AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
V FƏSİL. İŞGÜZAR ÜNSİYYƏTİN TƏŞKİLİ 5.1. İşgüzar söhbətlərin aparılması Təşəbbüskar insanların sahibkarlıq fəaliyyəti təcrübəsi və uğurlu iş- güzar söhbətlər aparmaq bacarığı heç də həmişə kifayət qədər olmur. Bu da onların işgüzar fəallığını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salır. Buna görə də işgüzar söhbətlərin aparılması qaydasını öyrənmək çox vacibdir. “İşgüzar söhbət” anlayışı dedikdə, xidməti müşavirə və sadəcə olaraq maraqlı şəxslərin işgüzar danışığı başa düşülür. İşgüzar söhbət ən əlverişli və çox vaxt həmsöhbətin sizin mövqeyinizin əsaslı olmasına inandırmağın yeganə imkanı kimi çıxış edir. İşgüzar söhbət aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir: - bir işgüzar mühitdən olan işçilərin qarşılıqlı ünsiyyəti; - ideya və fikirlərin birgə axtarışı, irəli sürülməsi və operativ işlənib hazırlanması; - artıq başlanmış tədbirlərə nəzarət və onların koordinasiyası; - işgüzar təmasların dəstəklənməsi; - işgüzar fəallığın stimullaşdırılması. İş güzar söhbətin xalis praqmatik effekti vacib deyil. O, intellektual im- kanların genişlənməsinə və mühüm idarəetmə qərarlarının qəbulu zamanı söhbət iştirakçılarının kollektiv əqlinin aкtivləşdirilməsinə şərait yaradır. İş güzar söhbətlərin aparılmasının əsas mərhələləri aşağıdakılardır: ha- zırlıq tədbirləri, söhbətin başlanğıcı, iştirak edənlərin məlumatlandırılması, irəli sürülən müddəaların müzakirəsi və söhbətin yekunlaşdırılması. İş güzar söhbətə hazırlıq sxeminin aşağıdakı variantı vardır: planlaşdır- ma, material toplanması və onun işlənməsi, toplanmış materialın təhlili və onun redaktəsi. Planlaşdırma mərhələsində müzakirə olunacaq mövzu və baş tutacaq işgüzar söhbətin mümkün iştirakçıları müəyyənləşdirilir. İş güzar söhbətlərin aparılması üçün materialın toplanması zəruri in- formasiya mənbələrinin (şəxsi təmaslar, məruzələr, elmi-tədqiqatlar, nəşrlər, rəsmi məlumatlar və s.) axtarılmasını nəzərdə tutur. Toplanmış materialların həcmi söhbət iştirakçılarının ümumi məlumatlılıq və peşəkarlıq sə- viyyəsindən və müzakirə olunacaq problemə yanaşma tərzindən asılıdır. Toplanmış məlumatlar sistemləşdirilir, sonra nəzərdən keçiriləcək ən mühüm faktlar ayırd edilir. İşlənmiş və sistemləşdirilmiş material biznes- planın bölmələri üzrə düzülür. İş güzar söhbətlərin aparılması, hazırlığın yekun mərhələsi, mətnin re- daktə edilməsi, onun yekun olaraq cilalanması və sona çatdırılmasıdır. Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 62
Söhbətin başlanğıc mərhələsinin vəzifələri aşağıdakılardır: - həmsöhbətlə təmаsın qurulması; - işçi atmosferin yaradılması; - aparılacaq işgüzar danışığa diqqətin cəlb edilməsi. Söhbətin başlanğıc mərhələsinin psixoloji əhəmiyyəti vardır. Həmsöh- bətlər adətən danışığın başlanğıcında daha diqqətli olurlar. Çünki onların sizə və söhbətə qarşı münasibətləri məhz ilk ifadələrdən asılıdır. İlk sözləri ifadə edərkən gülümsəsəniz pis olmaz. Gülümsəmə işgüzar münasibətlərdə xeyirxahlıq mühiti yaradır və danışıqların uğurlu aparılmasına şərait yaradır. Söhbətin başlanğıcında həmsöhbətin adını düzgün çəkmək, öyrənmək və mütləq yadda saxlamaq, sonra ona tez-tez adı ilə müraciət etmək çox faydalıdır, bu hər zaman yaxşı təəssürat yaradır. Söhbətə başlamanın dörd üsulu mövcuddur.
