Azərbaycanın geologİyası I mühazİrə

Azərbaycan ərazisində yerləşən əsas ctruktur elementlər

Sistem	Meqazona	Zona	Yarımzona (seqment)
Böyük Qafqaz	Yan silsilə	Tahircal
		Sudur
		Quton-Qonaqkənd
	Qusar-Dəvəçi
	Cənub yamacı	Sperozo-Tufan	Tufan
			Djixix-Dindidağ
			Mazım-Sarıbaş
			Qalal-Rustambaz
			Meqikan
		Zaqatala-Qovdağ	Zaqatala-Dibrar
			Drudcin
			Qovdağ-Sumqayıt
	Kaxet-Vandam-Qobustan	Vandam	Daşağıl-Lahıc
			Güllük-Dədəgünəş
			Əyriçay
		Şamaxı-Qobustan	Şamaxı seqmenti
			Sündi-Mərəzə seqmenti
			Mərkəzi-Qobustan seq­menti
			Şərqi-Qobustan seqmenti
		Abşeron
Kür dağarası çökəklik	Orta-Kür çökəkliyi	Çatma-Acınohur
		Ceyrançöl
		Kiçik Qafqaz qarşısı
		Evlax-Ağcabədi
		Kürdəmir-Saatlı
	Aşağı Kür çökəkliyi	Şirvan
		Muğan
Kiçik Qafqaz	Artvin-Qarabağ	Lok-Qarabağ	Qazax-Ağburun
			Şəmkir
			Ağdam
			Daşkəsən-Qalarənd
			Xaçınçay-Xocavənd
			Qarabağ
		Göyçə-Həkəri	Toraqayçay
			Sarıbaba
		Qafan	Laçın
			Qoçaz
			Qafan-Bəsitçay
		Aşağı-Araz
	Araz	Şərur-Culfa
		Ordubad
		Misxan-Zəngəzur
		Naxçıvan
	Talış	Astara zonası
		Lerik-Yardımlı zonası
		Burovar zonası
		Cəlilabad zonası
		Cənubu-Muğan zonası
Xəzər meqa­çökək­liyi	Orta- Xəzər	Samur-Pesçanomıs qalxım zonası
		Şimali-Abşeron
		Abşeron-Balxanyanı qalxım zonası
	Cənubi-Xəzər

Azərbaycan ərazisində yerləşən əsas ctruktur elementlər

Sistem	Meqazona	Zona	Yarımzona
Böyük Qafqaz	Yan silsilə	Tahircal
		Sudur
		Quton-Qonaqkənd
	Qusar-Dəvəçi
	Cənub yamacı	Sperozo-Tufan	Tufan
			Djixix-Dindidağ
			Mazım-Sarıbaş
			Qalal-Rustambaz
			Meqikan
		Zaqatala-Qovdağ	Zaqatala-Dibrar
			Drudcin
			Qovdağ-Sumqayıt
	Kaxet-Vandam-Qobustan	Vandam	Daşağıl-Lahıc
			Güllük-Dədəgünəş
			Əyriçay
		Şamaxı-Qobustan	Şamaxı seqmenti
			Sündi-Mərəzə seqmenti
			Mərkəzi-Qobustan seqmenti
			Şərqi-Qobustan seqmenti
		Abşeron
Kür dağarası çökəklik	Orta-Kür çökəkliyi	Çatma-Acınohur
		Ceyrançöl
		Kiçik Qafqaz qarşısı
		Evlax-Ağcabədi
		Kürdəmir-Saatlı
	Aşağı Kür çökəkliyi	Şirvan
		Muğan
Kiçik Qafqaz	Artvin-Qarabağ	Lok-Qarabağ	Qazax-Ağburun
			Şəmkir
			Ağdam
			Daşkəsən-Qalarənd
			Xaçınçay-Xocavənd
			Qarabağ
		Göyçə-Həkəri	Toraqayçay
			Sarıbaba
		Qafan	Laçın
			Qoçaz
			Qafan-Bəsitçay
		Aşağı-Araz
	Araz	Şərur-Culfa
		Ordubad
		Misxan-Zəngəzur
		Naxçıvan
Talış			Astara struktur zonası
			Lerik-Yardımlı struktur zonası
			Burovar struktur zonası
			Cəlilabad struktur zonası
			Cənubu-Muğan struktur zonası
Xəzər meqaçökək­liyi	Orta- Xəzər	Samur-Pesçanomıs qalxım zonası
		Şimali-Abşeron
		Abşeron-Balxanyanı qalxım zonası
	Cənubi-Xəzər

Azərbaycan ərazisinin tektonik rayonlaşdırılması
Azərbaycan ərazisi kifayət qədər mürərrəb tektonik quruluşa malik olub, bir sıra birinci dərəcəli, ikinci və üçüncü dərəcəli geostruktur elementlərə ayrılır:

6.1. Böyük Qafqaz meqantiklinoriumu

6.2. Kiçik Qafqaz meqantiklinoriumu

6.3. Kür-Araz meqaçökəkliyi

6.4. Naxçıvan qırışıqlıq sistemi

6.5. Lənkəran qırışıqlıq sistemi

6.6. Cənubi Xəzər meqaçökəkliyi

6.1. Böyük Qafqaz meqantiklinoriumunun cənub-şərq seqmenti aşağıdakı ikinci və üçüncü dərəcəli geo­struktur elementlər ayrılır:

• 
  Böyük Qafqaz meqantiklinoriumunun şimal qanadı- Şahdağ-Xızı sinklinoriu­mu, Təngi-Beşbarmaq antiklinoriumu, Qusar-Dəvəçi törəmə muldası;
  
• 
  Böyük Qafqaz meqantiklinoriumunun mərkəzi hissəsi- Tfan antiklinoriumu və ya Mərkəzi qalxım antiklinoriumu;
  
• 
  Böyük Qafqaz meqantiklinoriumunun cənub yamacı- Zaqatala-Qovdağ sinkli­noriumu və Altıağac-Kürkəçidağ antiklinoriumu (şimal qanadda), Dibrar-Yasma sink­­li­noriumu, Vandam antiklinoriumu, Şamaxı-Qobustan sinklinoriumu və Ləngə­biz-Ələt qırışıqlığı (cənub qanadda), Abşeron pereklinal çökəkliyi (Xəzər dənizinin ətrafı ilə birlikdə).
  

