Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRL
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nəticə və təkliflər
Йашадыьымыз XXI яср йцксяк кейфиййят ясридир. Йцксяк кейфиййят юзцнц бцтцн сащялярдя ьюстярмякдядир- кейфиййятли ямяк, кейфиййятли мящсул вя хидмят, кейфиййятли ятраф мцщит вя с. Кейфиййят- сийаси, мяняви вя игтисади меййардыр. Милли игтисадийатымызын мющкямлянмяси мящз кейфиййятдян асылыдыр. Бу фикирля разылашмаьа габаьжыл юлкялярин тяжрцбяси мяжбур едир. Мцяссисяляр вя тяшкилатлар сявиййясиндя кейфиййят проблемин щялл етмяк цчцн ИСО 9001-2000 стандартынын ясасында идаряжилик системини гурмаг важибдир. ИСО 9001-2000 кейфиййят стандарты алмыш мцяссисяляр базар игтисадиййаты шяраитиндя рягабятя дюзцмлц олурлар. Рягабят еля бир шяраитдир ки, онун тясири мцяяссисяляри базарда истянилян дяйишиклийя адаптасийа стимуллашдырыр. Азярбайжан субйектляринин ясас стратеъи истигамяти мящсулларынын истещсалында йцксяк ьюстярижилярин ялдя едилмясиня йюнялмялидир. Щал-щазырда юлкя рящбярляринин, истещсалжыларын вя истещлакжыларын мараьындадыр ки, мал вя хидмятлярин, йашайышын кейфийййяти йцксялсин. Кейфиййят системиня сертификат ялдя етмяк истяйян ширкятлярин сайы, Азярбайжанда ьцндян- ьцня артмагдадыр, жцнки бунсуз бизнесдя узун мцддятли уьур газанмаг мцмкцн дейил. «Дяйишкян дцнйада» инсанын пешякар мобиллийиня, потенсиалынын инкишаф етдирмяйинин ясасыны даими тящсил тяшкил едир. Дцнйа тяжрцбясиндя «Кейфиййятин идаряедилмяси» фянни Техники Али Тящсил Ожагларында цмум техники, фялсяви- методолоъи амиллярини ящатя едир. Базар игтисадиййаты шяраитиндя йашайыш сявиййясин, игтисадиййатын сосиал дурумун вя еколоъи тящлцкясизлийин тямин олунмасында кейфиййят ясас проблемдир. Кейфиййят – бцтцн фяалиййят истигамятиндя еффективлийи характеризя едян комплекс бир анлайышдыр: стратегийанын ишлянилмяси, истещсалын тяшкили, маркетинг вя с.. Кейфиййят системинин ясас тяркиб щиссяси мящсулун кейфиййятидир. Кейфиййят анлайышына мцасир ядябиййат вя тяжрцбядя фяргли тярифляр верилиб. Бейнялхалг стандартлар тяшкилаты (стандарт ИСО-8402) кейфиййятя беля бир
78
тяриф вермишдир. Кейфиййят – мящсула вя йа хидмятя мянсуб олан, истещлакчыларын мцяййян едилмиш вя йахуд эцман едилян тяляблярини юдямяк имканы верян хассяляр мяжмуясидир. Бу стандарт «кейфиййятин идаря олунмасы», «кейфиййят спиралы» кими анлайышлары эятирди. Бейнялхалг сявиййядя кейфиййят системиня мцяййян едилмиш тялябляр ИСО 9001-2000 серийасында юз яксини тапмышдыр. Яэяр мцяссися ИСО 9001-2000 кейфиййят сертификатына йийялянмяк истяйирся,о, мцтляг щямин стандартын ясасында идарячилик системин гурмалыдыр. Кейфиййятин идаря едилмяси иля баэлы ясас бейнялхалг ИСО пакети 1987-жи илин март айында йаранды. Щал- щазырда 100- дян артыг юлкя онун цзвцдцр. Бу стандартлар бирбаша истещсал сащяляриня дахил олдулар вя кейфиййятин ялдя олунмасына даир дягиг ишлянмиш тялябляр иряли сцрдцляр. Бу стандартлар кейфиййят системинин сертификатлашдырылмасынын тямялини гойдулар. Цмуми менежментин мцстягил сащяси йаранды – кейфиййят менежменти. Мцасир заманда алимляр вя практикляр кейфиййят методларыны ТГМ методологийасы иля узлашдырырлар. ТГМ инэилисжядян- ЦКМ (Цмуми Кейфиййят Менежменти). 