Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә
DÖVLӘT TӘRӘFİNDӘN HESABLANMIŞ
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
54
DÖVLӘT TӘRӘFİNDӘN HESABLANMIŞ İNFLYASİYA GÖSTӘRİCİSİ İLӘ QİYMӘTLӘRDӘKİ ARTIMIN EV TӘSӘRRÜFATLARINA TӘSİR GÖSTӘRİCİSİ ARASINDAKI FӘRQİN ӘSAS SӘBӘBLӘRİ
Bu kimi fәrqlәr postsovet ölkәlәri üçün sәciyyәvidir. Bununla belә, әhali adәtәn qәti әmindir ki, fәrqlәrin әsas sәbәbi rәsmi mәlumatların inflyasiya üzrә aşağı sәviyyәli proqnoza uyğunlaşdırılması zәrurәtidir. Dәqiqlәşdirilmiş proqnoz göstәricisinin real vәziyyәtdәn qat-qat uzaq olması halları üzә çıxdıqda statistikada azacıq da olsa bәzi düzәlişlәr etmәk istәyi xeyli artır. Postsovet mәkanında әhalinin böyük hissәsinin sәrәncamında olan gәlirlәr yaşayış minimumu sәviyyәsi civarındadır vә istehlak qiymәtlәrindәki dәyişikliyin әhalinin pul gәlirlәrinin alıcılıq qabiliyyәtinә tәsiri kifayәt qәdәr qeyri- müәyyәndir. Bu kimi vәziyyәtdә әsas istehlak mallarının qiymәtindәki artım xәrclәrin “xüsusi çәki” strukturu ilә yanaşı, bir çox hallarda xәrclәr strukturunun keyfiyyәt göstәricisinin dә dәyişmәsinә sәbәb olur. Belәliklә, demәk olar ki, müәyyәn mәrhәlәdә dövlәt tәrәfindәn hesablanmış inflyasiya göstәricisi vә qiymәtlәrdәki artımın ev tәsәrrüfatlarına tәsir göstәricisi bir- birindәn ciddi şәkildә fәrqlәnәn istehlak zәnbillәrinin nәticәsindә baş verir.
Yekun olaraq qeyd etmәk olar ki, postsovet mәkanında son 12-18 ay әrzindә yaranmış tәmayüllәrdәn biri kifayәt qәdәr yüksәk rütbәli rәsmilәrin İQİ üzrә rәsmi statistika mәlumatlarına şübhә ilә yanaşmalarıdır. Belә ki, Ukraynada Ali Radanın sәdri İQİ-yә olar inamsızlığını açıq tәrzdә bәyan etmişdir. Onun fikrincә, Ukraynada inflyasiyanın real göstәricisi rәsmi göstәricini iki dәfә üstәlәyir. Ermәnistan parlamentinin rәhbәri inflyasiyanın (rәsmi mәlumatlara әsasәn) 3% tәşkil etmәsini şübhә altına almışdır; nәticә etibarilә inflyasiyanın hesablanması metodikasının ölkә parlamentindә müzakirәyә
55
çıxarılması tәklifi irәli sürülmüşdür. Bunun әksi olaraq, inflyasiya göstәricilәrinin yüksәk olması ilә bağlı mәyusluğunu bildirәn Qazaxıstanın sabiq baş naziri bәyan etmişdir ki, ölkәdә inflyasiyanın hesablanmasına dair digәr metodikanı tәtbiq etmәk lazımdır. Lakin hәyata keçirilәn layihә çәrçivәsindә İQİ kimi vacib indeksin düzgün hesablanmasında mәsuliyyәt daşıyan orqanların istәnilәn tәnqidi çıxışa (ictimaiyyәt tәrәfindәn sәslәnәn tәnqid dә daxil olmaqla) cavabları daha böyük maraq kәsb edir. Qısa olaraq “İnflyasiyanın hesablanmasına dair ölkәdә tәtbiq edilәn metodika beynәlxalq standartlara cavab verir” vә ya buna oxşar ifadәlәr gözlәnilәn cavablardandır. Qazaxıstanda Avropa Statistika Komitәsinin nümayәndәlәrinin müvafiq qәrarına istinad edәrәk aşağıdakı arqument әsas gәtirilmişdir: respublikada “inflyasiyanın hesablanması metodikasından kәnara çıxma yoxdur”. Hazırda inflyasiyanın hesablanması metodologiyası postsovet ölkәlәrinin hәr birindә ümumi baxımdan beynәlxalq standartlara cavab verir vә eyni prinsiplәrә әsaslanır. Bununla belә, ayrı-ayrılıqda hәr ölkәdә inflyasiyanın hesablanması metodologiyası tәkrarolunmazdır vә tәfәrrüatları ilә fәrqlәnir. Eyni zamanda әminliklә demәk olar ki, sözügedәn hәr bir ölkәdә inflyasiyanın hesablanması metodologiyası tәkmil deyil, çünki (daima tәkmillәşәn) beynәlxalq standartlara uyğun gәlmә heç dә qüsursuzluq meyarı deyil.
|