Azərbaycan xalqının ümummilli lideri
Yüklə 7,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MUSĠQĠ ALƏTLƏRĠ VƏ ĠFAÇILAR
səslənməsinə və istifadə qaydalarına görə bir-birindən əsaslı şəkildə fərqlənirlər. Saz, kamança, ud, kanon, tar, cəng, rübab, tənbur və başqa musiqi alətlərinin hərəsinin özünəməxsus cəhətləri var. Osman Sarıvəllinin bu misraları: Bəzəkli döşündə sədəflərin var, Simlərin qəlbimə bağlanıb durar, Sən qırılsan, şair könlüm qırılar, Yaxşı dillən, saz başına döndüyüm. Və Mirvarid Dilbazinin bu hikmətləri çox maraqlıdır. ...Sən çalanda simlər üstə, Göy qurşağı əlvanlanır. Elə bil ki, yer üzündə Bütün qızlar nişanlanır... Salıb o sehrə, tilsimə, Yenə kövrək qəlbimizi. Bağlayırsan hansı simə? Ürəklərdən od götürüb Bəxş edirsən kimdən kimə? Kimə həsrət, Kimə vüsal paylayırsan? Kimi hicran səhrasında Alışmağa haylayırsan? Ellərinin havasını Dilləndirib hansı simdə, O qüdrətli mizrabınla Hey çalırsan ürəyimdə[118]. Bülbül avazıynan, gözəl nazıynan, ozan qopuzuynan, aşıq sazıynan tanınar. Aşığın babası ozan olduğu kimi, sazın da ulusu qopuz olmuşdur. Arxeoloji dəlillərdən aydın olur ki, Şərq aləmində qopuza oxşar simli musiqi alətinin tarixi eradan əvvəl II minilliyə aiddir. Şumerlərə məxsus Nippurdakı Belu məbədində gil üzərində təsvir edilən rəsm bunu sübut edir. Təxminən 4 minillik yaşı olan təsvirdə sinəsində qopuza oxşar musiqi alətinin bir şəxs tərəfindən çalınması verilmişdir. Təxminən 3 minillik tarixi olan və hetlərə aid edilən başqa bir abidənin üzərində qopuza oxşar rəsm çəkmişdir. Müqayisəli təhlil nəticəsində 3 min il bundan əvvəl Azərbaycan ərazisində yaşayan tayfa birləşmələrinin qopuza oxşar musiqi alətindən istifadə etdikləri aydınlaşır. Ulu əcdadlarımızdan olan mannalılara məxsus eradan əvvəl VIII əsrə aid piyalənin üzərində ayaq üstə duran bir şəxsin əlində qopuza oxşar bir simli musiqi aləti təsvir edilmişdir. Bu musiqi alətinin şumer və het musiqi alətinə yaxın olması
181
açıq-aydın görünür. Həmin musiqi alətləri qopuz və ya cürə sazın əcdadı sayıla bilər. Eramızın V əsrində yaşayan Movses Xorenatsi yazmışdır: "Bəzilərinin tənburlarla oxuduqları bu əfsanəni biz öz qulaqlarımızla eşidirik''. Deməli, min beş yüz il bundan əvvəl Azərbaycan musiqi sənətkarları öz simli alətlərini dilə gətirərək, əfsanə və nağıl söyləmişlər. Oğuzlar qopuzu dizlərinin üstünə və ya sinələrinə basaraq çöl-çəməndə, el şənliklərində çalıb-çağırmışlar. Türk tayfalarının ilkin dini təsəvvürlərinə uyğun olaraq "şamanlar, dəf, zil, davul çalaraq rəqs edir, türkü söyləyir, ayin icra edir və beləliklə, ruhlarla əlaqə yaradaraq xəstəliyin sağalmasına inam yaradırlar"[119]. Bu ayini icra edən kahinlər "şaman" adlandırılırdı. Ozanlar dövrün hadisələrini düzgün qiymətləndirən, gələcəyi aydın görən bilicilər, müdriklər olmuşlar. Onlar dərin məna və məzmunlu hekayələr düzəldib, el şənliklərində nəql etmişlər. "Mərə, dəli ozan, ya məqsədin
nədir? Beyrək aydır: - Xanım məqsədim odur ki, ərə
varan qız qalxa oynaya, mən qopuz çalam, - dedi. Məgər Qısırca yengə deyirlər (di) bir Xatun vardı. Ona ayıtdılar:
- Mərə, Qısırca yengə! Dur sən oyna! Nə bilir dəli ozan, - dedilər. Qısırca yengə durdu aydır: -
Mərə, ozan, dəli ozan! Ərə varan qız mənəm, - dedi. Oynamağa başladı. Beyrək qopuz çaldı. Söylədi, görəlim, xanım nə söylədi"(120) Bu misralarda toy şənliyi, orada aşığın sinəsində qopuz məclis aparması aydın duyulur. Bu qanun-qayda, demək olar ki, indi də xalqımız arasında yaşamaqdadır. "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının boylarında qopuz haqqında istənilən qədər məlumata rast gəlmək olur. " - Mərə kafirlər! Qopuz gətirin, sizi öyrədim, - dedi. Vardılar, qopuz gətirdilər. Əlinə alıb burada söyləmiş, görəlim, xanım nə söyləmiş aydır"[121] Dastanın başqa bir yerində: "...mən qopuz çalım", ya da: "Qolça qopuz götürüb eldən-elə, bəydən-bəyə ozan gəzər", - deyilməsi aşıq sənətinin məzmununu necə də incələyir, necə də təsdiqləyir. Sanki gözümüz önündə saz da, söz də bütün gözəlliyi ilə canlanır.