9000-жи серийалардан олан ИСО стнадартлары бцтцн дцнйада гябул едилмиш шяртляри мцяййянляшдирибляр вя ейни заманда истещсалчы вя истещлакчы арасында мцнасибятляри ишляйиб щазырлайыблар. Диэяр сюзлярля ИСО стандартлары-истещлакчылара йюнялмиш (ориентасийа) стандартыдыр. Азярбайжанда апарылан игтисади ислащатлар, кейфиййят проблеминя диггяти артырыб. Азярбайжан мцяссисяляринин щал-щазырки проблеми рягабятя дюзцмлц мящсул истещсал етмякдян ибарятдир. Бу проблеми щялл етмяк цчцн щяр тяшкилат кейфиййят системини мцяййян етмялидир. Кейфиййят системинин олмасы, мцяссисянин харижи базарларда уьур газанмаг ещтималыны артырыр. Чцнки харижи тяшкилатлар ики анолоъи мящсул истещсал едян фирмалардан, кейфиййят системиня ИСО серификаты ялдя етмиш тяшкилата цстцнлцк верирляр. Кейфиййят системи щяр фирманын спесификлийин нязяря алмалыдыр вя еля щазырланмалыдыр ки, мящсулун истещсалы заманы хяржляри минимума ендирсин. Истещлакчы ямин олмалыдыр ки,
79
алдыьы мящсулун кейфиййятиня 100% тяминат вар. Кейфиййятин идаряедилмяси нязяриййясиндя ики проблем мювжуддур: менежментин кейфиййяти вя кейфиййятли мящсул. Кейфиййятин ялдя олунмасы аз хярж апармыр. Габаглар кейфиййят хяржляринин ясас щиссяси физики ямяйин пайына дцшцрдц. Бу эцнлярдя ися интеллектуал ямяйин пайы артыб. Кейфиййят проблеми алимлярин, мцщяндислярин, менежерлярин иштракы олмадан щялл олуна билмяз. Мящсулун кейфиййятинин артырылмасы вя йцксяк юдянишли харижи базара чыхмаг мягсяди иля, щяр ил кейфиййятли идаряетмя вя кейфиййятли мящсулу сечмяк цчцн юлкя сявийясиндя мцсабигяляр кечирилмялидир. Беля ки, мцасир дюврдя сатыш базарыны щансыса бир щиссясини ялдя етмяк цчцн ясас шярт- кейфиййятдир. Йалныз кейфиййят, мящсулун рягабят габилиййятини йцксялдир. Истещлакчы цчцн кейфиййят анлайышы мящсулун функсионал, сосиал, естетик, еколоъи хцсусиййятляриндян формалашыр. Йалныз, мцяссисяляр кейфиййятли мящсул истещсал едяркян, ящалинин алыжылыг габилиййятини йаддан чыхармалы дейирляр. Она ьюря ки, ики аналоъи мящсулдан, майа дяйяри ашаьы олан мящсул даща рягабятя дюзцмлц олур. Сюзсцз ки, кейфиййятин ялдя едилмяси хяржляр тяляб едир. Амма, кейфиййят сатышы артыран амиллдир вя сатышдан ялдя олунан мянфяят, хяржляри компенсасийа едир. Яэяр мцяссися мящсулу базара чыхарыр вя лидерлик мювгеиня чыхмаг истяйирся, тябии ки, щямин мящсулу вахташыры олараг тякмилляшдирмялидир. Beləliklə keyfiyyətli məhsul istehsalına nəzarət və onun idarə edilməsinə nəzəri və praktiki istiqamətlərdə baxmış oluruq. Demək olar ki, bütün bunlar Keyfiyyətli məhsul istehsalının idarəedilməsinin birinci, əsas mərhələsini təşkil edir amma bu işin idaredilməsinin ikinci dərəcəli, köməkçi, dəqiqliyi daha da artıran idarəetmə işi də var. Bu Keyfiyyət İnkişaf Etdirmə Qruplarıdır. Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupu (=Quality Circles) ilk dəfə İşikhava tərəfindən yaradılan və Yaponiya da həyata keçirilən bir fəaliyyətdir. Xüsusilə nəzarətçi və siravi işçilərdən yaradılan 3-10 nəfərlik Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupunun əsas vəzifəsi keyfiyyətin yüksəldilməsinə nail olmaqdır. Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupu Yaponiya alimlər və m ühəndislər ittifaqı (=JUSO: Japanese Union of Scientist and Engineers) aşağıdakı kimi izah edir. 80
