AZƏrbaycan respublġkasi əMƏK
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Toxunula bilən iĢarələr (Tactile signage) -görmə qabiliyyəti məhdud olan şəxslər tərəfindən məlumatın qavranılması üçün Brayl şrifti ilə tərtib olunmuş yol işarələri və məlumat cədvəlləri, böyüdülmüş hərfiər və üçölçülü mətnlə təchiz olunmuş lövhələrin məcmusu. Xəsarət (Zədə) (Trauma, injury) - hər hansı xarici təsir (yaralanma, əzilmə, yanma və s.) nəticəsində bədən toxumalarının və ya üzvlərinin zədələnməsi.
U
bütün kateqoriyaları tərəfındən istifadəsi üçün xüsusi adaptasiya tədbirlərinin tətbiq edilməsini nəzərdə tutan dizayn yanaşmasıdır. Universal dizayn prinsipləri kimi aşağıdakılar başa düşülür: 1) istifadədə bərabərlik; 2) istifadədə çeviklik; 3) sadə və intuitiv olaraq anlaşılan dizayn; 4) asanlıqla qavranılan məlumat; 5) səhv edilmə ehtimalı; 6) aşağı səviyyədə fıziki səylərin göstərilməsi; 7) çıxış və istifadə üçün həcm və məkan. Universal dizaynın əsas məqsədi hamı üçün maneəsiz (əlçatan) mühitin yaradılmasıdır. Universal dizayn həmçinin inklyuziv dizayn kimi də tanınır. UĢaq serebral Ġflici (İnfantile cerebral paralysis, infantile cerebral palsy) - baş beyinin doğuşdan əvvəlki, doğuş zamanı və ya doğuşdan sonrakı dövrlərdə müxtəlif səbəblərdən zədələnməsi nəticəsində əmələ gələn, adətən erkən uşaqlıq dövründə aşkarlanan və hərəki pozğunluqlarla: iflic, əzələ zəifliyi, koordinasiya pozğunluqları, qeyri-iradi hərəkətlərlə xarakterizə olunan patoloji vəziyyət.
Ü
xəstəliyi və ya əmək zədəsi ilə əlaqəli olmayan, lakin fıziki və ya psixi pozuntular nəticəsində insan orqanizmində yaranan hər hansı patoloji vəziyyət. Əgər əlillik işlə bağlı olmayan zədə (məişət zədəsi) nəticəsində yaranıbsa, o zaman əlillik səbəbi ümumi xəstəlik kimi nəzərə alınır. Ümunıi təyinatlı təhsil müəssisəsi (General education institution) - təhsil sahəsində xidmətlərin göstərilməsi, ümumi bilik və vərdişlərin yeni nəsillərə aşılanması istiqamətində fəaliyyət göstərən təhsil qurumu.
Yardımçı avadanlıqlar (Assistance devices) -fıziki məhdudiyyətli şəxslərin istifadə etməsi üçün nəzərdə tutulmuş vasitələr. Fiziki məhdudiyyətli şəxslərin funksionallığının, özünə qulluğunun təmin edilməsi məqsədilə hazırlanan avadanlıqlardır. Yardımçı heyvanlar (Assistance animals) -məhdudiyyətləri olan şəxslərin müstəqil həyat tərzini bu və ya digər dərəcədə təmin edən və təlim-əsaslı yardım xidmətləri göstərən heyvanlar (itlər və s.).
uşaqlar, o cümlədən əqli məhdudiyyətli uşaqlar üçün təhsil sahəsində xidmət göstərən qurum.
eşitmə və nitq məhdudiyyəti olan insanların surdodili ilə ifadə oluna bilməyəcəyi halda həmin söz və ya anlayışın surdodil əlifbası ilə nümayişi.
Yeni minillikdə Əlillərin Hüquqları haqqında Pekin Bəyannaməsi (Beijing Declara-tion on Disabled Persons in New Millenium) - 12 mart 2000-ci il tarixində Pekində keçirilən əlillik problemləri üzrə qeyri-hökümət təşkilatlarının Beynəlxalq Sammitində qəbul olunmuş sənəd. Bəyannamədə əlilliyi olan şəxslərin həyat səviyyəsinin müsbət meyllər nəticəsində artımı qəbul edilir, lakin həmin şəxslərin, xüsusilə də qadınların ayrı-seçkiliyə məruz qalması, marginallaşması qeyd edilir. Bəyannamənin mətninə əsasən əlilliyi olan şəxslərin cəmiyyətin inkişaf prosesində eksklyuziyası insan haqlarının pozulmasını təşkil edir.
yoluxmaya münasibətdə riskli davranış tətbiq edən və ictimai sağlamlığa təhlükə yaradan insanların məcmusu (inyeksion narkotik istifadəçiləri, nizamsız cinsi əlaqə tətbiq edən şəxslər, cinsi azlıqlar və s.).
və ünsiyyət, özünə qayğı, sosial qarşılıqlı təsir sahələrinə uyğunlaşma ilə bağlı davranışlarda pozulmalara səbəb olan vəziyyət. Zehni əlillik əsasən zehni varlığı (ağıl, şüur, məntiq, idrak, təfəkkür və s.) yetərincə inkişaf etməmiş olduğuna görə, ağıllı düşünə bilməyən və orta səviyyədən çox aşağı intellektual funksiyaya sahib olan və bəlkə də buna görə də fərqli və tipik olmayan davranışlar nümayiş etdirən zəka səviyyəsinə görə fərqli dərəcələrdə yardıma ehtiyacı olan şəxslərdə qeydə alınır.
