Azərbaycan respublikasi

IV mərhələ : 1993-2003-cü illər 
 
 
Ümummilli  lider  Heydər  Əliyevin  ali  hakimiyyətə 
qayıdışından  sonra  Azərbaycanın  digər  bölgələri  kimi,  Naxçıvan 
Muxtar Respublikası da özünün əsl inkişaf yoluna qədəm qoydu. 
1993-2003-cü  illərdə  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasında 
reallaşdırılan  sosial-iqtisadi  islahatların  hədəfi  blokada  şəraitinin 
doğurduğu  çətinliklərin  aradan  qaldırılmasına,  alternativ  yollarla 
bu  problemin  kompensasiya  olunmasına  yönəlmişdir.  İqtisadi  və 
nəqliyyat  əlaqələrinin  məhdud  olduğu  şəraitdə  yüksək  iqtisadi 
fəallığa  nail  olunmasını,  istehsal  potensialının  hərəkətə 
gətirilməsini,  davamlı  quruculuq  işlərini,  sosial  problemlərin 
səmərəli  həllini  və  ən  əsası  əhalinin  güzəranının  layiqincə 
yaxşılaşdırılmasını, demək olar ki, hər bir naxçıvanlının qayğısını 
çəkmək  bacarığını  yalnız  sadə  formada  tərəqqi  və  inkişaf  yolu 
adlandırmaq doğru olmazdı. Bu  yol Vətən və dövlət sevgisindən 
doğan,  gərgin  əmək  və  misilsiz  əzmkarlığın  təcəssümü  olan  əsl 
qəhrəmanlıq salnaməsi kimi yaddaşlara həkk olunmuşdur.  
Naxçıvan  Muxtar  Respublikasının  yeni  inkişaf  mərhələsi 
öz başlanğıcını Ali Məclisin 1995-ci il dekabrın 16-da keçirilmiş 
sessiyasından  götürür.  Məhz  həmin  sessiyada  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası  Ali  Məclisinin  Sədri  seçilmiş  cənab  Vasif  Talıbov 
1969-cu  ildən  başlanan  Heydər  Əliyev  quruculuq  və  inkişaf 
xəttinin  konkret  bir  regionda  –  ağır  blokada  şəraitində  yaşayan, 
davamlı olaraq enerji qıtlığı keçirən, kommunikasiya əlaqələrinin 
olmaması  ucbatından  mal,  material  və  xammal  gətirilməsində 
ciddi  problemlərlə  üzləşən  muxtar  respublikamızda  fəal  yaradıcı 
gücə  malik  olduğunu  öz  əməyi  və  gərgin  işi  ilə  sübut  etdi.  Ötən 

---

 
 
 
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90 
 
 
18  il  ərzində  həyata  keçirilən  məqsədyönlü  siyasət  sayəsində 
Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  davamlı  sosial-iqtisadi  yüksəliş 
və  ictimai  həyatdakı  nailiyyətləri  fonunda  keyfiyyətcə  yeni 
mərhələyə qədəm qoymuşdur.  
Uzun  illər  blokada  şəraitində  olması  ilə  əlaqədar 
fəaliyyətini  dayandırmış  sənaye  müəssisələrinin  1996-cı  ildən 
başlayaraq  fəaliyyətinin  bərpa  edilməsi  və  yeni  istehsal 
sahələrinin  yaradılması,  nəticə  etibarı  ilə,  əvvəllər  istehsal 
olunmayan  yeni  sənaye  məhsullarının  istehsalının  təşkilinə  və 
ümumilikdə, sənaye məhsulu istehsalının dinamik artımına səbəb 
olmuşdur.  Belə  ki,  2003-cü  ildə  muxtar  respublikada  istehsal 
edilmiş 17,6 milyon  manatlıq sənaye məhsulunun 1993-cü ildəki 
eyniadlı  göstəricini  3,4  dəfə  üstələməsi  əsas  göstəricilərdən 
biridir.  
Muxtar  respublikada  enerji  təhlükəsizliyi  ilə  bağlı  həyata 
keçirilən tədbirlər çərçivəsində 1993-cü  ilin  may ayında  Türkiyə 
Respublikasındakı “İğdır” elektrik yarımstansiyasından Naxçıvan 
Muxtar  Respublikasına  87,5  km  uzunluğunda  154  kilovotluq 
ikidövrəli  elektrik  verilişi  xəttinin  çəkilişi  başa  çatdırıldı  və 
Naxçıvana qardaş Türkiyə Respublikasından 50-60  mvt  gücündə 
elektrik  enerjisinin  ötürülməsinə  başlanıldı.  Beləliklə,  1993-cü 
ilin ortalarında muxtar respublikaya İran İslam Respublikasından 
42  mvt,  Türkiyə  Respublikasından  isə  63  mvt  gücündə  elektrik 
enerjisi  daxil  olunurdu  ki,  bu  da  yaşayış  standartlarının 
normallaşmasında mühüm mərhələ idi. 
2002-ci  ildən  etibarən  muxtar  respublikaya  daxil  olan 
enerjinin  artırılması,  paylanmasının  yaxşılaşdırılması  sahəsində 
mühüm 
tədbirlər 
görülmüşdür. 
Belə 
ki, 
İran 
İslam 