şəxsi təmasların qurulmasına imkan yaradır. Belə ki, iştirakçılar arasında soyuqluğun aradan qaldırılması, səmimi gülməyə səbəb olan zarafat ilkin gərginliyi azaltmağa da kömək edir.
situasiyanı və ya problemi söhbətin mövzusu ilə əlaqə- ləndirərək qısa şəkildə icmalını verməyə və bu “qarmaqdan” söhbətin baş- lanğıcı üçün ilkin nöqtə kimi istifadə etməyə imkan verir. Bu məqsədlə hər hansı kiçik hadisədən, müqayisədən, şəxsi təəssüratdan, lətifə və ya qeyri- adi sualdan uğurla istifadə etmək olar. Təsəvvür oyununun stimullaşdırılması üsulu söhbətin başlanğıcında bir sıra problemlər üzrə nəzərdən keçirilməli olan çoxlu sayda sualların qoyul- masını nəzərdə tutur. Birbaşa yanaşma üsulu hər hansı çıxış etmədən bilavasitə işin mü- zakirəsinə keçidi nəzərdə tutur. Bu, sxematik olaraq aşağıdakı kimi görünür: qısa formada söhbətin aparıldığı səbəblər çatdırılır, ümumi məsələlərdən xüsusi məsələlərə sürətlə keçilir və söhbətin mövzusuna başlanılır. Bu me- tod əsas etibarı ilə qısamüddətli və o qədər də mühüm olmayan işgüzar söh- bətlərə, məsələn, müdirin tabeliyində olanlarla görüşlərinə uyğun gəlir. İş tirakçıların məlumatlandırılması zamanı verilən informasiya məlu- matları dəqiq, aydın, peşəkar cəhətdən düzgün və mümkün qədər əyani ol- malıdır. Həmçinin iştirakçılara informasiyanın mənbəyi və etibarlılığı gös- tərilir. Həmsöhbətə suallarla müraciət etmək lazımdır və nəzərə almaq la- zımdır ki, işgüzar münasibətlərdə şəxsi təsir müstəsna rol oynayır. İştirak- çılara sual verərkən özünüzü onların yerinə qoymağa çalışın və onları nəyin maraqlandıra biləcəyi, nə ilə razılaşa biləcəkləri və razılaşa bilməyəcəkləri haqqında düşünün. Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 63
Məlumatlandırma prosesində həmsöhbətlərin iradlarından qorxmaq lazım deyil. Bu iradlar o deməkdir ki, həmsöhbət sizi fəal şəkildə dinləyir, sizin çıxışınızı izləyir, dəlilləri diqqətlə yoxlayır və hər şeyi düşünür. İ rəli sürülən müddəaların əsaslandırılması mərhələsində ilkin fikirlər formalaşır, sizin və həmsöhbətinizin müəyyən mövqeyi yaranır. Sübutlar vasitəsilə həmsöhbətin mövqeyini tam və ya qismən dəyişmək, ziddiyyətləri yüngülləşdirmək, irəli sürülən fikirləri tənqidi cəhətdən qiymətləndirmək lazımdır. Ə gər siz həmsöhbətinizi incitmədən tənqid etmək istəyirsinizsə, baş- qalarının analoji səhvlərini birbaşa yox, dolayı yolla misal göstərin və ya ə vvəlcə öz səhvləriniz barədə danışın. Əsaslandırmanın inandırıcı olması üçün aşağıdakı qaydaya riayət etmək lazımdır: - sübutları öz həmsöhbətinizin şəxsiyyətinə uyğunlaşdırın. Faktların sadəcə olaraq sadalanmasına yol verməyin, bunun yerinə sizin həmsöhbə- tinizi maraqlandıran faktlardan çıxan üstünlük və ya nəticələri ifadə edin; - həmsöhbətə aydın olan terminologiyadan istifadə edin, çünki əks halda siz, nəinki onu inandırmayacaqsınız, həm də onun əhval-ruhiyyəsini onunla korlayacaqsınız ki, o, sizin əsaslandırmanızı başa düşmək iqtidarında olmayacaqdır; - unutmayın ki, həddən artıq inandırıcılıq həmsöhbət tərəfindən müqa- vimətə səbəb olur, xüsusən də əgər o, təbiətcə aqressivdirsə; - əsaslandırmanı mürəkkəbləşdirən ifadələrdən uzaq olun. Söhbətin yekunlaşdırılması mərhələsində aşağıdakı məsələlər həll edilir: - əsas məqsədə nail olunması; - əlverişli mühitin təmin edilməsi; - həmsöhbətin nəzərdə tutulmuş fəaliyyətlərin yerinə yetirilməsinə stimullaşdırılması; - həmsöhbətlə gələcəkdə təmasların dəstəklənməsi; Söhbətin yekunlaşdırılması zamanı onun ən mühüm aspektlərinin bir daha təkrarlanmasına yol vermək olmaz. Söhbətin yekununda çox vaxt bir ə sas fikir üstünlük təşkil etməlidir. Yekun bütün söhbətin yazılması əsasında tərtib edilir. Bu yazı çox mühüm sənəd olub aşağıdakıları özündə ehtiva edir: - iştirak edənlərin soyadları, adları, atalarının adları və vəzifələri; - söhbətin aparılma tarixi və yeri; - söhbətin davamiyyət müddəti; - söhbətin kimin təşəbbüsü ilə baş tutduğu. Aparılan söhbətin yekun yazısı qısa olmalı, lakin söhbətin məqsədi, müzakirə olunan məsələlər, tərəflərin mövqeləri, ifadə edilən fikirlər, iradlar və nail olunmuş razılıqlar mütləq qeyd edilməlidir. Görüşün protokol anları buraxılır. Əgər söhbət zamanı material və ya sənəd mübadiləsi baş veribsə, Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 64
