Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci «Sənaye sahələrinin proses və aparatları»

Elastik mayelərin sıxlığı.
Bu mayelərin sıxlığına həm təzyiq həm də 
temperatur təsir etdiyindən hesablama zamanı bunların hər ikisinin təsirini nəzərə 
almaq lazımdır. 
Mendeleyev - Klapeyron qanununa görə yaza bilərik . 
PV =
𝑚
𝑀
RT 

---

burada m – elastik mayenin kütləsidir, kq; 
M – həmin mayenin moleul kütləsidir, kq/kmol;
P = 
𝑚
𝑉
∙
𝑅𝑇
𝑀
,
𝑚
𝑉
= ρ
olduğundan 
P = 
𝜌 
𝑅𝑇
𝑀
, buradan elastiki mayenin sıxlığı; 
𝜌
= 
𝑃𝑀
𝑅𝑇 
, kq/m
3 
 Mayelərin təzyiqi. 
Daxilində maye olan qabın dibinə və divarlarına maye 
tərəfindən təsir göstərilir və bu təsir təzyiq kəmiyyəti ilə ölçülür. Təzyiq, qabın 
vahid səthinə düşən qüvvəyə deyilir.Riyazi olaraq aşağıdakı kimi ifadə olunur. 
P = 
𝑃
𝐹
, Pa
burada
𝑃
- mayenin dib səthinə təsir edən qüvvədir, N – lə ölçülür; 
F – qabın dibinin səthidir, m
2
; 
[P] = [ 
𝑃
𝐹
] = [
𝑁
𝑚
2
]
= [Pa] 
1kPa = 10
3
Pa 
1kPa = 10
6
Pa 
Mayelərin özlülüyü. 
Hərəkətdə olan mayelərdə iki cür sürtünmə müşahidə
olunur.Bunlardan biri boru kəmərinin daxili səthi ilə maye səthi arasında baş verən 
sürtünmədir,bu mexaniki sürtünmədir. Digər sürtünmə, daxili sürtünmə mayelərin
ən başlıca fiziki xassələrindən biri olub,özlülük ilə xarakterizə olunur. Mayelərin
özlülüyünü aydın başa düşmək üçün hərəkətdə olan maye axınını nəzərdən keçirək. 
Hərəkətdə olan maye axını sonsuz sayda kiçik qalınlığa malik olan layların bir-
birinin üzərində sürüşməsi kimi təsəvvür etmək olar.
Özlülüyün xarakteristikası. 
Bu elementar sonsuz kiçik qalınlıqda (dn) olan layların arasında sürtünmə
qüvvəsi baş verir. Nyuton qanununa əsasən laylar arasındakı sürtünmə gərginliyi 
(τ) vahid səthə düşən sürtünmə qüvvəsindən ibarətdir.
τ =
𝑇
𝐹
,
N/m
2
burada T- laylar arasında yaranan sürtünmə qüvvəsidir; 
N- layların xassələri və temperaturdan asılıdır; 

---

F- sürtünən layların səthidir, m
2
; 
.