---

 
 
 
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90 
 
 
Respublikasından  alınan  elektrik  enerjisinin  miqdarını  artırmaq 
üçün  132/110  kilovoltluq  “Araz”  elektrik  yarımstansiyasında   
150  mva  güclü  yeni  transformatorun  quraşdırılması  və  9,5  km 
uzunluğunda  110  kilovoltluq  elektrik  verilişi  xəttinin  çəkilməsi 
işləri  həyata keçirilmişdir ki, bu da daxil olan enerjinin  gücünün 
50  mvt  artırılmasına  şərait  yaratmışdır.  2003-cü  ildə  Culfa 
şəhərində  yeni  132/110  kilovoltluq  50  mva  güclü  “Culfa” 
elektrik  yarımstansiyasının  tikilib  istismara  verilməsi  və          
132  kilovoltluq  3  km  uzunluğunda  Culfa-Culfa  elektrik  verilişi 
xəttinin  çəkilməsi  İran  İslam  Respublikasından  alınan  elektrik 
enerjisinin  gücünün  120  mvt-a  çatdırılması  üçün  texniki  imkan 
yaratmışdır. 
Muxtar  respublikanın  etibarlı  müdafiə  təminatı  ilə  bağlı 
həyata  keçirilmiş  tədbirlər  çərçivəsində  1993-2003-cü  illər 
ərzində 37 obyekt, o cümlədən 3 qərargah binası, hərbi hissələrin 
bölük  mərkəzləri  üçün  4  bina,  2  zabit  və  əsgər  yataqxanası,         
3  yeməkxana,  1  tədris  binası,  2  tibb  məntəqəsi,  1  klub  və           
21  müxtəliftəyinatlı  obyekt  tikilərək  və  ya  yenidən  qurularaq 
istifadəyə verilmişdir. 
Muxtar  respublikanın  uzunmüddətli  dövrdə  dayanıqlı  və 
tarazlı inkişafının təmin edilməsində investisiyaların cəlbi xüsusi 
rol  oynamaqdadır.  İnvestisiyaların  tələb  olunan  həcm  və 
keyfiyyətinin  təmin  edilməsi  məqsədilə  investisiya  mühitinin 
daha  da 
yaxşılaşdırılması 
əsas 
vəzifələrdən  biri  kimi 
müəyyənləşdirilmiş, 
1993-2003-cü 
illər 
ərzində 
muxtar 
respublikada  əsas  kapitala  147  milyon  394  min  manat  həcmində 
investisiya yönəldilmişdir. 

---

 
 
 
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90 
 
 
  
1 yanvar 1993-cü  ildən 1 yanvar 2004-cü ilədək olan dövr 
ərzində muxtar respublikada 15 inzibati bina, 24 nasos stansiyası, 
135  subartezian  quyusu,  34  körpü,  6  ticarət  mərkəzi,  60  elm  və 
təhsil müəssisəsi, o cümlədən 16038 şagird yerlik 55 ümumtəhsil 
məktəbi, 43 mədəniyyət obyekti, 28 səhiyyə müəssisəsi, 5 idman 
obyekti,  əlil,  məcburi  köçkün,  qaçqın,  şəhid  ailələri,  təbii 
fəlakətdən zərər çəkənlər  və digər bu kimi kateqoriyalardan olan 
şəxslər üçün 47 fərdi ev, 123 istehsal və xidmət obyekti tikilərək 
istifadəyə verilmişdir.  
Əhalinin  həyat  səviyyəsinin  yaxşılaşması  fərdi  yaşayış 
evlərinin  tikintisinə  də  müsbət  təsir  göstərmişdir.  2003-cü  ildə 
muxtar  respublikada  əhalinin  şəxsi  vəsaiti  hesabına  12,7  min 
kvadratmetr yaşayış sahəsi istifadəyə verilmişdir. 
 
Ölkəmizdə  ilk  dəfə  olaraq  aqrar  islahatlara  başlayan 
muxtar respublikada artıq bu islahatlar başa çatdırılmışdır. Aqrar 
sektorda  əldə  olunan  nailiyyətlər  göz  önündə  idi.  Məhz  bununla 
bağlı  ümummilli  liderimiz  Heydər  Əliyev  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikasının 75 illiyi münasibətilə keçirilən yubiley iclasında 
çıxış  edərək  demişdir:  “İndi  deyəndə  ki,  ət,  süd,  yağ,  pendir