Azərbaycan türkləRİNİN

sabu
– ―doyunca‖, 
―bəs qədəri‖ və şumercə 
ni
– ―verir‖, ― mü kafat landırır‖ , ya xud 
ni
– ―mənim‖
sözlərindən ibarətdir.Ad ―(Allah) mü kafatlandırır, yaxud ―qədəri (allahın)‖ 
mənasındadır.
K a k i a
(er. əv. 859 –cu il). Er.əv.520 –ci ilə a id bir mənbədə Midiyada 
Kaki ad lı şəxs qeyd olunur. E.A. Qrantovski bu adları İran mənşəli saymış və əfqan 
dilindəki 
k ak a. Qaqa
sözü ilə bağla mışdır (88), bilmə mişdir ki, ü mu miyyətlə, İran 
dillərinin heç birində ―qaqa‖ sözü yoxdur və əfqan dilində də bu söz türk 
mənşəlid ir.Şu mercə kia k (a) – ―sevimli‖ sözündən ola bilər. Türkcə 
qaqa
– ―böyük 
qardaş‖ deməkdir və bu söz hunlarda Aq – Kaqa (58,11), oğuzlarda Əmir Kakaş 
(76) adlarında əksini tapmışdır. 
K u n d a ş p
(er.əv.854-cü il). İ. M . Dya kanov bu adda farsca 
əsb 
– ―at‖ 
sözünün əks olunduğunu söyləmişdir (102). Bu fikri E. A. Qrantovski də
bəyənmişdir (88, 133). Qədim türkcə 
qun
– ― knyaz‖, ya xud 
gün 
– ―günəş ziyası‖ 
(166, III, 101), 
daş
– ― hə mrəy‖, ―yoldaş‖ (qardaş, yoldaş, sirdaş sözlərində o lduğu 
kimi) və
- bi, pi
– ―başçı‖, ― knyaz‖, ― şahzadə‖ ( 166, II, 88-89) 
sözlərindəndir.‖Oğuznamə‖ də Gün xan, skiflərdə Qnur (yazılışı yunancadır, 
qun
və tükcə 
uri
– ―övlad‖, ―varis‖, ―oğul‖ (100) sözlərindən), ― Kitabi Dədə 
Qorqud‖da Qonur (əslində Qunur kimi o xun malıd ır) Qoca, oğuzlarda XII əsrdə 
Gün –Toqdı (31, 89), qazaxlarda Kunsulu, başqırdlarda Kunpılu (gün kimi gözəl) 
qadın adları ilə müqayisə oluna bilər. 
 
 K u ş t a ş p i 
(er. əv.742-c i il). Türkcə 
kuş (quş),
daş
və 
“pi”
sözlərindəndir. Türklərdə şəxs adlarında ― 
kuş
‖ sözü adətən qartal, alıcı quş, şahin 
məna larındadır: Kuş –Təqin ( Xarə zm hakimi, XIII əsr) və b.Ehtima l ki, Anqa 
quşu (bu quşun adı klassik ədəbiyyatımızda tez –tez çəkilir) nəzərdə tutulur.
B u r i y a ş
(er. əv. 843-cü il). Mənbədə Yanzi –Buriaş kimi qeyd olunur. 
Yu xarıda b iz kaslarda ―hakim‖ mənasında
yanzi
sözünün türkcə olduğunu açmışıq. 
Mənbədə göstərilir ki, Yanzi –Buriaş Şurd ir qalasının hakimidir. Bu çarın adı 
türkcə 
böru 
– ―canavar‖, ―qurd ‖ və 
eş 
– ―kimi‖ sözlərindəndir. Bu adın Buri və aş 
ko mponentlərindən ibarət olması onunla təsdiqlənir ki, türk – monqolla rda Bu ri 
şəxs adı vardı. Məsələn, Çingiz xan ın nəvələrindən biri Buri adlan ırdı. Albaniyada 
V əsrdə Pyorik (yazılışı ermən icədir), XII əsrdə oğuzlarda Qok-Bori, XIII əsrdə 
Xorasanda Burabaş ( 36, 268) ş əxs adları ilə müqayisə olunur ( Alyatda türklərin 
bayrağı qızıl qurd başından ibarət id i – 156, 103).
Ş u l u s u n
(e r. əv. 828-c i il). Şu mercə
şuluh
- ―təmizlən miş‖, ―saflan mış‖ 
( məsələn, şu mercə Şuluh-bi –uru ― məbəd şəhərin saflaşmasıdır‖) və 
şunu 
― onların‖ 
sözlərindən. Belə o lduqda ad ―Onların (yəni allahların) ―saflamasıdır 
(təmizlə məsidir)‖ mənasını verir.
D a d a
(er.əv. 820-c i il). E.A.Qrantovski bu ş əxs adın ı fa rs dilindəki 

---

62 
dadən 
– ― vermiş‖, ― törənmiş‖ feli ilə bağlayır ( 88, 131). Türkcə 
dədə
- ― ustad‖, 
― ağsaqqal‖ sözündəndir ( məsələn, Dədə Qorqud, Dədə Ələsgər və s.). Erkən orta 
əsrlərdə uyğurlarda Daday ( 168, 153). V əsrdə Mərkəzi Asiyada Cucan xaqanı 
Datan, türk run i yazılarındakı Dad ( 100, 158) ş əxs adları ilə müqayisə olunur. Şah 
İsmayıl Xətainin kö məkçisi, qızılbaş bəylərindən birin in adı Dədə bəy (yaxud 
Əbduləli bəy Dədə), XVI əsrdə Şirvan hakimi A rasxan ın oğlunun adı Dədə xan idi. 
Er. əv. VI əsrin 20 –c i illərində Midiyada da Dataş ş əxs adı mə lu mdur ( 88, 137).