182
Qopuz xüsusi ağac növündən hazırlanaraq, münasib biçimdə olmuşdur. Sadə quruluşlu qopuzun kiçik çanağı, çanağın üzərində ipək tellərin bərkidilməsi üçün sümük və ya ağacdan düzəldilmiş bənd və baş tərəfində kökləmək, telin digər ucunu bərkitmək üçün ağac aşıqlar olur. Qopuzun dilə gətirilməsi heç bir alətlə deyil, əllərin sehri ilə icra edilir. Bəm səsə malikdir. Ozanın aşıqla qaynayıb-qarışması, qopuzun da saza qovuşmasıdır. Aşığın sələfi ozan, sazın sələfi qopuzdur. Sazın tarixi təxminən aşığın tarixi ilə bir dövrdə səsləşir. Sazın hərfi mənası sazlamaq, rahlamaq, nizamlamaq, qurmaqdır. "Könlümü saz elə", "ürəyimi sazla", "yır-yığış elə, nizamla", "qaydaya sal, yoluna qoy" kimi deyimlərimiz sazın söz mənasını təsdiqləyir. Tarixi qaynaqlardan aydın olur ki, XII əsrdə saz olmuş, aşıq olmuşdur. Lakin o da bəllidir ki, sazın yarandığı, üstünlük qazandığı bir dövrdə də ozanlar qopuz çalmışlar. Deməli, ozanın və qopuzun ömrü birdən-birə sona çatmamış zaman-zaman, ara-sıra səslənmişdir. Qopuzun hətta XVI əsrdə də səsləndiyi tarixi həqiqətdir. Eramızın XIII əsrinə aid naməlum müəllifli və fars dilində qələmə alınmış "Əcaib-əd-dünya" əsərində Ərdəbil şəhərində zərif sazların hazırlandığı xəbər verilir[122]. Etnoqrafik müşahidələr əsasında sazın hansı ağacdan, necə və nə üçün
hazırlandığını tam şəkildə təsvir etmək olar. Adətən sazbənd saz düzəltmək üçün münasib biçimli və nisbətən düyünsüz tut və ya qoz ağacını kəsir, bir müddət onu münasib hava şəraitində saxlayır. Lazımi dərəcədə quruyandan sonra sazbənd onu hissələrə parçalayır. Saz üçün nəzərdə tutduğu hissəni yonur, qaydaya salır. Sazı bağlamaq üçün ilk növbədə onun çanağı düzəldilir. Çünki sazın çanağı bünövrədir, əsasdır. Qalanları ona tapınır, onun üzərində qurulur. Bəzən eyni mənanı daşıyan çanağa küp və çömçə də deyilir. Çanağı düzəltmək üçün əvvəlcə qabırğalar və ya yarpaqlar yonulur, rəndələnir, şümallanır. Sonra yarpaqlar qaynar suya salınaraq bişirilir. Bu proses qabırğaların elastikliyini çoxaldır, əyilib düzəldilməsini asanlaşdırır. Hər bir yarpağa məxsus eyni quruluşda metaldan qəliblər olur. Hər bir yarpaq bir neçə gün qəlibdə qalaraq quruyur. Hazırlanmış yarpaqlar qəliblərdən götürülərək tədricən bir-birinə quraşdırılır[123]. Əyilmiş və ya qatlanmış, bir-birinə uyarlanmış yarpaqların aşağı ucu çanağın içəri tərəfindən əl şəklində olan ağac əsasa 183
bərkidilir. Yuxarı ucu isə sazın çanağı ilə qolunu birləşdirən beçəyə ağac çüylər, sim və yapışqanla pərçimlənir. Qoz və ya tut ağacından olan bu beçəyə və ya çanağın digər ucuna sazın qolu bərkidilir. Beçə sazın hər iki əsas hissəsini çanaqla qolu birləşdirən, ona möhkəmlik verən keçirici, birləşdirici və tamlıq yaratmaq rolunu oynayır. Sazın tut ağacından hazırlanan və təndirdə qarsalanan əsas hissələrindən biri də sinəsi - üz taxtası, üzüdür. Üz taxtası sazın həcminə uyğun düzəldilir. Sazın yarpaqları üzə yapışdırılır. Üzün ucu isə beçənin üzündən keçərək bərkidilir və qola
