Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

Yaşayış evləri 
Ev insanın zəruri həyati ehtiyaclarını (yemək, yatmaq, təhlükədən, yağış-yağmurdan, 

---

 
114
şaxta-borandan qorunmaq, istirahət etmək və s.) ödəməyə xidmət edən ən mühüm məişət vasitəsi 
olmuşdur. İnsanın əməli fəaliyyətinin ilk məhsullarından olan yaşayış evləri və onların müxtəlif 
tipoloji növləri məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi, təbii-coğrafi şərait, ictimai münasibətlər, 
ailə formaları, təsərrüfat məişəti və cəmiyyətin, ümumən, sosial quruluşu ilə üzvi surətdə bağlı 
olmuşdur. 
Tarixi-etnoqrafik anlamda ev təbii və süni surətdə düzəldilmiş  məişət sahəsi, sığınacaq 
yeri olub, məhsuldar qüvvələrin sonrakı inkişafı  nəticəsində çox böyük və mürəkkəb təkamül 
yolu keçmişdir. Yerli inşaat materiallarından səmərəli istifadə etmək yolu ilə düzəldilmiş süni 
tikililərdən ibarət olan müxtəlif ev tipləri təkcə insanları namünasib hava şəraitindən (soyuq, 
şaxta, boran, qar, yağış, külək, qızmar günəş  şüası  və s.) mühafizə etmək və onların 
təhlükəsizliyini qorumaq məqsədi güdməyib, həm də onların ən zəruri həyati ehtiyaclarını (qida 
məhsulları ehtiyatını qoruyub saxlamaq, onları emal edib yeməli hala salmaq, yemək bişirmək, 
çay-çörək yemək, yatmaq, dincəlmək və s.) təmin etmək məqsədi daşımışdır. 
Məhsuldar qüvvələrin inkişafı ilə üzvi surətdə bağlı olan yaşayış evi cəmiyyətdə əmlak 
bərabərsizliyinin yaranması  və sosial təbəqələşmənin dərinləşməsindən sonra həm də sosial 
göstəriciyə, özünün mükəmməl memarlıq görkəmi ilə nüfuz, şöhrət rəmzinə çevrilmişdir. 
Azərbaycanda daş dövrü insanları yaşayış məqsədilə uzun müddət təbii mağara, qayaaltı 
oyuq  və  qayalararası yarıqları  özlərinə  sığınacaq etmişlər. Yağmur və soyuq küləklərdən 
qorunmaq üçün onlar daş, ağac  şaxı, heyvan dərisi və vasitələrlə qayaarası yarıq və qayaaltı 
oyuqların açıq sahələrini tutmaqla, sığınacaq yerində özlərinə məişət rahatlığı  düzəltmişlər. Bütün 
bu səylərin sayəsində ilk inşaat vərdişləri yaranmış, tikinti mədəniyyətinin ilk bəsit rüşeymləri 
təşəkkül tapmağa başlamışdır. Sonralar ibtidai insan məskənləri çay vadiləri və yaşayış üçün 
əlverişli digər münbit sahələrə yayıldıqca daşqura, çim, möhrə ev, koma, dəyə və s.-dən ibarət ilk 
bəsit ev tipləri meydana çıxmışdır. 
Azıx mağarasının aşel dövrü mədəni təbəqəsindən aşkar edilmiş daşqura  divar qalığı 
Azərbaycanda hörgü texnikasının çox qədim tarixə malik olduğunu göstərir. Daşqura hörgü 
texnikasının meydana gəlməsi inşaat tarixində irəliyə doğru ilk mütərəqqi addım olub, hörgülü 
divarın yaranmasına təkan vermişdir.