lap əvvəlində, 19 sentyabr, 1870- ci il tarixdə müvəqqəti hökumət bu müddəanı ləğv edərək, qulluqçuları əvvəlki statusa qaytardı. Həmin statusa uyğun olaraq qulluqçuların fəaliyyəti ümumi hüquq normaları ilə tənzimlənirdi. Lakin sonradan Münaqişələr üzrə Tribunal yenidən qulluqçular üçün təminatın zəiflədilmiş formasını tətbiq etdi. O müəyyənləşdirdi ki, qulluqçu öz xidməti vəzifələrini yerinə yetirərkən xidmətdə səhvə yol verərsə, bunun üçün cavabdehliyi qulluqçu yox, administra 108 siya daşıyır. Hakimiyyətlərin bölüşdürülməsi prinsipi ilə əlaqədar olaraq inzibati tribunallar administrasiyanın fəaliyyətinə müdaxilə etmək hüququna malik deyildirlər, odur ki, onlar qulluqçular tərəfindən yol verilən vəzifə xətalarına görə təqsirləndirilə bilməzlər. Elə ola bilər ki, iddia səhvən ümumi mülki məhkəmə qarşısında irəli sürülsün, lakin bu zaman münaqişə yaranmayacaqdır. Başqa sözlə, vəzifəli şəxsin öz fəaliyyətini yerinə yetirərkən yol verdiyi səhv nəticəsində zərər çəkmiş şəxs ona qarşı mülki məhkəmədə iddia qaldırır və vəzifəli şəxs tərəfindən cərimə ödənilməsi barədə qərar qəbul edilməsinə nail olur. Qulluqçuların 1959-cu il tarixli ümumi statusunda təkrar edilmiş 1946-cı il tarixli ümumi statusu nəzərdə tuturdu ki, «dövlət idarəetmə orqanı qulluqçunu mülki məhkəmələrin ona qarşı çıxardığı qərarlardan müdafiə etməlidir». Kommuna administrasiyasının ştat heyəti haqqında 1952-ci il qanununa da həmin müddəa daxildir və o, 13 iyul, 1983-cü il tarixli qanunun 11-ci maddəsi ilə əlaqədar olaraq bütün dövlət və ərazi xidmətlərinə münasibətdə qüvvədədir. Dövlət Şurası həmin müddəanı hətta dövlət xidmətinin hüquqi aktının mətnində xüsusi göstəriş olmadan tətbiq edilən ümumi hüquqi prinsip səviyyəsinə qaldırmışdır.'2 Beləliklə, qulluqçu ikiqat müdafiədən istifadə edir, məhkəmələrin qərarları, adətən, idarəetmə orqanının öz ünvanına qəbul edilir: məhkəmə vəzifəli şəxslə əlaqədar qərar çıxardıqda, administrasiya onun əvəzinə cəriməni özü verir və yaxud onun ödədiyi məbləğ üçün kompensasiya ödəyir. Bununla belə, qulluqçunun immuniteti tam müəyyənləşdirilmişdir; administrasiya zərərçəkənə ödəməli olduğu cərimənin məbləğini öz qulluqçusundan tuta bilər.Lakin administrasiya bu hüquqdan çox nadir hallarda istifadə edir. Praktikada, qulluqçulara demək olar ki, XIX əsrdə olduğu kimi səmərəli olan «təminatlar» şəklində müdafiə şamil edilir. Daha sonralar idarəetmə aparatının qulluqçuları öz vəzifələrinin icrası zamanı təhqirlərdən, hədələrdən və yaxud qəsdlərdən müdafiə hüququ əldə etdilər. Belə xarakterli müdafiə tədbirləri dövlət qulluqçularının 1946-cı il tarixli ümumi statusunda nəzərdə tutulmuş, sonra isə 4 fevral, 1959-cu il tarixli ordonansla təsdiq edilmişdi və hazırda da 13 iyul, 1983-cü il tarixli qanunun 11-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur. Bu maddəyə uyğun olaraq, hökumət dövlət qulluqçula- Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|