SÖZ VƏ ĠFADƏLƏR Ġstifadəsi məsləhət görülmə yən söz və ifadələr Ġstifadəsi məsləhət görülən söz və ifadələr Ağıldankəm, dəli, debil Əqli inkişaf məhdudiyyəti olan şəxs
Axsaq Hərəkət məhdudiyyəti olan şəxs Allergik Allergiyası olan şəxs Amputant Ətrafı amputasiya olunmuş şəxs
Anorektik Anoreksiyası olan şəxs Anormal Atipik
Aqorafob Aqorafobiyası olan şəxs Asperger Asperger sindromu olan şəxs Autik Autizm sindromu olan şəxs Cırtdan Qısaboylu insan/Qeyri-standart vertikal məhdu-diyyətləri olan şəxs
Çəpgöz Strabizmi olan şəxs Çomaq Əsa
Daun Daun sindromu olan şəxs Doğuşdan əlil Anadangəlmə əlilliyi olan şəxs
Kifozu olan şəxs Dovşandodaq Xeylosxizisi olan şəxs "DTSP"-li uşaq/insan Serebral ifiici olan uşaq /şəxs Epileptik Epilepsiyası olan şəxs Əqli çatışmazlıq, əqli inkişafdan geri qalmış Əqli inkişaf məhdudiyyəti olan şəxs Əlil Əlilliyi olan şəxs Əlil arabası Təkərli oturacaq Əlil arabasına məhkum olunmuş Təkərli oturacaq istifadəçisi Əlsiz-ayaqsız Yuxarı və aşağı ətrafları olmayan şəxs Əziyyət çəkən Məhdudiyyəti olan şəxs Gombul
Artıq çəkiyə malik olan şəxs Hemofilik Hemofıliyası olan şəxs Xəstə
Xəstəliyi olan şəxs Xodunok
Tzimmer çərçivəsi İmbesil
Əqli inkişaf məhdudiyyəti olan şəxs Kar
Eşitmə qabiliyyəti məhdud olan şəxs Karlik
Qısaboylu insan/Qeyri-standart vertikal məhdudiyyətləri olan şəxs Kastil Qoltuqaltı
Kor Görmə qabiliyyəti məhdud olan şəxs Kretin
Məhdud fıziki və əqli inkişaf xüsusiyyətləri olan şəxs Qoca Yaşlı, ahıl Qüsur Sağlamlıq məhdudiyyəti Qüsurlu Sağlamlıq məhdudiyyəti olan şəxs Lal Nitq qabiliyyəti məhdud olan şəxs Lilliput Gipofiza nanizmi olan şəxs Lunatik Lunatizmi olan şəxs Monqoloid Daun sindromu olan şəxs Müaücə qurbanı Qeyri-düzgün müalicənin fəsadları olan şəxs Paranoik Paranoyası olan şəxs Pəltək
Dislaliyası olan şəxs Poliomielit qurbanı Poliomielit fəsadları olan şəxs Psix, psixi xəstə, psixotik, ruhi xəstə Psixi sağlamhq məhdu-diyyəti olan şəxs Sısqa/çox arıq Çəki çatışmazlığı olan şəxs Spazmatik Spazmaları olan şəxs Sklerotik Sklerozu olan şəxs Şikəst
Əlilliyi olan şəxs/Sağlamlıq imkanları
məhdud şəxs Şikəst uşaq Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaq Şizofrenik, şizoid Şizofreniyası olan şəxs Talassemik Talassemiyası olan şəxs Tutma Qıcolma
Uşaqlıqdan əlil Uşaqlıqdan sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxs Uzundıraz Artıq boya malik oian şəxs
REABĠLĠTASĠYA VASĠTƏLƏRĠ VƏ PROTEZ- ORTOPEDĠK MƏMULATLARIN SĠYAHISI 3-10 yaĢda olan pasiyentlər üçün dinamik vertikalizator - dinamik vertikalizator aşağı ətrafların parezi (natamam iflic) və tetraparezi olan pasiyentlərin intensiv reabilitasiyasında istifadə üçün nəzərdə tutulub. Bu vasitənin sayəsində pasiyent duruş vəziyyətini alıb gəzə bilir. Çanağın asma sarğıları və aşağı ətrafiarın separatoru sayəsində vertikalizator aşağı ətrafların spastik parezləri
Bu qurğunu aşağıdakı xəstəliklər zamanı istifadə etmək olar: - paraparez; - onurğa sütununun bel, döş boyun nahiyələrinin zədəiərindən sonrakı vəziyyət; - baş beynin demielinizasiyası; - uşaq serebral iflici; - meninqomietsele; - polinevropatiya; - ankiloz spondiliti .
cərrahiyyə əməliyyatlarından sonra diz oynağında hərəkət həcminin tədricən artırılması ilə mərhələli bərpa vasitəsi .
Menisklərin zədələnməsindən sonra diz oynağının fiksasiyası, diz oynağının yan bağların zədələnmələri və yırtılmaları zamanı ətrafların fiksasiyası, oynağın xroniki qeyri-sabitliyi,bağların funksiyasının çatışmazlığı zamanı, idman zədələrindən sonra reabilitasiya zamanı istifadə olunur.
dartılması üçün nəzərdə tutulan trenajor. Bu trenajor xüsusi vint və "sükan"la təchiz olunub. Sükanın fırlanması trenajorun hissələrinin müxtəüf bucaq altında birləşməsini təmin edir. Bu trenajor sayəsində pasiyent əks-şpaqatda otura bilər. Trenajordan çanaq-bud oynağının və omba əzələlərin işlənməsi zamanı istifadə olunur.
rezin dartıcılarla təchiz olunmuş trenajor. Hərəkət edən baraban sayəsində yükü tənzimləmək olar.
qurğu Hallux valgus (ayağın ilk barmağın deformasiyası) üçün tətbiq olunur. Bu xəstəliyin güclü inkişafı oynaqların tam deformasiyasına gətirib çıxarır.
ikisəviyyəii dirəklərdir. Üst səviyyələrin araında məsafəni azaldıb-çoxaltmaq olar.
Dirsəküstü mioelektron protez - fəal mürəkkəb biomexaniki protez. Protezin mikro-sürgüləri ətraf əzələlərin bioelektrik potensialına reaksiya verərək hərəkət yaradır.
insanların itirilmiş funksiyalarının bərpasına kömək edən yardımçı vasitə.
bu funksiyaların nisbətən bərpa etmək üçün istifadə olunan cihazdır.
Əlin iĢlənməsi üçün kompleks 4 trenajordan ibarət olan kompleks vasitə - sükan çiyin və bazu önü nahiyələrinin işlənməsi və eyni zamanda yükün tənzimlənməsi üçün tutulub.
1. Əl oynaqlarının işiənməsi üçün nəzərdə tutulan trenajor. Yükün tənzimlənməsi nəzərdə tutulıır. 2. Əl və bilək oynaqların işlənməsi üçün trenajor. Yükün tənzimlənməsi nəzərdə tutulub. 3. Yüklər qamçılar (hər yük 30 kq bərabərdir) və onlarla birləşdirilən qulplardan ibarətdir.
hərəkətlərini asanlaşdıran yardımçı vasitə.
Görmə qabiliyyəti məhdud olan insanlar üçün əsa ("ağ əsa") - görmə qabiliyyəti məhdud olan insanlar tərəfındən hərəkət etmək və məkanı müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilən alət.