onda bu, yazıda mütləq göstərilməlidir. Yazıda, həmçinin xatirə hədiyyələri və suvenirlərin təqdim edilməsi və ya alınması faktları da əks etdirilir. 5.2. Kommersiya danışıqlarının aparılması Bazara keçid danışıqlarsız qeyri-mümkündür. Bazar iqtisadiyyatı şə- raitində müəssisələr malgöndərənləri özləri tapır və məhsulun satışı barəsin- də danışıqları aparırlar. Bütün bunlar malgöndərən və satıcılar ilə müntəzəm danışıqların aparılmasını zəruri edir. Kommersiya danışıqları iştirakçılardan birinin təşəbbüsü ilə görüş, yazışma və telefon danışığı zamanı təşkil olunur. Tərəflərdən birinin təklif etdiyi andan müqavilənin bağlanması şərtlərinin müzakirəsi başlanır. İkinci tərəf təklifi qəbul edərkən danışıqlara hazırlıq mərhələsi başlanır. Burada təşkilati məsələlərin həlli yolları göstərilir və danışıqların əsas mövzuları müəyyənləşdirilir. Danışıqlara hazırlığın təşkilati məsələlərinə görüşün yeri və vaxtının müəyyən edilməsi, nümayəndəliyin kəmiyyət və keyfiyyət tər- kibinin formalaşdırılması daxil edilir. Görüşlər iştirakçılardan hər birinin ərazisində (növbə ilə) və ya neytral ə razidə aparıla bilər. Görüşdən öncə görüş yerini hazırlamaq lazımdır. Danışıqlara hazırlıq zamanı əyanilik üçün kağız vərəqin üzərində özü- nün və tərəfdaşın maraqlarını yazmaq lazımdır. Onlar nə ilə üst-üstə düşür, nə ilə fərqlənirlər? Hansı maraqlar bir-birlərini qarşılıqlı istisna edən, hansılar isə kəsişməyən maraqlardır? Tərəflərin maraqlarının təhlili aşağıdakı suala cavabı da verməlidir: Problemin həllinin daha az xərc və səy tələb edən və ümumiyyətlə, daha cəlbedici görünən başqa yolu da varmı? Danışıq iştirakçılarının maraqları əsasında danışıqlara ümumi və xü- susi yanaşma formalaşır, habelə mümkün qərar variantları müəyyən edilir. Danışıqları uğurla aparmaq üçün əməkdaşlıq edilməli olan firma haq- qında bütün zəruri informasiyanı toplamaq lazımdır. Qarşılıqlı inama nail olunmasında şəxsi anlar çox mühüm rol oynadığından tərəfdaş firmanın rəh- bəri və danışıqların aparılacağı şəxslər haqqında informasiyaya malik olmaq çox faydalıdır. Kommersiya danışıqlarının aparılması prosesi üç mərhələdən ibarətdir: - maraqların, nöqteyi-nəzərlərin, konsepsiyaların və iştirakçıların mövqelərinin dəqiqləşdirilməsi; - müzakirə (öz baxışlarının və dəstəklərinin dəstəklənməsi üçün dəlil- lərin irəli sürülməsi, onların əsaslandırılması); - mövqelərin uzlaşdırılması və razılığa gəlinməsi. Birinci mərhələ çox mühümdür, çünki razılığa gəlmək üçün, hər şey- dən əvvəl, iştirakçıların nöqteyi-nəzərini, baxışlarını aydınlaşdırmaq və Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 65
müzakirə etmək lazımdır. Burada tələsikliyə yol vermək olmaz, belə ki, işgüzar insanlarda danışıqlar prosesinə qarşı münasibət müxtəlifdir. İ kinci mərhələ iştirakçıların şəxsi mövqelərinin maksimum şəkildə reallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Mövqelərin müzakirəsi zamanı əsaslandır- ma xüsusi rol oynayır. Ondan öz maraqlarının müdafiəsi üçün istifadə edilə bilər. Eyni zamanda əsaslandırma tərəfdaşa tərəfin nəyə və niyə gedə bilmə- diyini göstərmək üçün lazımdır. Bu halda müzakirə mərhələsi mövqelərin dəqiqləşdirilməsi mərhələsinin məntiqi davamı kimi çıxış edir. Ə saslandırmanın əsas nəticəsi kimi mümkün razılıq çərçivələrinin müəyyənləşdirilməsi çıxış etməlidir. Beləliklə, danışıqlar üçüncü mərhələyə, yəni mövqelərin uzlaşdırılmasına keçid alır. Müzakirə olunan problemlər- dən asılı olaraq mövqelərin uzlaşdırılması dedikdə kompromis konsepsiya və sadəcə olaraq danışıqlar prosesində qaldırılan məsələlər sırasından çıxan və nəzərdə tutulan yekun sənədə daxil ola bilən suallar dairəsi başa düşülə bilər.
