Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.2. Radioaktivlik
1896-cı ildə A. Bekkerel rentgen şüa mənbəyi axtarmaq məqsədi ilə lüminessensiya hadisəsini öyrənərkən təsadüfən uran sulfat duzunun xarici təsir olmadan şüalandığını aşkara çıxar-mışdır. Maqnit (şək. 1.1a) və elektrik (şək. 1.1b) sahəsində uran şüalarının tədqiqi göstərdi ki, onlar üç toplanandan ibarətdir. Onlardan biri müsbət yüklü zərrəciklər seli kimi meyl edir. Bu toplanan -şüaları adını aldı. -şüaları 7 ikiqat ionlaşmış He atomlarıdır.. Onların kütləsi çox böyük olduğundan enerjisi də çox böyük olur. -şüalarının sürəti 10 8 m/san-yə yaxındır. İkinci toplanan mənfi yüklü zərrəciklər seli kimi meyl edir, üçüncü isə maqnit sahəsində heç bir istiqamətə meyl etmir. Bu toplananlar uyğun olaraq və -şüalar adlandırılmışdır. -şüaları qısa elektromaqnit dalğalarından ibarətdir. Başqa sözlə, bir elementin atom nüvəsinin , - zərrəciklər, - kvantlar və neytronlar buraxması nəticəsində öz-özünə digər elementin atom nüvəsinə bölünməsi prosesi təbii radioaktivlik adlanır (şək. 1.2). a) b) Şək. 1.1. Maqnit və elektrik sahələrində uran şüalarının meyli Şək. 1.2. Radioaktivliyin ümumi təsviri 8 İki il sonra Pyer Küri və Mariya Küri-Skladovskaya iki yeni element-radium və poloniumu tapmışlar. Bunlar urana oxşar olub, ancaq daha böyük intensivlikli şüalanma verirlər. Bundan başqa, onlar, qabaqcadan məlum olan torium elementinin radioaktiv xassəyə malik olduğunu tapmışdır. Tədqiqatlar nəticəsində radioaktiv şüalanmanın aşağıdakı xassələri müəyyən olunmuşdur: 1) radioaktiv şüalanma bioloji və kimyəvi təsir göstərir. Xüsusi halda fotolövhəni qaraldır; 2) qazları ionlaşdırır; 3) bərk və maye cisimlərin çoxynda flüoressensiya yaradır; 4) böyük nüfuzedicilik qabiliyyətinə malikdir. Ən böyük nüfuzedicilik qabiliyyətinə -şüaları malikdir, onlar kifayət qədər qalınlıqlı metallardan keçə bilir. Ən az nüfuzedicilik qabiliyyətinə -şüaları malikdir (şək. 1.3 a, b). a) b) Şək. 1.3. Şüaların nüfuzluğu Məlum olduğu kimi hər bir atom nüvədən və elektron örtüyündən ibarətdir. Atomun radiusu (2,5 5,5)10 -11 m, nüvənin radiusu isə (1,5 10)10 -16 m tərtibindədir. Elektron e=1,6 10 -19 Kl 9 yükə və m e = 9,1 10 -31 kq kütləyə malik stabil elementar zərrəcikdir. Nüvə protonlardan və neytronlardan ibarətdir. Atomdakı elektronların sayı onun nüvəsindəki protonların sayına bərabərdir və elementlərin dövri sistemində sıra nömrəsi ilə üst-üstə düşür. Elementin sıra nömrəsi onun yük ədədi adlanır. Atomdakı elektronlar K, L, M, N kimi işarə olunan elektron örtüklərində qruplaşırlar. Hər bir örtükdəki elektronların sayı 2n 2 -dan az olur, harada ki, n-örtüyün nömrəsidir və baş kvant ədədi adlanır. Başqa sözlə baş kvant ədədi n atomda elektronların enerji səviyyəsini təyin edir və n =1,2,3,... tam qiymətlərini alır. Kvant mexanikasında mikrozərrəciyin həm korpuskul, həm də dalğa xassələrini nəzərə alan hərəkət tənliyi olan Şredinger tənliyinin həllindən alınır ki, elektronun impuls momenti və ya elektronun orbital momenti kvantlanır, yəni o, ixtiyari qiymət ala bilməz. Orbital moment (1.1) düsturu ilə təyin olunan diskret qiymətlər alır. Burada Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|