33
Bu yaşda uşağın hissetmə qabiliyyəti rəngarəng, lakin dəyişkəndir. Müvəffəqiyyətdən zövq
alan, sevinən uşaq azacıq müvəffəqiyyətsizlikdən dərhal məyus olur, kədərlənir. Onda uğurlardan,
xoş rəftardan razılıq,
məhəbbət, rəğbət, mərhəmət kimi hisslər inkişaf edir.
Uşağın musiqiyə də münasibəti dəyişir. O, özünə yaxın musiqiyə, mahnılara maraqla qulaq
asır, həyəcanla və düzgün qavrayır, səsləri tembrinə görə fərqləndirir. Bütün bunların əsasında onda
mahnı oxumaq qabiliyyəti baş qaldırır.
Bu yaşda fəal inkişafın yüksəlməsi ilə əlaqədar ətrafdakı insanlarla münasibətdə mühüm
dəyişiliklər müşahidə olunur. Bir tərəfdən müstəqilliyə can atmaq, digər tərəfdən isə böyüklərə
oxşamaq istəyi uşağın arzu və istəkləri ilə böyüklərin münasibəti arasında fikir ayrılığı yaradır.
Valideynlərə və ailənin digər üzvlərinin nüfuzuna sosial mövqe dəyişir. Bu dövrdə ətrafdakı
insanların hərəkətlərinə həssaslıq özünü büruzə verir. Uşaq böyüklərin söhbəti ilə maraqlanır,
onların mühakimələinə diqqətlə qulaq asır. Lakin o, dinləməklə yanaşı
sözlərin, ifadələrin və
hərəkətlərin məntiqini anlamağa çalışır. Bu dövrdə uşaq müstəqil olmaq, çox işləri özü görmək
istəyir (geyinmək, soyunmaq, yemək və s.), böyüklərin köməyindən imtina edir. Böyüklər onun
tələbatlarını nəzərə almırlarsa, təşəbbüslərini dəstəkləmirlərsə, bu uşaqları inadkarlığa, onların
tələblərinin əksinə hərəkət etməyə sövq edər.
Həyatın üçüncü ilində uşaqlarda tapşırılan işin öhdəsindən
gəldiyi üçün özünə qiymət
vermək, məğrurluq hissi yaranır. Onlar böyüklərin gözündə layiqli və bacarıqlı görünmək
istəyirlər. Məhdudiyyəti, tələbləri düzgün qoyan, müstəqilliyi rəğbətləndirən böyüklər öz hərəkətləri
ilə uşaqların şəxsiyyət kimi yetişməsinə şərait yaradırlar. Uşaqlar öz davranışlarını yaşıdlarının
davranışı ilə müqayisə edir, hərəkətlərini qiymətləndirir. Qiymətləndirmədə qürur və utanmaq
hissləri əks olunur. Bu dövrdə uşaq fəaliyyət subyekti kimi öz “Mən”ini irəli sürür və eyni zamanda
da
dərk edir ki, ətrafında başqa adamlar da var. Uşağn fiziki və sosial “Mən”i haqqında
təsəvvürlərinin pozitiv ahəng alması zəruridir. Çünki bu, sonralar ontoqenezin (orqanizmin
mayalanmış yumurta hüceyrəsindən həyatının sonuna kimi fərdi inkişafı) növbəti mərhələlərində
“Mən konsepsiyası”nın pozitiv inkişafının əsası ola bilər.
Həyatın üçüncü ilində uşaq öz bacarıqları ilə (böyüklərin sözünə qulaq asmaq, səliqəlilik,
oyuncaqlarla rəftar etmək,
müstəqil geyinmək, şeir söyləmək, “çətin” səsləri tələffüz etmək) fəxr
edir. Onun həyatında həm insanlar, həm də oyuncaq və canlı təbiət müxtəlif hisslər oyadır.
Dostları ilə paylaş: