Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Likvidlik dərəcəsi üzrə cari aktivlərin qruplaşdırılması 
11 saylı cədvəl. 
Cari aktivlər 
Dövrün əvvəlinə 
Dövrün axırına 
Pul vəsaitlər 
Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları 
Birinci qrup üzrə yekunu 
Hazır məhsullar 
Böyüdülməyə və kökəldilməyə qoyulmuş heyvanlar 
Yüklənmiş mallar 
Debitor borcları, ödənişi hansı ki, 12 ay ərzində gözlənilir 
İkinci qrup üzrə yekunu 
Debitor borcları hansı ki, ödənişi 12 aydan sonra gözlənilir 
İstehsal ehtiyatları 
Bitməmiş istehsal 
Gələcək dövrün xərcləri 
Üçüncü qrup üzrə cəmi 
Cari aktivlərin yekunu 
- 
- 
- 
- 
60800 
- 
350510 
411310 
3750 
19450 
122600 
- 
125800 
657110 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
683515 
683515 
49068 
49805 
296236 
- 
395102 
1078624 
Müəssisənin ödəmə öhdəlikləri üç qrupa bölünür:

---

77 
1. artıq ödəmə müddəti çatmış borclar: 
2. yaxın vaxtlarda ödənilməsi lazım gələn borclar; 
3. ödəmə vaxtı tezliklə çatmayan borclar. 
Müəssisənin ödəmə qabiliyyətinin (likvidliyinin) əmsalları (göstəriciləri) 
müəssisənin özünün asan realizə edilən vəsaitləri hesabına qısa müddətli öhdəlikləri 
ödəmək qabiliyyətini əks etdirir. Həmin göstəriciləri hesablayarkən qısa müddətli 
öhdəliklər əsas götürülür. 
Müəssisənin ödəmə qabiliyyətini əks etdirən əsas göstəricilər aşağıdakılardır: 
1. 
Mütləq likvidlik əmsalı (Ə
ml
): 
Pul vəsaiti + Qısamüddətli maliyyə qoyuluşu
Ə
ml
= --------------------------------------------------------- 
Qısamüddətli öhdəliklər 
Bu göstəricinin minimum həddi 0.2-0.25 hesab edilir. 
Bu əmsal material resursları ilə tə’min edən mal göndərənlər və müəssisəni 
kreditləşdirən banklar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Əgər Əml= 0.5 olarsa, 
müəssisənin ödəmə qabiliyyəti yüksək hesab edilir. 
2. 
Aralıq (“kritik”) likvidlik əmsalı (Ə
kl
): 
Pul vəsaiti + Qısamüddətli maliyyə qoyuluşu +Debitor borcları 
Ə
kl
.= ----------------------------------------------------------------------------------
Qısamüddətli öhdəliklər
Bu əmsalın minimum həddi 0.7-0.8 hesab edilir. Bu göstərici səhm sahiblərini daha 
çox maraqlandırır. 
3. Cari likvidlik əmsalı (Ə
cl
): 
Pul vəsaiti + Qısamüddətli maliyyə qoyuluşu + Debitor borcları+ Ehtiyatlar və xərclər
Ə
cl
= -----------------------------------------------------------------------------------------------------
Qısamüddətli öhdəliklər
Cari ödəmə qabiliyyətini hesablayarkən gələcək dövrün xərcləri ehtiyat və 
xərclərin məbləğinə daxil edilmir. Bu əmsal vahiddən aşağı olmamalıdır. Inkişaf etmiş 
ölkələrdə bu göstəricinin “təhlükəsizlik həddi” 2-2.5 hesab edilir. 
Ödəmə əmsallarının mahiyyətində olan fərqlər sahənin xüsusiyyətləri, mal və 
xidmətlərə görə hesablaşma formaları, istehsal tsiklinin müddəti, əmtəə-material 

---

78 
dəyərləri ehtiyatının strukturu ilə bağlıdır. Ödəmə əmsalı yüksək olduqca kreditorların 
müəssisəyə inamı artır. 
4. 
Əmtəə-material dəyərləri ehtiyatının likvidlik əmsalı (Ə
əmd
): 
Ehtiyat və xərclər 
Ə
əmd
= -------------------------------------------------------------- 
Qısamüddətli öhdəliklər 
Cari ödəmə qabiliyyətinin operativ təhlili, məhsul satışından vəsaitlərin daxil 
olmasına gündəlik nəzarət, debitor borclarının ödənilməsi və pul vəsaitlərinin digər 
daxilolmaları üçün, eləcə də mal göndərənlər qarşısında öhdəliyin ödənilməsinin yerinə 
yetirilməsinə nəzarət üçün banklar və digər kreditorlara ödəniş təqvimi tərtib edilir. 
Təqvimin bir tərəfində mövcud və gözlənilən ödəniş vəsaitləri göstərilir, digər
tərəfdə isə bu müddət (1-ci ayın 1,5,10,15-ci günlərində) ərzində ödəniş öhdəlikləri 
göstərilir. 
Operativ ödəniş təqvimi məhsulların yüklənməsi və satışı haqqında, istehsal 
vəsaitlərinin satın alınması haqqında məlumatların, əməyin ödənişi üzrə hesablaşmalar, 
işçilərə avansın verilməsi haqqında sahələrin bankın hesablarından çıxarışın və s.nin 
əsasında tərtib edilir.