Kommersiya danışıqlarının aparılması texnikası bir-birlərindən prinsipial şəkildə fərqlənən iki yanaşmanı əks etdirir və bunları danışıqların aparılması metodu adlandırmaq olar. Bu, mövqeli ticarət metodu və adı çəkilən prinsipial danışıqlar metodudur. Mövqeli ticarət metodunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, əvvəlcə möv- qelər tutulur və daha sonra müəyyən ardıcıllıqla buraxılır. Metod, ilkin tə- ləbləri əhəmiyyətli dərəcədə üstələyən başlanğıc mövqelərin izahından başlanır. Mövqeli ticarət metodunun məqsədi özünün başlanğıc, bir qayda olaraq, yüksəldilmiş mövqeyini mümkün qədər tam və minimum güzəştlərlə reallaşdırmaqdan ibarətdir. Bu zaman ticarət tərəfdaşın davranışının mani- pulyasiya edilməsini, ona təzyiq göstərilməsini və s. nəzərdə tutan hər hansı oyuna oriyentasiya edir. Mövqeli ticarət kommersiya danışıqlarının aparılmasının sərt metodu kimi ümumən az məhsuldardır, çünki o, nəticənin öncədən görülə bilin- məməsi, böyük zaman məsrəfləri, partnyorlarla qarşılıqlı münasibətlərin po- zulmasının mümkünlüyü və buna uyğun olaraq da gələcəkdə əməkdaşlıqdan imtina edəcəkləri ehtimalı ilə xarakterizə olunur. Kommersiya danışıqlarının aparılmasının daha effektiv metodu prin-
(və ya mahiyyət üzrə danışıqlar) metodudur. Bu metodda işin mahiyyətindən çıxış edərək mümkün olan yerdə qarşılıqlı fayda tap- mağa çalışırlar, maraqlarının üst-üstə düşmədiyi yerdə isə elə nəticəyə nail olurlar ki, tərəflərin hər birinin istəyindən asılı olmayaraq müstəqil nor- malara əsaslansın. Danışıqların daha obyektiv və ədalətli aparılması üçün vasitəçilər, mü- ş ahidəçilər və müstəqil ekspertlər dəvət olunur. Əgər mövqeli ticarətdə Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 66
danışıq iştirakçıları obrazlı formada desək, qapalı kartlarla oynayırlarsa, prinsipial danışıqlarda onların kartları açıq olur. Prinsipial danışıqlar metodu işin mahiyyətinə sərt yanaşmanı ifadə edir, lakin bu, danışıq iştirakçılarının bir-birilərini qarşılıqlı şəkildə başa düşməsini nəzərdə tutur. Bu metoddan istifadə edərək sizin və sizin partn- yorunuzun haqqı olana nail olmaq olar. Prinsipial danışıqlar metodu dörd şərtin reallaşdırılmasına əsaslanır:
danışıq iştirakçıları və danışıq predmeti arasında məhdu- diyyət qoyulmalı, yəni onları eyni amil kimi müzakirə predmeti üzrə nə- zərdən keçirilməlidir. Özünüzü tərəfdaşın yerinə qoymalı və problemə onların gözləri ilə baxmağa çalışmalısınız. Öz şəxsi təsəvvürlərinizdən çıxış edərək partnyor- ların niyyətləri barəsində nəticə çıxarmayın. Öz ehtiyatlılığınızı digər tərəfin niyyətləri kimi qiymətləndirməyin. Tərəfdaşlarınızı heç zaman günahlandırmayın, hətta onlar buna layiq olsalar da belə. İ
mövqelər üzərində yox, maraqlar üzərində dayanmaq la- zımdır. Diqqəti iştirakçıların mövqeləri üzərində cəmləşdirmək lazım deyil, çünki danışıqların məqsədi tərəflərin gizli maraqlarının təmin edilməsidir. Ə gər sizin maraqlarınıza digər tərəfin diqqət yetirməsini istəyirsinizsə, onla- rın nədən ibarət olduğunu və onların sizin üçün nə dərəcədə mühüm oldu- ğ unu izah etmək lazımdır. Bu zaman dəqiq və konkret olun, çünki bu sizə qarşı inamı xeyli artıra bilər. Üçüncü şərt - sizin maraqlarınızı nəzərə alan və üst-üstə düşməyən maraqları isə uzlaşdıran qarşılıqlı faydalı variantlar hazırlamaq vacibdir. Danışıqların aparılması taktikasını iki ən mürəkkəb situasiya baxımın- dan nəzərdən keçirmək lazımdır. Bu situasiyada tərəfdaş konkstruktiv dialoqa meyilli olmur və özü üçün daha sərfəli mövqe tutmağa çalışır. Tərəfdaşla danışıqlar apararkən bir neçə sadə qaydaya riayət etmək lazımdır. Birinci qayda . Tərəfdaşı tutduğu destruktiv mövqedən uzaqlaşdır- mağa, ona danışıqlarda konstruktivliyin onun özü üçün faydalı olduğunu başa salmağa çalışmaq lazımdır. İ