Quruluşundan və təyinatından asılı olaraq, "ağ əsa"lar bir neçə növə bölünür - uzun əsa (Huver əsası), bələdçi əsa, eyniləşdirmə əsası, dəstək əsası, uşaq əsası, "yaşıl əsa". Bu cür əsaların xüsusi növünə ultrasəs əsası aiddir. Görmə qabiliyyəti məhdud olan şəxslər tərəfindən istifadə edilən əsalar əsasən alüminium, qrafitoplast və ya şüşə lifli plastmasdan hazırlanır.
Korset - gövdənin zədələnməsi və deformasiya zamanı istifadə edilən ortopedik məmulat.
hərəkət həcmini məhdudlaşdırmağa yardım edir, düzgün qamətin formalaşmasını təmin edir, kürəyin yuxarı nahiyəsində ağrıları azaldır. Qozbelliyin qarşısını alır və çiyin kəmərinin düzgün fizioloji vəziyyətini bərpa edir.
Qoltuq altı - ayağı qırılan və ya oxşar zədə alan şəxsin istifadəsi üçün ağac və ya metal maddədən hazırlanan gəzinti üçün yardım vasitəsidir.
istifadə olunan vasitə. Fiksasiya üçün bandaj cırt-bantla təchiz olunur. Bandaj çiyin oynağının travmalarından, əzilmələrindən, burxulmalarından sonra bərpa zamanı çiyin oynağının orta fıksasiyası, qızdırılması və bərabər kompressasiyası üçün, artritlərin, artrozların, pleksitlərin, çiyin-bazu-kürək periartritlərinin və çiyin oynağının digər xəstəlikləri üçün nəzərdə tutulur.
Liqament və patella dəstəkli dizlik – diz oynağının yumşaq fıksasiyasını və kompressiyasını təmin etmək üçün bağların zədələnmələri və dartılmaları zamanı istifadə edilir. Həmçinin idmanla məşğul olarkən burxulmaların və ya zədələnmələrin profılaktikası üçün istifadə edilir.
Osteoxondrozun, radikulitin, revmatizmin, lümbaqonun, işialgiyanın, protruziya zamanı, fəqərələr arası disklərin (ThlO -dan L5 qədərsəviyyədə) böyük (10 mm- dənartıq) və çoxsaylı yırtıqlarının, onurğa sütununun bel-omba nahiyəsinin zədələnmələrinin, xroniki ağrılarının müalicəsi və profilaktikası üçün tətbiq edilir.
Onurğa sütununun bel nahiyəsinin zədələnməsindən sonra reabilitasiyanın orta və gecikdirilmiş müddətində ortopedik rejimi təmin edir. Onurğa sütununun bel-omba nahiyəsinin əməliyyatından sonra bərpası zamanı istifadə edilə bilər. MI 25 HKAFO Ortez HKAFO - bel-bud-baldır-ayaq nahiyələrini əhatə edən yeriməyə yardımçı ortez olub, pasiyentə fərdi olaraq hazırlanır. Bud-çanaq və diz oynağına yerləşdirilmiş kilidli oynaq mexanizmi sayəsində pasiyenti həm vertikal vəziyyətdə saxlamaq, həm də oturaq vəziyyətini təmin etmək olar.
hazırlanır. Hərəkətli dizliklərin hazırlanmasında təyinata görə dərəcəli və kilidli oynaqlardan istifadə olunur. Dərəcəli oynaq vasitəsilə diz oynağının fleksion və ekstansion hərəkətlərini müəyyən dərəcədə məhdudlaşdırmaq,180 dərəcədə sabit yaxud sərbəst hərəkətli olaraq tənzimləmək olar.
olub, alt hissəsinə bərkidilmiş T şəkilli dəstək rotasiyanın qarşısını almaqla ayağın yataqda tam sabit vəziyyətini təmin edir.
ortezi olub xəstəyə fərdi olaraq sabit və dərəcəli oynaqlı olmaqla iki növdə hazırlanır. Ölçünü tənzimləmək üçün bel və bud nahiyəsində cırt bantlarla təchiz olunmuşdur.
deformasiyasında istifadə olunan korreksiyaedici ortez. Tək tərəfii defor- masiyalarda PEV-li tərəf 75 dərəcədə xaricə rotasiyada, normal tərəf isə 45 dərəcə xaricə rotasi yada və hər iki ayaq 15
dərəcə dorsifleksionda tənzimlənir.
sütununun S formasında əyriliklərində( Skolioz) isitifadə olunur.
olub, insanın dayaq-hərəkət aparatının pozulmuş və ya itirilmiş funksiyasının bərpasına və hərəkətinə xidmət edir. Onurğa sütununun boyun nahiyəsini tənzimləyən sərt fiksasiyalı sarğı boyun fəqərələrinin sabit sınıqları, boyun fəqərələrinə cərrahi müdaxilədən və boyun fəqərələrinin zədələnmələrindən sonra vaxtından əvvəl reabililasiyası; boyuın fəqərəsinin sınığı ehtimalı olduqda nəqliy-
yat vasitəsilə evakuasiya; boyun radikulopatiyası; nevroloji əlamətlərlə kəs- kinləşən, boynun fəqərə bölməsinin orta və ağır dərəcəli qeyri-sabitliyi; osteoxondropatiya, boyun bölmələrinin anormallığı, fəqərə cisimlərinin struk- turunun müxtəlif dərəcəli dəyişikliyi; daimi nəzarət tələb etməyən boyun strukturlarının əməliyyatndan sonra; kəllə-spinal və kəllə-beyin zədələn- mələrindən sonra bərpa, manual terapiyadan sonra onurğa sütununun boyun nahiyyəsinin düzgün vəziyyətdə saxlanılması zamanı istifadə olunur. M 300 Clavicula Bandajı GücləndirilmiĢ fiksasiyalı körpücük sümüyü reklinator - qamət korrektoru, düzgün qamətin formalaşmasını təmin edir, kürəyin yuxarı nahiyəsində ağrıları azaldır. Qozbelliyin qarşısını alır. Korrektorun üç bucaqlı forması çiyinlərə düşən yüklənməni paylaşdınr. Fiksasiya olunmaq üçün cırt-bantla təchiz olunur.