birləşdirilir. Üz də sazın əsas hissələrindən olub, təxminən 3-4 mm qalınlığında olur. Üz taxtası sazın küpünə tamlıq, bütövlük verməklə yanaşı, həm də onun möhkəmliyini artırır. Sinənin üzərində bəzən bir neçə deşik açılır ki, sazın səsinə məlahət versin, gücünü artırsın və səs müvazisini saxlasın[124]. Sinənin aşağı istiqamətinin üzərində sümük, buynuz və tut ağacından hazırlanmış baş xərək və ya üz xərəyi bərkidilir. Sim xərəyinə dolanan və bərkidilən simlər baş xərəyin kəsiklərinə keçirilərək qolu boyunca aşıqlara doğru istiqamətləndirilir. Pərdə xərəyindən keçən simlər pərdələrin üzərinə uzanan simlər sim xərəyindən keçirilib pərçimlənir. Qoz ağacından olan qolun bir tərəfi beçəyə bərkidilir. Bununla da tamlıq yaranır, musiqi aləti kimi saz göz önündə canlanır. Əksər hallarda sazın qolunun içi yonulur. Yaranan bu boşluq sazın səsinə təsir göstərir və onu yüngülləşdirir. Qolun digər ucunun müəyyən hissəsində tutdan hazırlanan aşıqların keçirilməsi üçün deşiklər açılır. Deşiklərin sayı simin sayına müqabil düzəldilir. Bir qayda olaraq saz barmaq, bəm və zil simlər üzərində köklənir. Qalan yeddi sim isə kök simlər, yardımçı, köməkçi, havadar, dəmçi, məqam simlərdir. Üç əsas kökdən - şən, gözəlləmə kök, yanıq-zarıncı kök, cəng - zil kökdən əlavə saz daha yeddi kökdə köklənir: Dilqəmi kökü, Urfanı kökü, şah-pərdə - ümumi kök, misri kök, ayaq divanı kökü, çoban-bayatı-atüstü kök, cəngi kök[125]. Qədimlərdə sazın telləri ipək sapdan, sonralar isə misdən düzəldilmişdir. Simlər zil, bəm və dəm simlərə bölünür. Sazın simlərini bir-birinə uyğun şəkildə kökləmək ustalıq tələb edir və simlər havacatı başlamaq üçün nizamlanır. Tarixən sazın pərdələri qoyun bağırsağından çəkilir və zərif ipək saplardan
düzəldilir. Sazın qoluna dolanan pərdələr havacatların ifasında əsas və yardımçı pərdələrə ayrılır[126]. Sazın on səkkizə qədər olan pərdələrinin hərəsinin öz yeri, vəzifəsi və məqamı var. Adətən sim pərdəsi və tağ pərdəsi sazın simlərinin ayaq xərəkdə möhkəm və uyarında dayanmasını təmin etmək üçündür. Əsas pərdələrdən olan baş pərdə "Ümumi" və "Dilqəmi" köklərini özündə birləşdirir. "Lal" və ya "Şaqayi" pərdəsində, əsasən, müxtəlif havacatların gülləri, xalları, çarpaz guşələri vurulur, orada sırğa, naxış, haşiyə yaradılır. Xatırladaq ki, sazın qolunda eyni vəzifəni ifa edən baş lal pərdə dolanır. "Urfanı" və ya "Təcnis pərdə"sində "Ümumi" və "Urfanı" kökləri qərar tutur. Heç şübhəsiz, əsas pərdələrdən biri də Misri pərdəsidir. Bu pərdə "Ümumi" və
184