. Əgər tərəfdaş əvvəlki kimi özünün möhkəm mövqeyini irəli sürürsə, onu rədd etməyin, həm də qəbul etməyin. Tərəfdaş sizin ideya- larınıza qarşı çıxırsa, mütləq gözləyin və ona axıra qədər danışmağa imkan verin. Başqa sözlə desək, tərəfdaşın zərbəsinə zərbə ilə cavab vermək lazım deyil.
Üçüncü qayda . Tərəfdaşa problemin həllinin bir neçə variantı təklif edilir. O, isə öz variantlarını söyləyir, sonra onların təkmilləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 67
Dördüncü qayda . Tənqidi dəf etmək əvəzinə onu həvəsləndirmək lazımdır. İdeyanı qəbul və ya rədd etməyi xahiş etməyin, opponentdən nəyin düzgün gəlmədiyini soruşun. Beşinci qayda . Tərəfdaşla dialoq apararkən iddialardan yox, suallardan istifadə edin. Çünki iddialar müqavimət yaradır, suallar isə cavablar gətirir.
. Verilən suallardan sonra fasilələr olmalıdır. Əgər sizə ağılsız təklif və ya əsassız hücum təşkil edilərsə, onlara cavab verməməyiniz məsləhətdir. Kommersiya danışıqlarının aparılması tərzi xarici sahibkarlar üçün böyük maraq kəsb edir. Son illər xarici biznesmenlər və yerli biznesmenlər arasındakı qarşılıqlı münasibətlər inkişaf edir və təkmilləşir. Danışıqlar zamanı problemlərin həllinə biznesmenlər ehtiyatla yana- ş ırlar və risk etmək istəmirlər. Tərəfdaşlarla işgüzar müzakirələr qurulduqdan sonra əyləncə və isti- rahət yerlərinin ziyarət edilməsi sərfəli müqavilənin bağlanmasına çalışan biznesmenlərin fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Əylənməyə dəvət edən və bununla bağlı bütün xərcləri danışıqların təşəbbüskarı olan tərəf ödəyir. Qeyri-rəsmi şəraitdə, restoran və ya barda danışıqlar masası arxasında olan müzakirələr daha səmimi və sərbəst şəkildə davam etdirilir. Yaponi- yada praktiki olaraq bütün sazişlər qeyri-rəsmi şəraitdə imzalanır, rəsmi gö- rüşlər zamanı isə belə sazişlər yalnız fiksə edilirlər. Bir çox qərb biznesmenləri öz təkliflərini restoran masası arxasında dost söhbətlərində irəli sürürlər. 5.3. Nümayəndələrin qəbulu Müxtəlif məqsədlərlə bağlı qəbullar həyata keçirilir. Çox vaxt təmasla- rın dərinləşdirilməsi və lazımi informasiyanın əldə edilməsi üçün nümayən- dələrin qəbulu aparılır. Protokol təcrübəsində nümayəndə heyətinin və ayrı-ayrı rəsmi şəxs- lərin qəbulunun dəqiq qaydaları müəyyənləşdirilmişdir. Nümayəndələrin heyəti, onun tərkibi və sayı əvvəlcədən razılaşdırılır. Daha sonra qəbul edən tərəf nümayəndələrin gəlişi proqramını işləyib hazırlayır. Bunun üçün nü- mayəndələrin nə zaman və hansı müddətə gələcəyini, niyyətlərini və qəbul edən tərəfin tövsiyələrini, onların bizim nümayəndələri öz ölkələrində necə qəbul etdiklərini, ümumi siyasi münasibətlərin necə olduğunu və bununla ə laqədar xərclərin kimin hesabına həyata keçiriləcəyini bilmək lazımdır. Bu proqrama aşağıdakı əsas maddələr daxildir: gəliş və gediş (qarşılama və yolasalma), işgüzar danışıqların aparılması, səhər və nahar yeməkləri, teatra baxmaq, vizitlər, müəssisə ilə tanışlıq və ölkə üzrə gəzinti sənədlərin imzalanması, hədiyyələrin təqdim edilməsi. Proqramın layihəsi əvvəlcədən nümayəndə heyətinin başçısı və üzvlərilə razılaşdırılmaq üçün göndərilir.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 68