M 318 Neopreıı dirsəkiik - bandaj dirsək oynağının zədələnməsi zamanı, artritlər və artrozlar, həmçinin gips sarğısından sonra reabilitasiya dövründə tətbiq edilir.
baldırın yuxarı üçdə bir hissəsinin tutulması ilə oynağın sərt fiksasiyasını təmin edir ki, bu da dizdə hərəkətlərin məhdudlaşdırılmasını təmin edir. Artrit əlamətləri, o cümlədən revmatoid və podaqralı artrit əlamətləri ilə artroz zamanı, baldırın yüngül valqus və yavarus kənarlaşması zamanı aşağı ətrafların patoloji quruluşunun profilaktikasında istifadə edilir.
Nəqliyyatın immobilizasiyası zamanı, gipsə allergiya mövcudluğu zamanı, dizoynağının kapsul-bağ aparatının müxtəlif dərəcəli ağırlıqlı zədələnmələri zamanı, qamış sümüyünün kondilius arası hündürlüyünün yerdəyişməsi olmadan sınıqlar zamanı, qamış sümüyünün kondilius arası hündürlüyünün və bud sümüyünün sınıqları zamanı gips immobilizasiyasından sonra erkən reabilitasiya dövrü, dizoynağının paralitik qeyri-sabitliyi zamanı şin rolunda istifadə edilir.
yumşaq fıksasiyasını təmin etmək üçün oynağın zədələri, artrozlar, artritlər, bağlarnı zədələnmələri zamanı, o cümlədən gips sarğısından sonra reabilitasiya dövründə istifadə edilir. Həmçinin idmanla məşğul olarkən burxulmaların və ya zədələnmələrin profılaktikası üçün istifadə edilir.
M 602 Ortopedik yastıq - yastığın xüsusi erqonomik forması mükəmməl dəstəyi təmin edərək, boyun və başın zərif cizgilərinə çox əla uyğunlaşır, boyun və çiyin əzələlərini rahatlaşdırır.
• yastığınm xüsusi erqonomik forması mükəmməl dəstəyi təmin edərək, boyun və başın zərif cizgilərinə çox əla uyğunlaşır, boyun və çiyin əzələlərini rahatlaşdırır; • dalğa formasında olan dizayn boyun nahiyəsini düzəldir və optimal qan dövranını təmin edir; • forma təkcə rahat dincəlmək istəyənlər üçün deyil, həmçinin yuxu zamanı terapevtik vəziyyətə ehtiyac duyanlar üçün məsləhət görülür.
qısalığı, ümumiyyətlə ayaqların sümük-əzələ sisteminin pozulmaları zamanı müalicəvi, profılaktik və reabilitasiya məqsədi ilə istifadə olunan xüsusi hazırlanmış ayaqqabı.
Patella qapalı dizlik - diz oynaqlarının zədələnməsi, bağların zədələnməsi, artrit və ya artrozlar zamanı, həmçinin gips sarğısından sonra reabilitasiya dövründə istifadə edilən bandaj.
Bandaj həmçinin idmanla məşğul olan zaman alınan zədələnmələrin profılaktikası üçün də istifadə edilir.
üçün xüsusi olaraq dizayn olunmuş ayaqqabı.
Reklinator - qaməti korreksiva edən vasitədir.
Su trenajoru - hidravlik ötürücü-əsaslı izo-kinestik hovuz akvatrenajoru. Press və kürək əzələlərinin çalışması üçün istifadə olunur. İki tərəfə fırlanan xüsusi hidravlik silindr ilə təchiz olunub. Saat əqrəbi istiqamətində və onun əksinə silindrin fırlanması zamanı yük yaranır.
Süd vəzi protezi - amputasiya olunmuş süd vəzilərinin estetik görüntüsünün bərpası üçün istifadə olunan məmulat.
mütəxəssisləri və masajistlərin istifadəsi üçün nəzərdə tutulan vasitədir. Hərəkət edən hissələr hesabına pasientin bədəninə istənilən vəziyyəti vermək olar və zəruri nahiyələrdə dartılma yaratmaq olar.
Təkərli oturacaq - fiziki məhdudiyyətli və ya əlilliyi səbəbindən yeriyə bilməyən şəxslərin istifadə etdikləri oturacaq.
Torako Lumbo Sokralortez - döş-bel-omba nahiyələrini əhatə edən onurğa ortezi olub pasientə fərdi olaraq hazırlanır. Ön hissədə sinə nahiyəsinə basqı verən hiperekstension elementlə təchiz olunmuşdur. Onurğa sütununun tam stabilizasiyası üçün istifadə olunur.
Tutor - əl və bilək üçün (uşaq), sağ dirsəkdən yuxarı qol protezi.
Total diz protezi - əyri olan ayaqları düzəltmək, ağrısız yerimək və nərdivan çıxmaq, gecələri rahat yatmaq və günlük normal həyata dönmək üçün vasitə.
Xəstə daĢıma lifti - güc tətbiq etmədən 320 kiloqarama qədər olan xəstəni yatağından götürüb stula və təkərli arabasına, hamama və digər yerə apara bilir.
Əlillik məsələləri üzrə fəaliyyət göstərən beynəlxalq TƏSĠSATLAR Auıtizm Sindromlu Ġnsanların Özünüvəkillik ġəbəkəsi (ASAN) Autism Self Advocacy Network (ASAN) http://autisticadvocacy. Org 2006-cı ildə təsis olunan və autizm sindromlu insanların idarə etdiyi təşkilatdır. Təşkilatın əsas fəaliyyətləri vəkilliyin dəstəklənməsi vasitəsilə cəmiyyətdə inklyuziyanın təmin olunması, məktəb sistemində və iş yerlərində hamı üçün bərabər imkanların yaradılması, autizmdən əziyyət çəkən insanların bütün xidmətlərə çıxışının təmin olunması, insanlar arasında müxtəlifliyin qəbul edilməsi, autizmdən əziyyət çəkən insanların qarşısında duran maneələrin qət olunması, dövlət siyasətində iştirak və qərarların qəbul olunmasıdır.
Autizm sindromu ilə insanların idarə etdiyi və onların mənafelərini qoruyan vəkillik təşkilatıdır. Təşkilatın əsas məqsədləri autizmdən əziyyət çəkən insanlarla məlumatın mübadiləsi, həmkar yardımı, problemlərin həlli ilə əlaqədar məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi; autizm sindromlu insanların hamıının müvafıq xidmətlərə çıxışının təmin olunması və onların vətəndaşlıq hüquqlarının müdafiəsi; sosial praktiki təcrübələrdə iştirakının təmin olunması üzrə yardımın göstərilməsi; autizmdən əziyyət çəkən insanların valideynlərini və müəllimlərini təlimatlarla təmin olunması və ictimaiyyətin autizm sindromlu insanlar haqqında maarifləndirilməsidir.
