Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

Alkoqollu içkilər (çaxır, araq, konyak, pivə və s.) uzun müddət Azərbaycan əhalisinin yemək 
süfrəsində yer tutmamışdır.  Kakao, qəhvə  və s. kimi Şərq süfrəsinə  məxsus içkilər də keçmişdə 
kəndli ailələrinin məişətinə sirayət etməmişdir.  İstisna kimi, şəhərin kübar ailələrində ziyafət 
süfrəsində qəhvə içilirdi. 
Tədqiq edilən dövrdə Azərbaycanın xristian əhalisinin məişətində spirtli içkilər, o cümlədən, 
xristian ingiloyların gündəlik yemək öynəsi və mərasim süfrələrində  çaxır  və «cecə» adlanan tut, 
zoğal və digər meyvələrdən hazırlanmış  əldəqayırma  araq növləri geniş yayılmışdır.  İngiloy 
süfrəsində «buza» ən çox xoşlanan içki növü olmuşdur.
47
  
Vaxtilə Azərbaycanda üzümçülüyün inkişafı, habelə antik və erkən orta əsrlərə aid arxeoloji 

---

 
190
abidələrdən iri şərab küplərinin tapılması faktı burada spirtli içkilərdən qədim zamanlardan istifadə 
olunduğunu söyləməyə əsas verir. Bunu Dədə Qorqud boylarından da görmək olur. Elə xalqımızın 
müasir leksikonunda hələ də qalmaqda olan «çaxır», «buza» kimi arxaik terminlərin mövcudluğu da 
spirtli içkilərin Azərbaycanın qədim sakinlərinin məişətinə yad olmadığını göstərir. Görkəmli 
Azərbaycan  şairi Xaqani Şirvaninin arpa suyu (buza) adı ilə  vəsf etdiyi pivə spirtli içkilərin bir 
nümunəsi kimi, islamın hələ güclü olduğu XII əsrdə  dəbdən düşməmişdi. Nizami Gəncəvinin 
əsərlərində «saqi», «qədəh», «şərab» istilahlarının tez-tez işlənməsi və hökmdarlara məxsus saray 
süfrələrində  şərab içilməsi faktı da bunu sübut edir. Bununla belə, spirtli içkilərə, o cümlədən, 
çaxıra İslam dini tərəfindən yasaq qoyulması və onun «haram» təam növləri sırasına daxil edilməsi 
nəticəsində erkən orta əsrlərin sonlarından etibarən Azərbaycanda üzümçülük və  şərabçılıq 
tənəzzülə  uğramışdır. Alman kolonistlərinin köçürülməsi ilə  əlaqədar XIX əsrin ortalarından 
etibarən Azərbaycanda üzümçülük və şərabçılıq yenidən dirçəlməyə başlamışdır. Lakin İslam dini 
yasaqlarının müsəlmanlara spirtli içkiləri qadağan etməsi ilə  əlaqədar olaraq, Sovet hakimiyyəti 
illərinə  qədər  şərab ölkənin müsəlman  əhalisinin gündəlik və ziyafət süfrələrinə yol tapa 
bilməmişdir.