Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRİ h I azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti

§ 3. Riyaziyyat tədrisi metodikasının başqa elmlərlə əlaqəsi
Riyaziyyat tədrisi problemlərinin həlli təkcə riyaziyyat elminə dair müx-
təlif nəzəriyyə və nöqteyi-nəzərlərin tutuşdurulması deyil, həm də onların baş-
qa elm sahələri ilə əlaqəsi və tətbiqləri ilə ibtidai sinif müəlliminin tanış edil-
məsindən ibarətdir. Riyaziyyat tədrisi metodikası elmi ideyaların kütlələrə
çatdırılmasına, pedaqoji elmlər isə riyaziyyatın mənimsənilməsini asanlaşdır-
mağa kömək edir.
Deməli, Riyaziyyat tədrisi metodikası müxtəlif elmlərlə əlaqədardır.
İstənilən elmin, o cümlədən, fənlərin tədrisi metodikasının metodoloji əsa-
sını idrak nəzəriyyəsi təşkil edir. Bu nəzəriyyə idraka dialektik inkişaf prosesi
kimi baxır. Bu prosesin mahiyyətini Kant və sonralar Lenin belə ifadə et-
mişlər: «Canlı müşahidədən mücərrəd təfəkkürə - ondan da praktikaya - həqi-
qəti dərketmənin, obyektiv reallığı dərketmənin dialektik yolu belədir».
İdrak nəzəriyyəsinə istinad edərək, riyazi anlayışların formalaşması, in-
kişaf etdirilməsi, riyazi bilik, bacarıq və vərdişlərin qazanılması və onların tət-
biq edilməsi yollarını müəyyənləşdirək.
Riyazi anlayışların formalaşdırılmasmda başlanğıc moment təcrübədir,
obyektiv varlıqda bizi əhatə edən əşya və hadisələrin fəza formaları və miqda-
ri münasibətlərinin müşahidə edilməsidir.




34


İdrak prosesinin ikinci mərhələsi riyaziyyatda və riyaziyyat tədrisi meto-
dikasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Riyaziyyatda mücərrəd ədədlər üzərin-
də əməllərin aparılması onun məzmununu, əsas metodunu təşkil edir. Hər bir
əşyanı fərdi xüsusiyyətlərindən tədric etmək riyazi anlayışlara elə bir ümu-
milik verir ki, bu da həmin anlayışların müxtəlif obyektlərə tətbiq edilməsinə
imkan verir.


İlk anlayışların, o cümlədən, əsas riyazi anlayışların (ədəd, kəmiyyət,
hesab əməlləri və s.) formalaşması mücərrədləşdirmə ilə əlaqədardır və təlim
prosesində şagirdin mücərrəd təfəkkürünün məhsuludur.
Riyaziyyat təlimində xüsusi əhəmiyyətə malik olan mücərrəd təfəkkür
təbiət tərəfindən verilmir, onu formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək lazımdır.
Mücərrəd təfəkkürün inkişaf etdirilməsi riyaziyyat təlimində ən mühüm və
çətin məsələlərdən biridir.


Mücərrəd bilik o zaman həyatilik kəsb edir ki, o praktikaya qayıdır və
dərk olunmuş həqiqətin meyarı olur. Buradan şagirdlərin tədris və praktik
fəaliyyətlərində riyazi biliklərin tətbiq edilməsi probleminin aktuallığı aşkar
olur.


İdrak prosesinin yuxarıda saydığımız üç mərhələsini sxematik olaraq belə
göstərmək olar (sxem 1).