Down Syndrome International (DSI) www.ds-int.org Dünyada Daun sindromu ilə yaşayan insanların həyat keyfıyyətinin yaxşılaşdırılması, habelə həmin insanların yaşadığı icmalarda dəyərli və bərabərhüquqlu üzv kimi qəbul olunması və onlara məxsus haqların təsdiq olunması sahəsində fəaliyyət göstərən, Böyük Britaniyada yerləşən xeyriyyə təşkilatıdır. Təşkilat Daun sindromu ilə yaşayan insanlara, onların ailələrinə, onları dəstəkləyənlərə və mütəxəssislərə məlumat, dəstək və resurslar təqdim edir. Daun sindromu ilə yaşayan insanların beynəlxalq aləmdə mövqelərini təmsil edir və bu səpgidə beynəlxalq kommunikasiyaları və əməkdaşlığı dəstəkləyir. Daun sindromu ilə bağlı məlumatlandırma səviyyəsini artırır və həmin sindromla yaşayan insanların potensialı haqqmda məlumat yayır. Təşkilat Beynəlxalq Əlillik Alyan- smm üzvüdür.
International Disability Alliance (IDA) ın www.internationaldisabilitvalliance.org Hal-hazırda öz sıralarında səkkiz beynəlxalq və dörd regional təşkilatı birləşdirən və qlobal səviyyədə Əlilliyi olan İnsanların Hüquqları haqqında Konvensiyanın müddəalarının effektiv və tam tətbiqini dəstəkləyən, habelə milli, regional və beynəlxalq səviyyədə əlillik təşkilatlarının fəal və əlaqələndirilmiş fəaliyyətləri vasitəsi ilə BMT sistemində icra olunan fəaliyyətlərin və proqram- ların yuxarıda qeyd olunan Konvensiyanın müddəalarına uyğunluğunu təmin edən təşkilatdır. Alyans Konvensiyanın, həmçinin, ratifıkasiyasına, tətbiqinə və monitorinqinə yönəlmiş fəaliyyətləri dəstəkləmək məqsədilə bir çox ölkələrdə, xüsusən də inkişaf etmiş ölkələrdə fəaliyyət göstərən əlillik təşkilatlarının bilik və bacarıqlarının artırılması ilə bağlı öhdəlikləri yerinə yetirir.
International Association for Disability and Oral Health(İADH) www.iadh.ors 1971-ci ildə Atlantik-Sitidə keçirilən "Əlillər üçün Stomatologiya üzrə Beynəlxalq Konqres"də təsis olunan təşkilat əlilliyi olan insanların ağız boşluğu sağlamlığı sahəsində fəaliyyət göstərir. Yarandığı zaman Beynəlxalq Əlillər üçün Stomatoloji Xidmət Asossiasiyası adlanan təşkilat daha sonra adını dəyişərək Beynəlxalq Əlillik və Ağız Boşluğu Sağlamlığı Asossiasiyası adlanmağa başladı. Asossiyasiya iki ildən bir əlilliyi olan şəxslərin stomatoloji xidmətləri üzrə beynəlxalq konfransları təşkil edir. 40-dan çox ölkədə fərdi üzvləri olan təşkilat xüsusi ehtiyacları olan insanlara stomatoloji xidmət göstərən mütəxəssisləri və peşəkarları öz sıralarında birləşdirir.
Dünyanın 100-dən çox olkəsində 26 tam üzvlə, 1 asosiativ və 13 fərdi üzvlə təmsil olunan Konsorsium öz sıralarında əlillik və inkişaf məsələləri üzrə işləyən QHT-ləri birləşdirir və əlillik və inkişaf məsələlərinin həllinə yönəldilmiş fəaliyyətləri dəstəkləyir. Konsorsiumun əsas məqsədi beynəlxalq miqyasda inklyuziv inkişafın dəstəklənməsi, xüsusilə də gəlirləri aşağı və orta səviyyədə olan ölkələrin yoxsul icmalarında yaşayan əlilliyi olan şəxslərin tam və səmərəli şəkildə öz haqlarından bəhrələnməsidir. Əsas məqsədə nail olmaq üçün Konsorsium aşağıda göstərilən hədəflərə nail olmağa çalışır: 1) bütün inkişafla bağlı siyasət sənədlərində və müvafiq icra fəaliyyətlərində əlillik amilinin nəzərə alınmasının, habelə əlillik əsaslı yanaşmaların tətbiqinin təşviq olunması; 2) siyasət və müvafiq icra fəaliyyətləri ilə bağlı üzv təşkilatlarda təcrübə mübadiləsi imkanlarının artırılması; 3) inklyuziv inkişafla bağlı məlumat və biliklərin mübadiləsinin dəstəklənməsi, xüsusilə də yoxsul ölkələrdə vətəndaşlar və təşkilatlar arasında bu cür mübadilənin təşkil olunması. BƏİK-un fəaliyyətləri əsasən üzv təşkilatların nümayəndələrinin iştirak etdiyi Məqsədli Qruplar vasitəsilə icra olunur.
Əqli məhdudiyyəti olan insanları və onların ailələrini birləşdirən beynəlxalq təşkilatdır. Təşkilatın fəaliyyətinin prioritet sahələrini Əlilliyi olan İnsanların Hüquqları haqqında Konvensiyasının Preambulasında Ailələrlə bağlı qeydlər, habelə həmin Konvensiyaının 12-ci (Qanun qarşısında bərabərlik), 19-cu (Müstəqil həyat tərzi və yerli icmaya cəlb olunma), 24-cü (Təhsil) və 32-ci (Beynəlxalq Əməkdaşlıq) maddələrin təşviqi təşkil edir. Təşkilat müxtəlif proqramları, o cümlədən, Seçki Qutusuna Çıxış, İnklyuziv Cəmiyyətlər, Yoxsulluq və Eks- klyuziya, Hər Kəs üçün Daha Yaxşı Təhsil və Qərar Qəbul Etmə Hüququnu icra edir. Təşkilat Beynəlxalq Əlillik Alyansının üzvüdür.