"Misri" köklərini əhatə edir. Əsas pərdələrdən sayılan Şah pərdə "Ümumi", "Dilqəmi", "Urfanı" və "Divani" köklərini özündə cəmləşdirir. Çuxur oba pərdəsinə "Çuxuru", "Osmanlı divanı", "Keşiş oğlu" pərdəsi də deyilir. Bu pərdə əsasən "Ümumi" və "Misri" köklərini əhatələyir. "Atüstü" və ya "Qaynama pərdə" də əsas pərdələrdən biri olub, "Ümumi", "Çoban bayatı", "El bayatı" köklərini əhatə edir. Əsas pərdələrdən olan "Beçə" və "Boğaz pərdə" "Ümumi", "Urfanı" və "Misri" köklərinə sığınır. Zil zəngulələr vurulan "Yetim pərdə"yə "Körpü pərdə"', "Cəngi pərdə" də deyilir. Məqamına görə qalan dörd pərdə yarım əsas pərdə sayılır və təbil cəng pərdə adlanır. Bu dörd təbil cəng pərdələr əsas pərdənin zil guşələrini dənəvər tamamlayır və havacatın sədalığına rəvanlıq, rahatlıq verir. Göründüyü kimi, pərdələrin də öz vəzifəsi və öz hikməti vardır. Sazsız, simsiz hava olmadığı kimi, pərdəsiz də nə saz, nə sim, nə də havalar ola bilər. Bunlar hamısı bir-birini tamamlayır, eyni məqsədə, eyni amala xidmət edirlər. Saza yaraşıq vermək üçün çanağının qırağı, qolunun müəyyən hissəsi və aşıqların başı sədəflənir. Sazı qoltuqda gəzdirmək və ya sinəyə qaldırıb çalmaq üçün onun çanağının münasib yerinə qayış bənd edilir. Sazı dilə gətirmək, kökləmək və icra etmək üçün təzənədən istifadə edilir. Aşıqla sazı, sözlə avazı çulğalayan təzənə gilas qabığından düzəldilir. Saz bir qayda olaraq qara libaslı köynəkdə saxlanılır və baş tərəfdən nazik iplə bağlanılır[127]. Aşıq sənətinin araşdırıcıları və ustad aşıqlarımız üç cür sazın olduğunu qeyd edirlər. Onlardan qopuza daha yaxın olan 4-5 simli- telli saz "cürə" adlanır. Cürəyə bəzən qoltuq sazı da deyilir. Aşıqların ən çox işlətdikləri 8-9 simli orta sazdır. Buna "tavar saz" deyilir. Sonuncu 10-dan artıq simləri olan "Ana saz"dır. Cürə sazın çanağı kiçik, qolu isə nisbətən gödək olur. Səsi də tavar saza nisbətən cırdır, boğuqdur (128). Saz adi və quru alət deyil, o da sanki canlı, hirsli və həyəcanlıdır. Ana ulumuzdu saz. Milli olduğu qədər də bəşəridi. Böyük türk dünyasının görən gözü, döyünən ürəyidi saz. Müqəddəsdi, safdı, təmizdi. Həm qüdrətdi, həm hikmətdi saz. Zildi, bəmdi, sevincdi, qəmdi, könül həmdəmidi, qəmli hicrandı, xoş vüsaldı, canalandı, canıyanandı saz. Durna boğazlı, min işvəli-nazlı el gözəlidi. Qənirsizlərin gözlərinin parlayan nuru, gözləri yollarda qalana muştuluq xəbəri, müjdə gətirəndi saz. Şübhəsiz, "Koroğlu" dastanı həm də aşıq və saz sənətinin qiymətli abidəsidir. Dönməz iradəli şiri-nər ürəkli, yenilməz biləkli Koroğlu qurşağında Misri qılınc, 185
sinəsində odlu ürək, qoltuğunda telli saz gəzdirmişdir. XVII əsrə aid "Aşıq Qərib" dastanında sazın müqəddəs, ülviləşdirilmiş və toxunulmaz birsimli musiqi aləti kimi əzizlənməsi də səciyyəvidir. XVIII əsrdə Xəstə Qasım da saza öz ərməğanını, öz ürək döyüntülərini söyləmişdir. Çoxlarından fərqli, çoxlarından ibrətli: Usta, məni gözlərinə fəda qıl, Səndən saz istərəm, amma saz ola. Dindirəndə imran dillə danışa, Şeyda bülbüllər tək xoş avaz ola.