Ə gər nümayəndə heyəti gəldikləri ölkənin qonaqlarıdırsa, onda onlara maksimum diqqət ayrılır, yəni nümayəndələrin ölkəyə gəlişilə bağlı bütün məsələləri qəbul edən tərəf öz üzərinə götürür. Ə gər nümayəndələr öz hesabına gəlirsə, onda qəbul edən tərəf gəliş proqramının yalnız protokol hissəsinin xərclərini çəkir. Bütün yerdə qalan xərcləri (qidalanma, mehmanxanada yerləşdirmə, nəqliyyat və s.) istiqamət- ləndirici tərəf öz üzərinə götürür. Əlbəttə, əcnəbilərə bu işdə müəyyən kömək göstərmək lazım gəlir. İ stənilən qəbulun hazırlanmasına daxildir: qəbul növünün seçilməsi, dəvət olunmuş insanlar siyahısının tərtib edilməsi, dəvətnamələrin paylan- ması (əvvəlcədən), qonaqların masa arxasında əyləşmə planının tərtib edil- məsi, menyunun tərtib edilməsi, masalara və qonaqlara xidmət, tostların və ya çıxışların hazırlanması və qəbulun həyata keçirilməsi qaydasının tərtib edilməsi. Qəbul növünü seçmək üçün onlardan hər birinin özündə nəyi ifadə etdiyini yaxşı bilmək lazımdır. Beynəlxalq təcrübəyə əsasən qəbulların öz xarakterinə görə ən əlamətdar və hörmətli növü birlikdə səhər və nahar ye- məyidir. Son illər “bir qədəh şampan şərabı” və ya “bir qədəh şərab” qəbul növləri getdikcə daha geniş intişar tapır. Qəbulun başqa növlərinə çay, furşet, kokteyl, nahar-bufet və şam yeməyi aiddir. İş güzar görüşlər, sazişlərin bağlanılması və nümayəndəliyin qəbulu, bütün bunlar işgüzar dünyada süfrə ilə bağlıdırlar. Masa arxasında davranış qaydaları sadəcə şərtiliklə yox, rahatlıq və məqsədəuyğunluq təsəvvürləri, gigiyenik və etik tələblər baxımından nəzərə alınır. Bir sıra etiket qaydaları nəsildən-nəslə ötürülən ənənələrlə izah olunur. Masa arxasında əyləşmə ilə qəbulun həyata keçirilməsi zamanı hər bir iştirakçının yeri əvvəlcədən müəyyənləşdirilir. Hər bir qonağın masa arxa- sında öz yerini tez tapa və öz qonşusunun kim olacağını bilməsi üçün gi- rişdə əyləşmə planı qoyulur, masanın üzərinə dəvət olunmuş şəxslərin adı və soyadı yazılır; bəzən qonağa masanın sxemini göstərən kart verilir. Ə yləşmə zamanı aşağıdakı prinsipə istinad edilir: qadını qadının ya- nında və əgər masanın sonunda kişilər əyləşməyibsə, orada qadın əyləşdi- rilmir, kişi öz həyat yoldaşının yanında əyləşir. Xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsi zamanı xidmət göstərməyə hər zaman hörmətli qonaqdan və ya qonaqlardan başlayırlar. O şəraiti də nəzərə almaq lazımdır ki, rəsmi qəbullarda və banketlərdə tez-tez rəhbər şəxslərin ailə üzvləri də iştirak edir. Əgər, misal üçün, masa arxasında firma rəhbəri- nin həyat yoldaşı əyləşibsə, onda xidmət göstərilməsinə onlardan yox, qonaq-rəhbərdən və sahib-qonaqdan başlanılır. Daha bir mühüm qayda: qəbulu sizin nümayəndəliyin başçısından öncə tərk etmək nəzakətsizlikdir. Əgər siz tez getməlisinizsə, onu bu haqda ə vvəlcədən xəbərdar etmək və icazə almaq lazımdır. Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 69
Süfrənin sürüşməməsi və hamar qalması üçün onun altına yumşaq par- ça qoyulur. Son vaxtlar laklanmış masalar süfrə ilə örtülmür. Nahar və şam yeməyi üçün süfrə hazırlanmasının bir neçə növü möv- cuddur.