285 milyon görmə məhdudiyyəti və ya görmə qabiliyyəti zəif olan insanı birləşdirən beynəlxalq təşkilat. Təşkilat "korluq" və görmə qabiliyyətinin məhdudiyyətindən əziyyət çəkən insanların məsələlərini hökumətlər və beynəlxalq təşkilatlar qarşısında qaldırır. Qeyd olunan təşkilat Beynəlxalq Korluğun Qarşısının Almması Agentliyi (İAPB) və Görmə Qabiliyyəti Məhdud İnsanların Təhsili üzrə Beynəlxalq Şura (İCEVİ) ilə birlikdə Görmə Alyansıın (Vision Alliance) təşkil edir. Təşkilatın prioritetləri - texnologiyaların tətbiqi və Əlilliyi olan İnsanların Hüquqları haqqında Konvensiyanın həyata keçirilməsi sayəsində cəmiyyətə bərabər çıxış, "Oxumaq hüququ" ("Right to Read") kampaniyasını dəstəkləməklə təhsil və savadlılığın yayılması, həmçinin, "İşləmək hüququ" ("Right to Work") təşəbbüsü vasitəsilə məşğulluğun təmin olunmasıdır.
Dünyada qadmların, uşaqların, eşitmə və nitq məhdudiyyəti olan insanların yerli icmalarında fəallaşdırılması istiqamətində fəaliyyət göstərən qeyri- kommersiya təşkilatı. Təşkilatın rəsmi şüarı sayılan "Biz Bölüşürük" ("We share") dostluq əlaqələrinin yaradılmasını, təşviqini və qeyd olunan problemlərlə bağlı beynəlxalq anlaşma səviyyəsinin artırılmasını nəzərdə tutur. Təşkilat autriç və ictimaiyyələşmə imkanları təqdim edərək yerli klublar vasitəsi ilə fəaliyyət göstərir və ömürboyu dostluq əlaqələrini formalaşdırmağa çalışır. Təşkilatın Missiya Bəyannaməsində qeyd edilir ki, təşkilat ölkəyə və ictimaiyyətə xidmət edir, yüksək etika standartlarını təşviq edir, bütün zəruri vəzifələrlə bağlı ləyaqət məsələləri vurğulayır, ictimai fəalliyyətləri və dostluq əlaqələrini formalaşdırır, habelə düzgünlük, ədalət, beynəlxalq anlaşma və xoş məram ideyalarının yayılmasına dəstək göstərir. 2010-cu ildə Quota İnternational "Sabahın Kvotasını Yaradaraq" Tədqiqat və İnkişaf Planının icrasına başlamış və dünyada təşkilatın xidmət göstərdiyi əhatə dairəsini genişləndirməyə çalışmışdır. Qeyd olunan strateji təşəbbüslə bağlı qəbul olunan iş planı və cədvəllər daima yenidən nəzərdən keçirilir.
Handicap İnternational www.handicap-international.ors Yoxsulluq və eksklyuziya, münaqişə və fəlakət məsələləri üzrə işləyən müstəqil və bitərəf yardım göstərən təşkilat. Təşkilat, həmçinin, əlilliyi olan insanlar və həssas təbəqələr ilə işləyir, onların zəruri ehtiyaclarını qarşılamaq, yaşayış şəraitini yaxşılaşdırmaq, ləyaqətini və insan haqlarını qorumaq məqsədilə aksiyalar keçirir və məlumatı toplayır. Yerli tərəfdaşları ilə birlikdə təşkilat səhiyyə və reabilitasiya, sosial və iqtisadi inteqrasiya üzrə proqramları icra edir. Milli planlaşdırma və vəkillik fəaliyyətləri vasitəsilə təşkilat əlilliyi olan insanların haqlarının beynəlxalq miqyasda tanınmasına çalışır. Bundan başqa, təşkilat təbii fəlakətlər zamanı əhaliyə yardımın göstərilməsi, minaların qadağan olunması və minaların təsirinə düşmüş qurbanlara yardımın göstərilməsi, ciddi zədələnmələrin qarşısının alınması fəaliyyətlərini həyata keçirir. Təşkilat həmçinin iqtisadi, sosial inklyuziya, inklyuziv təhsil, müyəssərlik, idarəetmə, fövqəladə hallarda inklyuziya sahəsində işləyir. Hazırda təşkilat Əlilliyi olan Şəxslərin Hüquqları haqqında Konvensiyanın ABŞ Senatı tərəfindən qəbul olunması üçün vəsaitin təmin olunması istiqamətində kampaniya keçirir. Beynəlxalq Reabilitasiya (BR) Rehabilitation İnternational (Rİ) www.rislobal.ors Daha güclü inklyuziv cəmiyyətin yaradılması naminə əlilliyi olan insanların gücləndirilməsi və onlarm problemləri ilə bağlı davamlı həll yollarıın təklif edən beynəlxalq şəbəkə. Dünyanın yüzdən çox ölkəsində və bütün qitələrində fəaliyyət göstərən şəbəkənin tərkibində əlilliyi olan şəxslər, xidmət göstərənlər, dövlət qurumları, akademik isçilər, tədqiqatçılar və vəkilliklə məşğul olan şəxslər təmsil olunub. Şəbəkə əlilliyi olan insanların və onların ailə üzvlərinin zəruri xidmətlərə çıxışının yaradılması və ya səviyyənin artırılması daxil olmaqla, əlilliyi olan insanların hüquqlarını qoruyur. Bundan başqa BR beynəlxalq, regional və ölkə səviyyəsində səmərəli siyasətlərin keçirilməsini və qanunvericiliyin qəbul olunmasını təmin etmək məqsədilə maraqlı tərəflər və vəkillər arasında əməkdaşlığın təşviq olunması ilə məşğuldur. Şəbəkənin nailiyyətləri sırasında əlillik üzrə ilk qlobal sorğunun keçirilməsini, icmaəsaslı reabilitasiyanın konseptual bazasının işlənib hazırlanmasını, əlilliyi olan qadınlar üçün ilk özünüdəstək qruplarının və mikrokredit təşkilatının yaradılması, habelə Beynəlxalq Çıxış Simvolunun (İnternational Acce Symbol) işlənib hazırlanmasını qeyd etmək olar.
