Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)

Qruplar

İstifadə olunan azot mənbələri 

1. 

Üzvi   N, NH

3

, NO

3

, N

2 

2. 

Üzvi   N, NH

3

, NO

3

, 

3. 

Üzvi   N, NH

3

, 

4. 

Üzvi   N 

Göbələklərin çox az bir qrupu atmosfer azotunu mənimsəyə 

bilir. Bu qəbildən olan göbələklərdən daha yaxşı öyrəniləni 

mikorizəmələ  gətirənlərdir. Məsələn, Foma (Phoma) növləri, 

bir sıra bitkilərdə – rizoktoniya (Rhizoctonia) və digərlərində 

---

 

  endotrof mikorizalar əmələ  gətirir. Göbələk vasitəsilə 

atmosfer azotunun mənimsənilməsi ilk dəfə 1901-ci ildə aşkar 

edilmişdir. Bu hadisə, çuğundur parazitlərini öyrənərkən 

müəyyən olunmuşdur. Daha dəqiq nəticələr bir qədər sonra 

1907-ci ildə Ternets tərəfindən alınmışdır. O, müəyyənləşdirdi 

ki, Phoma radicisin 5 növmüxtəlifliyinə aid göbələklər, 

atmosfer azotunu mənimsəyən bitkilərdən heç də geri qalmır. 

Məlumdur ki, atmosfer azotundan azotobakterlər və digərləri 

istifadə edə bilirlər.  

Nitrat azotunu (NO

-

3

) mənimsəyə bilən göbələklər, adətən, 

həm də nitrit azotunu da (NO

-

2

) mənimsəyir. Göbələklərin 

təxminən 90%-i NO

-

3

 və NO

-

2 

ionlarını mənimsəməyə qabildir. 

Bu cür göbələklərə, bir çox kisəli və torpaqdakı natamam 

göbələkləri, həmçinin də  ağacçürüdən (Armillaria, Lentinus 

cinsləri və s.) göbələkləri aid etmək olar.  

Atmosfer azotunu ya zəif və ya heç mənimsəyə bilmə-

yənlərə fikomitsel göbələklərinin  əksəriyyəti aid idilər. 

Hüceyrəyə daxil olan NO

-

3

  və NO

-

2

 ionları ammonyaka qədər 

reduksiya olunur. Əgər bu prosesdə NO

-

3

  iştirak edirsə, onda 

əvvəlcə o, NO

-

2

-yə, sonradan isə ammonyaka çevrilir. Bəzən 

ikinci mərhələdə aralıq məhsul kimi hidroksilaminin (NH

2

OH) 

əmələ  gəlməsi də ehtimal olunur. Beləliklə  də, göbələklərdə 

nitratların reduksiyaolunma prosesini aşağıdakı kimi ifadə 

etmək olar: 

3

6

2

2

3

NH

HNO

HNO

e

e

⎯

⎯ →

⎯

⎯

⎯ →

⎯

−

−

+

+