Adi süfrə hazırlanmasına nahar zamanı masa arxasında əyləşən hər kəsin qarşısında böyük yastı boşqab olur. Bu, sanki altlıqdır; onun üzərinə növbə ilə çərəz, dərin və isti yeməklər üçün böyük dayaz boşqablar qoyulur. Altlıq-boşqab süfrənin təmizliyini saxlamağa və qazanın qaynar dibi ilə asanlıqla korlana bilən masanı qorumağa kömək edir. Altlıq-boşqabdan sol- da kiçik yastı boşqab qoyulur. Ona çörək qoyulur, naharın sonunda isə ondan stəkanlar və ya kompot fincanları üçün altlıq kimi istifadə etmək olar. Bu boşqaba meyvə qabıqları və s. də qoyulur. Böyük yastı altlıq-boşqabda naharın başlanğıcında üçbucaq, zərf və s. kimi bükülmüş salfet olur. Bəzən çörək boşqabını masa kənarından bir qə- dər irəliyə sürüşdürərək salfeti masaya çəngəldən sol tərəfdə qoyulur. Boşqabdan solda çəngəl, sağda bıçaq, onun yanında şorba üçün qaşıq qoyulur. Boşqabın arxasında şirniyyat üçün kiçik qaşıq, ondan bir qədər sağda su üçün stəkan durur. Masanın mərkəzində içərisində nazik kəsilmiş çörək dilimləri olan böyük çörək boşqabı, habelə su ilə dolu qrafin durur. Səhər yeməyi üçün masaya kiçik çərəz boşqabları, onların içərisinə salfetlər qoyulur. Boşqabdan sağda çərəz bıçağı, solda çəngəl olur. Kiçik boşqabın arxasında yağqabı, ondan solda çörəkqabı durur. Daha mürəkkəb süfrə hazırlığında birbaşa qonağın qarşısında böyük dayaz altlıq-boşqab qoyulur, onun üzərində bir qədər kiçik çərəz üçün boş- qab olur. Yuxarıda bükülmüş salfet durur. Altlıq-boşqabdan solda çörək və pirojnalar üçün kiçik boşqab olur. Nahar və şam yeməyi üçün masa ləvazimatlarının bu qədər çoxluğu onunla izah edilir ki, dadına görə müxtəlif yeməkləri müxtəlif çəngəllərlə yemək qəbul olunmuşdur. Yeməkxana ləvazimatları rahatlıq nöqteyi-nəzərindən müəyyən qay- dada yerləşdirilirlər: əvvəlcə boşqabdan daha uzaqda yerləşən rahat, yəni yerdə olan bıçaq və çəngəli götürmək lazımdır. Nahar və ya şam çərəzlərdən başlanır, buna görə də əvvəlcə ən kənarda duran çəngəl və bıçaqdan istifadə olunur, onlar lazım olmadıqda və onları masadan götürdükdən sonra ortada- kılardan, altlıq-boşqabın düz yanında yerləşən bıçaq və çəngəllərdən isə daha sonra, ət yeməyi süfrəyə verilərkən istifadə edilir. Ə gər qonaqlar çoxdursa, yeməklər iri nimçədə gətirilir. O, qonağa sol tərəfdən verilir. Boşqablara tökülmüş şorbanı sağ tərəfdən verirlər. Masa arxasında davranışın əsas qaydası mümkün qədər sakit və ya ümumiyyətlə, səssiz yeməyə və içməyə çalışmaqdır. Çıxış və ya tostların ifadə edilməsi zamanı danışmaq, şərab süzmək və yemək məqsədəuyğun deyil.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 70
Tostar səhər, nahar, şam və s. yeməklərində desertdən sonra bütün qo- naqlara şampan şərabı süzülmüşkən deyilə bilər. Bu, masa arxasında oturma ilə olan qəbullara aiddir. Digər qəbullarda tostlar qəbulun başlanmasından 10-15 dəqiqədən tez olmayaraq deyilə bilər. Tostdan sonra qədəhə süzülmüş bütün şərabı içmək, sadəcə dodaqlarını toxundurmaq və ya bir qədər dadına baxmaq olar. Ə gər yerə bıçaq, çəngəl, salfet və ya başqa əşya düşübsə, onları axtar- maq və yerdən qaldırmaq lazım deyil. Gecənin sonunda bunu ev sahibləri və ya restoran və ya qəbulda sizə xidmət göstərən ofisiantlar edəcəklər. Çörək götürmək üçün yeməyə fasilə verərkən çəngəl və bıçağı boşqa- ba xaç şəklində, yeməkdən sonra isə bir-birinə paralel şəkildə, tutacaqları bir qədər sola doğru qoymaq lazımdır. yeməkxana qaşığını da hər zaman boş- qabda saxlamaq