6.2. Kiçik Qafqaz meqantiklinoriumunun quruluşunda aşağıdakı ikinci və üçüncü dərə­cəli geo­struktur elementlər ayrılır:

• 
  Lök-Qarabağ antiklinoriumu Kiçik Qafqaz meqantiklinoriumunun ox zonasını təşkil edir və kulisvari yerləşmiş bir sıra üçüncü dərəcəli antiklinoriumlardan (Şəm­kir, Murovdağ, Ağdam, Qarabağ, Laçın-Banazur) təşkil olunmuşdur;
  
• 
  Göyçə-Həkəri sinklinoriumu Lök-Qarabağ antiklinoriumundan cənub-qərbdə yerləşir, ki­fayət qədər mürəkkəb tektonik quruluşa malikdir.
  
• 
  Misxan-Zəngəzur anriklinoriumunun Azərbaycan ərazisində yalnız cənub-qərb qanadının cənub-şərq qurtaracağı (Zəngilan, Qubatlı, və Ordubad rayonları ərazisidə) yerləşir.
  

6.3. Naxçıvan qırışıqlıq sistemi olduqca mürəkkəb tektonik quruluşa malikdir muxtəlif dərəcəli, muxtəlif yaşlı, muxtəlif istiqamətli struktur elementlərin və qırilmaların olması ilə xa­rakterizə olunur. Onun daxilində Ordubad sinklinoriumu, Şərur-Culfa antiklinoriumu, Naxşıvan törəmə çökəkliyi ayrılır.

6.4. Kür meqaçökəkliyi Böyük və Kiçik Qafqaz meqantiklinoriumları arasında yerləşir və geoloji quruluşuna, ölçülərinə görə bir-birindən fərqlənən üç çökəkliyə (seqmentə) ayrılır (Yuxarı-, Orta- və Aşağı Kür). Bulardan Orta Kürün şərq hissəsi və Aşağı Kür Azərbaycan ərazisində yerləşir.

• 
  Orta Kür çökəkliyi Yuxarı Kürün şərqində, Gürcüstan və Göyçay meredianları arası əra­zini əhatə edir (Kürdəmir qravitasion qalxımının qərb ətrafına kimi). Bu çö­kəkliyin Azərbay­can ərazisində yerləşən hissəsində Daşyuz-Əmirvan antiklinoriumu, Qanıx (Alazan)-Əyriçay tö­­rəmə çökəkliyi, Acınohur qalxımı, Çatma-Göyçay antikli­no­riumu, Ceyrançöl sinklinoriumu ayrılır.
  
• 
  Aşağı Kür (Kür-Araz) çökəkliyi şimalda Ləngəbiz-Ələt antiklinoriumu, cənub­da Talışın Bu­rovar antiklinoriumunun şimal qanadı, şərqdən isə Xəzər dənizi ilə sər­hədlənir və cənub-qərb­də dağarası Araz eninə çökəkliyinin şərq hissəsi ilə qovuşur. Bu çökəkliyin daxilində Plio­sen-Dördüncü dövr çöküntülərindən təşkil olunmuş bir sıra antiklinal qurşaqlar (şimal-qərbdən cənub-şərqə) ayrılır: Qoturdağ-Pirsaat-Daşlı; Kalamadın-Mişovdağ-Bəndovan-Atəşgah; Kürov­dağ-Nefteçala-Kürdaşı; Carlı-Saatlı.
  

6.5. Talış qırışıqlıq sistemi cənub-sərqdə Elburs meqantiklinoriumunun şimal qanadına qovuşur, şimal-qərb istiqamətdə isə Araz eninə çökəkliyinin altına enir. Ta­lış antiklinoriumu­nun şimal-şərq qanadı Xəzər dənizinin suları altına və Aşağı Kür çö­kəkliyinin Dördüncü dövr çö­küntülərinin altına enir. Talış qırışıqlıq sistemi Astara antiklinoriumu (cənubda), Yardımlı sink­­limoriumu (mərkəzi hissədə), Burovar antik­li­noriumu və Cəlilabad sinklinoriumu ilə mürək­kəbləşmişdir.

6.6. Cənubi Xəzər meqaçökəkliyinin əsas strukutlarından biri Abşeron arxipe­laqı qırı­şıq­lıq zonası hesab olunur. Bu zonada Şimali Abşeron arxipelaqı (Şimali Ab­şeron şökəkliyi, Şi­mali Abşeron qalxımlar zonası); Mərkəzi Abşeron arxipelaqı (Pi­ral­lahı-Gəlgör çökəkliyi, Abşe­ron-Çələkən qalxımlar zonası); Cənubi Abşeron arxi­pe­­laqı (Abşeron-Qızılqum çökəkliyi, Ələt-Aydak qalxımlar zonası) ayrılır.
IV - Mühazİrə