Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti “magistratura məRKƏZİ”

2.3. Sənaye məhsullarının keyfiyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilməsi yolları

Sənaye məhsullarının keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilməsi metodikası QOST 22851-77 «Sənaye məhsulunun keyfıyyət göstəricilərinin seçilməsi» ilə tənzimlənir. Bu standart əsasında iri müəssisə, korporasiya, assosiasiya, şirkət və istehsalat birlikləri konkret növ sənaye məhsulları üçün normativ-texniki sənədlər işləyib hazırlayırlar.

Keyfıyyət göstəricilərinin çeşidinin seçilməsi məhsulun keyfıyyətini təşkil və təmin edən xassələrin siyahısı və kəmiyyət xarakteristikalarını müəyyən edir. Bu xarakteristikalar məhsulun keyfıyyət səviyyəsinin adekvat qiymətləndirilməsi imkanını yaradır. Keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilməsinin əsaslandırılmasında aşağıdakıları nəzərə alırlar.

1. 
   Məhsulun təyinatı və istifadə (istismar) şəraiti.
   
2. 
   İstehlakçıların tələbləri.
   
3. 
   Məhsulun keyfıyyətinin idarə edilməsi məsələlərinin təminatı.
   
4. 
   Səciyyələndirici xassələrin tərkibi və strukturu.
   
5. 
   Keyfıyyət göstəricilərinə qoyulan əsas tələblər.
   

Keyfıyyət göstəricilərinin tərkibi və strukturunu sənaye məhsulunun keyfıy­yət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində tətbiq olunan keyfıyyət göstərici­lərinin tam təsnifatına uyğun olaraq müəyyən edirlər. Belə təsnifat strukturu şəkil 6-da göstərilir.
Keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilməsi aşağıdakıların təyin edilməsini nəzərdə tutur:

• 
  məhsulun qrupunu;
  
• 
  məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin istifadə edilməsinin məqsədlərini;
  
• 
  məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilmə metodunu.
  

Məhsul qrupu sənaye məhsullarının təyinatı və istifadə şəraitinin ümumi təsnifatına uyğun olaraq müəyyən edilir.

Şəkil 6. Məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində istifadə olunan göstəricilərin təsnifatı

Məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin seçilən nomenklaturun istifadə məqsədləri keyfıyyətin idarəetmə məsələlərinin xarakterindən asılı olaraq müəyyən edilir. Sənaye məhsulunun keyfıyyət göstəricilərinin seçilən nomenklaturunun istifadə məqsədləri aşağıdakılar ola bilər:

1. 
   Məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturu ümumtexniki standartlara, texniki şərtlərə, texniki tələblərə, parametr və ölçülər standartlarına, markalanma, qablaşdırma, nəqletmə, saxlama, istismar və təmir standartlarına daxil edilmək üçüın müəyyən edilə bilər.
   
2. 
   Keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturu məhsulun attestasiya edilməsi məqsədi ilə müəyyən edilə bilər.
   
3. 
   Keyfiyyət göstəricilərinin nomenklaturu texnikanın inkişaf planı, həmçinin seriyalı buraxılan məhsulun keyfıyyətinin yüksəldilməsi üçün müəyyən edilə bilər.
   
4. 
   Keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturu tərəf müqabillərinin ticarət əlaqələrini və ya istehsalın ixtisaslaşması və kooperasiyasını müəyyən edən sənədlər üçün lazım ola bilər.
   
5. 
   Məhsulun keyfıyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində göstəricilərin nomenklaturunun digər məqsədlər üçün də müəyyən edilməsi mümkündür.
   

Məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun seçilmə metodu qiymətləndirilən məhsulun keyfıyyət göstəriciləri qrupunun müəyyən edilməsi (cədvəl 2.2), hər bir qrup üzrə göstəricilərin seçilməsi, həmçinin konkret məhsul üçün normativ sənədlər əsasında keyfıyyət göstəricilərinin seçilməsindən ibarətdir.
Keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturunun müəyyənləşdirilməsi konkret məhsul növü üçün beynəlxalq (İSO, BEK və b.), milli, xarici ölkə standartlarında, məhsulun göndərilmə sənədlərində, kataloqlarda, prospektlərdə və istehsalçı firmalarm standartlarında, habelə hüquq-patent və iqtisadi sənədlərdə göstərilmiş keyfıyyət göstəricilərinin qiymətləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilir.
Məlumdur ki, keyfıyyət göstəricilərinin nomenklaturu tipik, geniş və konkret ola bilər.