lazımdır. Bir çox yeməklər (kotlet, kələm dolması, qayğanaq və s.) üçün bıçaq lazım deyil, onlar yalnız sağ əldə tutulan çəngəllə yeyilir. Qarnir (kartof, göbələk, lobya) də bıçaqla çəngəlin üstünə qoyulmaqla yeyilir. Ş orbanı dərin yeməkxana boşqabından yeməkxana qaşığı ilə yeyirlər. Bu zaman şorba qaşıqla sağdan sola və özündən irəliyə götürülür. Qaşıqla bir qədər şorba götürdükdən sonra qaşığın dibi ilə boşqabın kənarına toxunmaq lazımdır, bu yolla bütün damcılar qaşığın üstündən götürülür, bundan sonra qaşığın köndələn hissəsi ağıza istiqamətləndirilir. Kələmi, makaronu və şorbanın digər tərkib hissələrinin qaşıqdan düşməmələri üçün bıçaqla əvvəlcədən hissələrə bölmək lazımdır. Balıq yeməkləri xüsusi bıçaq və ya balıq bıçağı vasitəsilə yeyilir. Balığı bıçağın ucu ilə tutaraq çəngəllə hissələrə ayırırlar. Əgər balıq parçala- nırsa, onda çəngəldən qaşıq kimi istifadə etmək olar. Əgər balıq üçün bıçaq verilməyibsə, iki çəngəldən istifadə etmək olar: sağdakından sümüklərin ayrılması, soldakından balıq hissələrini ağıza göndərmək üçün. Nəhayət, ə gər balıq çəngəli də yoxdursa, adi çəngəldən istifadə olunur, o, sağ əldə tu- tulur və zəruri olduqca çörək parçası ilə birlikdə balıq yeyilir. Sizin boşqaba və ya salfetin üzərinə qoyulmuş çörəyiniz hər zaman sol tərəfdə olur. Əgər çörəyin üzərinə yağ çəkmək lazımdırsa, əvvəlcə onun bir hissəsi yağlanır, daha sonra pendir, kolbasa, sous əti və s qoyulur. Yağı yağ- qabından öz bıçağınızla götürün. Əgər xüsusi bıçaq yoxdursa, əvvəlcə onu öz boşqabınıza qoyun, daha sonra çörək diliminə yağ sürtün. Biskvitlər, tort- lar, pirojnalar desert qaşığı ilə yeyilir. Dənəvari və ya qatlı pirojnalar əllə götürülür. Dilimlərə bölünmüş qarpız və yemiş çəngəl və bıçağın köməkliyi ilə yeyilir. Tumlar çəngəllə boşqaba tökülür. Portağalın əvvəlcə bıçaqla qabığı soyulur, sonra o, bıçaqla hissələrə bölünür; dilimlər əllə qopardılır. Alma və armud boşqaba qoyulur, meyvə bıçağı ilə kəsilir, dilimlər qabıqdan tə- mizlənir və çəngəl və ya əllə yeyilir. Tumlu giləmeyvələr (gilas, üzüm və s.)
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 71
ə llə götürülür, tumlar isə ağızı ovucla örtərək, nəzərə çarpmadan götürülür və boşqaba qoyulur. Qaşıqla çay və ya qəhvəni qarışdırdıqdan sonra stəkan və ya fincanda saxlamayın, nəlbəkiyə qoyun. Masa arxasında siqaret çəkmək olmaz, masa arxasında siqareti yalnız siqaret çəkənlər kampaniyasının toplanması zamanı çəkmək olar. İş güzar insan davranış mədəniyyətinin ən mühüm cəhətlərindən biri olan masa arxasında aşağıdakı ümumi qaydalara riayət etmək lazımdır. − Qadınlar əyləşmədikcə və ya ev sahibi, yaxud ev sahibəsi sizi dəvət etmədikcə masa arxasında oturmayın; − Sizin yanınızda, xüsusilə də sizdən sağda əyləşən qadının sizin tərəf- dən diqqətə haqqı var. Sizin ona təqdim edilib-edilmədiyinizdən asılı olaraq siz onun qayğısına qalmalısınız; − İnsanları masa arxasında tanış etmək olmaz; − Masaya həddən artıq yaxın və ya ondan həddən artıq uzaq əyləşmək olmaz; −
deməkdir ki, yeməyə başlamaq olar; − Qədəhi həddən artıq yuxarıya qaldırmayın; içməzdən öncə dodaq- larınızı kağız salfetlə silin; − Əgər qonşunuzla danışmaq istəyirsinizsə, başqasına arxanızı çe- virməyin; − Masa arxasında diş təmizləyicisindən istifadə etməyin; − Hər hansı yeməyin sizin xoşunuza gəlmədiyini hiss etdirməyin; yax- ş ı olar ki, sadəcə olaraq ondan yeməyəsiniz. Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|