törəməsidir. Bu mülahizə yalnız onların zahiri oxşarlığı nəticəsində yaranmışdır. Əslində isə onlar dövrlərinə və vəzifələrinə görə bir-birindən əsaslı şəkildə fərqlənir. Quruluşu etibarilə nisbətən sadə görünən cəng çox qədimlərdən geniş yayılan simli- yaylı musiqi alətlərindəndir. Orta əsrlərdə Azərbaycanın kübar məclislərində, şah saraylarında cəng çox məşhur olmuşdur. Qövsşəkilli cəng qol və düz dayanacaq, eləcə də onlara keçirilən tellərdən ibarət olmuşdur. İncə görkəmə, təmiz ahəngə, yumşaq və zərif səs kamilliyinə malik olan cəng quruluş etibarilə üçbucağı xatırladır. Bu musiqi alətinin üzəri boz qızıl, gümüş, sədəf və başqa qiymətli şeylərlə naxışlanıb bəzədilərmiş. İpək tel cənglərdə dəstgah çalanlar, Açdılar ürəkdə, könüldə nə var[129]. Cəng keçmişdə çalğıçıların, nəğməkarların ən sevimli, ən əziz alətlərindən biri olmuşdur. Cəng ən çox qadınlar tərəfindən dilə gətirilmişdir. XIV əsrin musiqişünası Əbdülqadir Marağayi "Came-əl-əlhan" kitabında cəngin onun dövründə təkmilləşdiyini qeyd edir. O yazır ki, cəng alətinə 24 sim qoşulmuş, həmin simlər qoşa bağlandığına görə onda 12 müxtəlif səs əldə etmək mümkün olmuşdur[130]. XVI əsrdə də cəngin səsi eşidilir. Bəlkə də daha geniş, daha əhatəli şəkildə. M.Füzuli cəng alətinə dönə-dönə müraciət edir. Onu çalana qəmdən, kədərdən uzaqlaşmağı, şirin vüsala, arzuya-kama çatmağı tövsiyə edir: Sən də a müğənni, eləmə qəlbimi çox təng, Bas bağrına, bas qəlbinə, bərk tut ki, düşər cəng. I Şah İsmayılın dövründə bir sıra məşhur musiqiçilər arasında ustad Sultan Məhəmmədin də adı çəkilir. O, Şərq aləmində ən mahir cəng və sazçalan kimi şöhrət qazanmışdır. XVII əsr tarixçisi İskəndər Münşinin öz əsərində Sultan Məhəmməd Cənginin çalğıçı məharətini vəsf etməsi diqqətəlayiqdir. Xalq bu mahir sənətkarın əsil adına "Cəngi" ləqəbi əlavə etmiş və onun incə zövqünə həmişə heyran qalmışdır. XVII əsrdə cəngin müxtəlif formaları olmuş və ən sevimli musiqi alətlərindən sayılmışdır. Bu dövrdə daha geniş yayılan cəng növlərindən biri üçbucaq formalı, 6 simli, digəri isə çoxsimli dördbucaqlı şəkildə olanıdır[131].