Federasiyası (BSDHF) International Federation for Spina Bifida and Hyudrocefalus www. ifslobal. org 1979-cu ildə spinal dizrafızm və hidrosefaliya ilə yaşayan insanlar və onların ailələri tərəfindən təsis olunmuş təşkilat. Təşkilatın missiyası ilkin qarşısı alınma tədribləri vasitəsilə spinal dizrafızm və hidrosefaliya hallarının azaldılması, habelə insan haqları barədə maarifləndirmə, siyasət vəkilliyi, tədqiqat və icma quruculuğu yolu ilə spinal dizrafizm və hidrosefaliya ilə yaşayan insanların və onların ailə üzvlərinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasıdır. Təşkilatın hədəfləri sırasında spinal dizrafızm və hidrosefaliya ilə yaşayan insanların təməl insan haqlarının qorunması ilə bağlı beynəlxalq və milli təşkilatların dəstəklənməsi, həmin insanlarla əlaqəli olan təşkilatların beynəlxalq şəbəkəsinin yaradılması, qeyd olunan nozologiyalarla bağlı əhali arasında düzgün məlumatların yayılması, ilkin qarşısı alınma tədbirləri sahəsində fəaliyyət göstərən qurumların dəstəklənməsi, həmçinin yuxarıda qeyd olunan sahələrdə bilik, məlumat və yaxşı təcrübələrin mübadiləsinin təşkilini qeyd etmək olar. Təşkilal Beynəlxalq Əlillik Alyansının üzvüdür.
Beynəlxalq Zəif EĢidən Ġnsanların Federasiyası (BZEĠF) International Federation of Hard of Hearing People (İFHOH) www.ifhoh.ors Xeyriyyəçiliklə məşğul oları qeyri-siyasi təşkilat. Təşkilat müxtəlif yaşda olan zəif eşidən insanlara və onların ailələrinə yardım göstərir. Təşkilatın benefisiarları sırasında, həmçinin, eşitmə qabiliyyətini itirmiş böyükləri, tinit və ya Menyer xəs- təliyindən əziyyət çəkən insanları və koxlear implantı ilə yaşayan insanları qeyd etmək olar. BZEİF zəif eşidən insanların təşkilatları arasında əməkdaşlıq və məlumat mübadiləsi platfbrmasını yaradır,dünyada zəif eşidən insanlar arasında daha təkmil anlaşmanı təmin edir, eşitmə problemləri ilə bağlı araşdırma və tədqiqatları təşviq edir, dəstəkləyir və onlarda iştirak edir. Kommunikasiyalar, təhsil, məşğulluq və zəif eşidən insanları gündəlik həyatda narahat edən digər problemlərin həlli ilə bağlı fəaliyyətləri dəstəkləyir və s.
United States International Council on Disabilities (USICD) www.usicd.ors Əlillik məsələləri ilə bağlı beynəlxalq gündəmin formalaşması ilə əlaqəli vəkillik və aksiya fəaliyyəti ilə məşğul olan və ABŞ-da yerləşən qeyri-hökümət təşkilatlaının, federal agentliklərin və fərdlərin federasiyası. BŞƏBŞ öz geniş şəbəkəsi vasitəsi ilə ABŞ-da və beynəlxalq səviyyədə əlilliklə bağlı ən zəruri məsələlərin qaldırılması və onların həll olunması ilə bağlı vəkillik sahəsində fəaliyyət göstərir. BŞƏBŞ Əlilliyi olan İnsanların Hüquqları haqqında Kon- vensiyanın müddəalarının ABŞ-da və beynəlxalq aləmdə tətbiq olunması üzrə fəaliyyət göstərir, habelə bir çox layihələri, o cümlədən, Beynəlxalq Əlillik Haqları Kitabxanasını, Gənclər Beynəlxalq İnkişafda və Münasibətlərdə, ABŞ-ın Beynəlxalq Münasibətlərində Əlillik İnklyuziyası və s. icra edir.
Burton Blatt İnstitute (BBİ) http://bbi.syr.edu Baş qərargahı ABŞ-ın Sirakyuz Universitetində yerləşən və qlobal səviyyədə əlilliyi olan şəxslərin vətəndaş, iqtisadi və sosial iştirakçılığının artırılması sahəsində fəaliyyət göstərən elmi təsisat. Əlillik haqqında qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi üzrə araşdırmalar aparır, müxtəlif təqaüd proqramları və tədqiqat layihələri mövcuddur. BBİ nəzdində Əlillik Qanunvericiliyi üzrə İşləyən Vəkillər Kollegiyası (Disability Pvights Bar Association, DRBA) da fəaliyyət göstərir.
1983-cü ildə Müstəqil Həyat Hərəkat liderləri tərəfındən təsis olunan, beynəlxalq səviyyədə tanınmış dövlət siyasətlərini işləyib hazırlayan İnstitut insanların tam müstəqil həyat tərzinə mənfi təsir göstərən məsələləri və problemləri öyrənir. İnstitutun icmalarda və dünyada həyata keçirdiyi missiyası tam sosial inteqrasiyanın qarşısını alan maneələrin aradan qaldırılması, əlilliyi olan insanların məşğulluğunun, iqtisadi təhlükəsizliyinin və sağlamlıq statusunun yüksəldilməsini ehtiva edir. Bununla bağlı, institut innovativ proqramları və vəsaitləri işləyib, hazırlayır, tədqiqat, təlim, ictimai təbliğat və vəkillik kampaniyaları təşkil edir, habelə müvafıq texniki dəstək xidmətlərini göstərir. İnstitutun icra etdiyi proqramlar aşağıdakılardır: 1) Məşğulluq və Əlillik Müavinəti Təşəbbüsü- əsasən Kaliforniyada sığortalanma, məşğulluq imkanları və müavinətlər haqqında məlumatların toplanmasını, sonradan isə həmin məlumatlara əsasən icma-əsaslı siyasət tövsiyyələrinin işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur; 2) Aktivlərə Çıxış Proqramı - əlilliyi olan insanların aktivlərinin əldə olunmasına və maliyyə savadlılığını artırmağa çalışır; 3) Səhiyyəyə Çıxış və Uzunmüddətli Xidmətlər Proqramı - yüksək səviyyəli, ixtisaslı səhiyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarını gücləndirməklə, əlilliyi olan insanlar arasında səhiyyə xidmətlərinə çıxış səviyyəsində bərabərsizliyi aradan qaldırmağa çalışır; 4) Proyecto Vision - Latın Amerika mənşəli əlilliyi olan şəxslər üçün ilk texniki dəstək mərkəzidir. Proqraın çərçivəsində müstəqil həyat və məşğulluq imkanlarının təmin olunması məqsədilə, Latın mənşəli 16-35 yaşlarında olan gənclərin məktəbdən ali təhsilə keçidinin asanlaşdırılması fəaliyyəti və s. həyata keçirilir və əlilliyi olan insanların tibbi sığortalanması, məşğulluq imkanları və müavinətlər haqqında məlumatların toplanmasını, sonradan isə həmin məlumatlar əsasında icma əsaslı siyasət tövsiyə- lərinin işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur.