Bir keyfiyyət inkişaf etdirmə qrupu eyni departamentə çalışan 3-10 nəfər könüllü işçidən yaradılır. Qrup işçiləri müəyyən zamanlarda bir araya gələrək departamentlərlə əlaqəli keyfiyyət, istehsalat işləri və digər məsələləri müzakirəedərək, həll yolları axtarırlar. Nəticələr və həll yolları koordinatorlar tərəfindən rəhbərliyə çardırılır. Rəhbərlik təklifləri uyğun bildiyi təqdirdə həyata keçirilməsi üçün qərar verir. Bu baxımdan Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qruplarının tətbiq oluna bilməsi üçün qrup halında işləməyə və qərarlar ala bilməyi bacaran, ən əsası keyfiyyətlətli məhsul işini bilən işçilər tərəfindən yaradılması mühümdür. Hər bir Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupunun müvəffəqiyyətli fəaliyyəti üçün hər bir qrup üzvünün; • İşini sevməsi və işiylə qürur duyması, • İş yoldaşları ilə normal davranmaq, • Firmaya sadiq qalması, • Keyfiyyətli işin uzun müddətdə özü üçündə yararlı olmasını da düşünməlidir, KİEQ-in toplantılarında mövzu haqqında məlumatlı olması, fikirlərini çəkinmədən açıq-aydın bildirməsi əsas şərtdir. Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupunun önərilərini müvəffəqiyyətlə həyata keçirən TOYOTA firmasında 6500-ə yaxın Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupunun mövcud olduğu söylənilir. Son illərdə bir çox ABŞ və Avropa firmalarınında bu işi öyrənib, həyata keçirildiyi müşahidə olunur. Bəzi firmalar KİEQ-in yaradılmasından sonra əldə olunan irəliləyişin pul cinsində dəyəri firmalara görə dəyişməkdədir. Bəzi firmalar KİEQ-in artıq xərc olmasını düşünmədən onu həyata keçirir, bununla da həm işçilərin keyfiyyətli məhsul istehsalını təmin edilir, həm də daim yeniləşən və dəyişən istehlakçı istəkləri nəzərə alınaraq onların təlabatına uyğun məhsul istehsalı təmin olunmuş olur. Bu barədə təcrubə keçdiyim “Araz LTD” müəssisəsinə müraciət etdim, rəhbərliyə bu işin mahiyyətini və əhəmiyyətini anlatdıqdan sonra qrupun yaradılmasına dair icazə aıdım. Qrup 6 nəfərdən ibarət oldu və qrup üzvləri aşağıdakı kimi təyin olundu. Bildiyimiz kimi müəssisə də 3 əsas
81
keyfiyyətə nəzarətə məsul şəxs var. Mən də işin rahat olması üçün onların hər birinə bir köməkçi olmasını irəli sürdüm. Beləliklə Keyfiyyəti İnkişaf Etdirmə Qrupunun 6 üzvü oldu. Daha açıq; labotoriya müdiri və onun köməkçisi, un istehsalatı sahəsinin briqadiri və anbar müdiri, çörək sexinin briqadiri və onun köməkçisi. Onlara ayda bir dəfə bir araya gələrək keyfiyyətlə bağlı məsələri müzakirə edəcək, istehlakçılardan gələn şikayət və təkliflərə onlar baxacaqlar. İnan
ıramki, təklifimlə yaradılan qrupun fəaliyyəti uğurlu olar, inteqrasiyalı cəmiyyətdə yenilik olar, müəssisənin iş fəaliyyətinə uğur gətirər. Onu da əlavə edim ki, bu fəaliyyətin uğurlu olması üçün qrup Davamlı İnkişaf Siyasəti aparmalıdır. Bu siyasətin aparılması üçün əsas prinsiplər aşağıdakılardır. • İstehlakçının dəyişən və inkişaf edən istəkləri davamlı izlənilməlidir. • İstehsal sistemində hər modul həm istehsalçı həm də istehlakçı vəziyyətindir. Son məhsulun keyfiyyəti bu istehsalçı istehlakçı əlaqələrinin nə qədər sıx olmasından asılıdır. • Hər hansı məhsuldan gözlənilən xüsusiyyətlər spesifik, əhatəli, asan anlaşılan və ölçüləbilən şəkildə olmalıdır. • İstehlakçının məhsul haqqında olan fikirləritəsirli bir geri bəsləmə (=feedback) mexanizmi ilə idarəedicilərə çatdırılmalı və lazımi dəyişiklik qərarları alınmalıdır. • Keyfiyyət problemlərini ortaya çıxmadan öncə yoxlamaq, yəni müəyyən etmək və bunun qarşısının alınması tədbirləri həyata keçirilməlidir. • Yüksək keyfiyyətin idarəedici-işçi arasında etimad və məqsəd birliyi şəraitində ger çəkləşə bildiyi unutulmamalıdır.
|