186
Qalxıb ucaldıqca udunun səsi, Hər teli çalırdı Davud nəğməsi. Nizami Udun səsində əvəzolunmaz bir incəlik, rəvanlıq duyulur. Udun səsi atəşli bir ürəyin çırpıntısı, həsrətdən döyünən yaralı bir qəlbin sədası, barmaqların üsyanıdır. Ud bəzən könüllərdə sevinc, fərəh yaradır, bəzən də sanki həsrət dolu ruzigarı ağladır. Bu alətə ərəblər "əlud", farslar isə "rud" demişlər. Udun cazibədar səsinə valeh olan orta əsr müəllifləri onun dörd simini od, su, hava və torpaqla müqayisə etmişlər[132]. Şərq ölkələrində geniş yayılmış ud Azərbaycanda çox qədimlərdən səslənmiş, tarla bərabər ud da muğamlarımızın ifasında mühüm rol oynamışdır. Nizami udun səsindəki qeyri-adi gözəlliyi əsərlərində dönə-dönə vəsf etmişdir: Müğənni, çal rudu, gəl dadıma çat, Məni bu amansız yuxudan oyat! Bəlkə rudun səsi axar çay kimi Dincəltsin susamış, yanar qəlbimi! Azərbaycan musiqişünası Səfiəddin Urməvi "Kitabi əl-ədvar" adlı əsərində udun meydana çıxması və onun xarakterik cəhətləri barədə ətraflı məlumat vermişdir. Urməvinin müddəalarını təhlildən keçirən və onu müdafiə edən Azərbaycan musiqişünası Əbdülqadir Marağayi də uda dair öz mülahizələrini söyləmiş və onun bir sıra xüsusiyyətlərini qələmə almışdır[133]. Ud haqqında məlumata Məhəmməd Füzulinin əsərlərində, xüsusilə "Həft- cam"da rast gəlirik. Füzuli sadəcə olaraq bu alətin görkəmini, nədən və necə düzəlməsini təsvir etmir, onun daxili aləmini açıb göstərir. Füzuli dördüncü gün məclis
187
sarsıdır. Şair acizanə surətdə uddan bu qədər sirləri bilməsinin səbəbini soruşur. O, cansız musiqi alətinin bu qədər qəlblərə girməsini, canlı kimi dil açıb fəğan qoparmasının sirlərini özü üçün agah etməyə çalışır. Füzuli bu sirli aləmi bilmək üçün şəxsən udla söhbətə başlayır: Sordum ona: "Ey sirlər ilə eyləyən ülfət! Sirr xəzinəsinin xəznədarı, sahibi-nemət! Söylə, de görüm, bir neçə şeydir ki, cahanda, Sirr əhli də sənsən, bu hava ilə yanan da! Kimlər sənə öyrətdi bu atəşli nəhanı, Şadlıq ağacım yandı – eşitcək bu havanı? Bu söhbəti, gəl eylə mənə büsbütün izhar, Bu işlərinin pərdələrində de, nə sirr var Ki, tazə havalar adına çox diribaşsan?! Candan xəbərin var belə cansız yaşayırkan! Bir parça ağacsan ki, havandır sarı tellər, Bir zərrə qığılcım onu atəşdə kül eylər! Fikrim budu, gər olsa idi dərdli fəğanın, Bu vəqtə kimi qalmaz idi zərrə nişanın, Qafilsən özündən ki, gülür daima halın, Asudədi qəlbin, ürəyin, yoxdu məlalın. Öz dərdini öz arzun ilə söyləməyirsən, Dindirməsələr heç şeyi izhar eyləməyirsən". Mürvətli odun ud eşidib söylədi: "Ey can, Heç bir xəbərin yoxdu sanıb saydığın haldan, Əzzəl gün ki, hazır olub çıxdım arayə, Ondan bəridir düşdü canım zövqü səfayə. Bu nəşə, bu zövq aldı tamam məni məndən, Məstlik qapısın sındıraraq çıxdım o gündən, Heç bilmədim onlar mənə axır nələr etdi, Onlar məni neyçün və nədən ötrü düzəltdi. Məndən deyil, əlbət, bu doğan xəstə fəğanlar, Ustadıma sor şadlığımı eyləsin izhar! Bu qəlbi tökən dərdli, həzin nəğmələrimçin, Ustadıma get, söylə mənim mərhaba min-min. Təkcə mənə məxsus da deyil nəşəli hallar, Bundan pay umar bəzmdə huşsuz oturanlar. XVI əsrə aid Təbriz rəssamlıq məktəbinin bir sıra miniatürlərində elə bir musiqi məclisi, şənlənmə səhnəsi yoxdur ki, orada ud olmasın. Həmin miniatürlərdəki udun quruluşuna nəzər saldıqda müasir udlarla çox yaxınlıq təşkil etdiyi aydın nəzərə çarpır. Keçmişdə olduğu kimi, müasir udun da armudvari çanağı ona nəsib olunan 188
gödək qolu və geriyə əyilmiş başlığı vardır. Çox hallarda qoz ağacından hazırlanan udun dekasında səs rezonansları artırmaq üçün birdən üçə qədər deşik açılır. Müasir uda beş qoşa və bir tək sim qoşulur. Udun odlu sinəsinin üzəri keçmişdə olduğu kimi, indi də müxtəlif naxışlarla bəzədilir.
Yüklə 7,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|