Dünya Əlillik Ġttifaqı (Dünya Engelliler Birliği) (DƏB) World Disability Union (WDU) www. worlddisabilityunion.ore Türkiyə Respublikasının Nazirlər Şurasının qərarı ilə İstanbulda təsis olunan və beynəlxalq statusa malik olan bu təşkilat həlləsaslı layihələrin işlənilməsi və təcrübə əsaslı fəaliyyətləri ilə məşğuldur. Hazırda dünya miqyasında təşkilatın 6 regional ofisi fəaliyyət göstərməkdədir. Təşkilatın əsas hədəfi əlilliyi olan əhalinin potensialının aşkarlanmasıdır, əlilliyi olan insanların təmsilçiliyinə və həmin insanların üzvü olduqları QHT-lərin formalaşmasına kömək edən realistik sosial siyasətin həyata keçirilməsinə dəstək, bu cür QHT-lərin maliyyə və idarəetmə qabiliyyətlərinin artırılmasıdır. Təşkilatın əsas məqsədləri sırasında əlilliyin qarşısının alınması, imkan bərabərliyinin təmin olunması, reabilitasiya xidmət lərinin təkmilləşdirilməsi və universal standartların tətbiqini qeyd etmək lazımdır. Təşkilatın fəaliyyətləri nəticəsində İstanbulda təşkilatın Akkreditasiya Mərkəzi yaradılıb, əlilliyi olan insanlar üçün Universal Standartlar üzrə Təlimat Vəsaiti işlənib hazırlanıb və WDU USTAD 75301 saylı akkreditasiya standartının hazırlanması bəyan olunub.
Dünya Karlar Federasiyası (DKF) Worlcl Federation of the Deaf (WFD) www.wfdeaf.ors Təməli 1951-ci ildə Romada qoyulan Dünya Karlar Təşkilatı hal-hazırda 133 ölkənin karlar təşkilatını birləşdirir. DKF BMT sistemində, o cümlədən BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurası (ECOSOC), UNESCO, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı və Dünya Səhiyyə Təşkilatı nəzdində məşvərətçi statusa malikdir. Təşkilat həmçinin BMT-nin İnsan Haqları üzrə Ali Komissarı ilə sıx əməkdaşlıq edir, habelə BMT- nin Əlilliyi olan Şəxslər üçün İmkanların Bərabərləşdirilməsinin Standart Qay- daları üzrə Ekspertlər Şurasında nümayəndələri var. Hazırda Təşkilatın əsas fəaliyyətləri aşağıdakı sahələri əhatə edir: a) milli işarə dillərinin statuslarının təkmilləşdirilməsi; b) eşitmə qabiliyyəti məhdud olan insanlar üçün daha yaxşı təhsil; c) məlumat və xidmətlərə çıxış səviyyəsinin yüksəldilməsi; d) inkişaf edən ölkələrdə eşitmə qabiliyyəti məhdud olan insanların haqlarının qorunması; e) fəaliyyət göstərməyən məkanlarda eşitmə qabiliyyəti məhdud insanların təşkilatlarının təsis olunması.
Baş qərargahı Kanadada yerləşən beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatı. Tam iştirak, imkanların və inkişafın bərabərləşdirilməsi vasitəsilə əlilliyi olan şəxslərin insan haqlarının dəstəklənməsi məqsədilə 1981-ci ildə təsis olunan və müxtəlif şəbəkələri və məclisləri birləşdirən bir təşkilatdır. Təşkilatın əsas məqsədləri əlilliyi olan insanların hüquqlarının müdafiəsi, onların iqtisadi və sosial inteqrasiyanın təmin edilməsi, habelə əlilliyi olan insanların təşkilatlarının inkişaf etdirilməsi və dəstəklənməsidir.
Əlilliyi olan insanların haqlarının əsaslı və dayanıqlı beynəlxalq monitorinq sisteminin qurulması məqsədilə həyata keçirilən əməkdaşlıq layihəsi. Monitorinq sayəsində marginallaşmış durumda olan əhali kateqoriyalarının tələbləri çatdırılır, vəzifədən sui-istifadə və zorakılıq hallarının sənədləşmə yolu ilə bu səpkidə ictimaiyyətin məlumatlılıq səviyyəsi artırılır, əlilliyi olan insanlar arasında kollektiv eyniləşdirmə dərəcəsi artırılır və sosial ədalətin bərqərar olunması üçün göstərilən səylər dəstəklənir. Layihə icraçılarının nöqteyi-nəzərinə görə, əlilliyi olan insanların tam iştirakçılığının və bərabərliyinin təmin olunması üçün monitorinq əsnasında təcrübələr barədə toplanılan əsaslı məlumat sosial dəyişikliklərin peyda olmasını təmin edən güclü alətdir. Fərdi təcrübələrin qeydiyyata alınması sayəsində geniş əhali kütlələrinə mənfi təsir göstərən əlillik üzrə ayrı-seçkilik şablonlarını aşkar etmək mümkündür. Əlillik üzrə ayrıseçkilik miqyasını müəyyənləşdirən məlumatlar hökümətlər üçün inklyuziv sosial siyasətlərin və qanunvericiliyin qəbul olunması məqsədilə əsas rol oynaya bilər.
Layihə əlilliyi olan insanlara qarşı ayrıseçkiliyin dərinliyini və əhatə dairəsini müəyyənləşdirmək üçün əsasən üç monitorinq sahəsində fəaliyyət göstərir: 1) fərdi zorakılıq hallarının təsdiqi; 2) sistem yanaşmalarının müəyyənləşməsi (institusional çatışmazlıqların aşkar olunması, işlərin məhkəmələrdə və dövlət quramlarında baxılması, əlilliyi olan insanların haqlarını pozan siyasətlərin, proqramların və xidmətlərin müəyyənləşdirilməsi); 3) KİV-lərdə olan vəziyyətin öyrənilməsi (KİV tərəfindən əlilliklə bağlı obrazların yaradılması və KİV-lərdə əlillik məsələlərinin işıqlandırılması, KİV-lərdə əlilliklə bağlı süni şəkildə yaradılan əfsanələrin və stereotiplərin sənədləşməsi, habelə əlillik məsələlərinin səmərəli şəkildə sənədləşməsinin vurğulanması). Əlillik və ĠnkiĢaf üzrə Qlobal TərəfdaĢlıq (ƏĠQT) Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|