Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

Tərlik. Keçmişdə uzun müddət dəbdə olmuş minik və yük yəhəri üçün kiçik ölçülərdə 
tərlik və palan-navar basılıb hazırlanırdı. 
Yapıncı. Əsrlər boyu elat məişəti üçün səciyyəvi mövsümi geyim növü olmuş yapıncının 
saçaqlı  və saçaqsız (saya) olmaqla iki  tipoloji növü hazırlanmışdır. Bunların hər ikisi 
zəmanəmizədək gəlib çatmışdır. 
Saçaqsız (saya) yapıncı daha qədim tarixə malik olub keçəsayağı basılıb hazırlanırdı. 
Lakin keçədən fərqli olaraq onun qəlibi nisbətən qısa, həm də trapez formasında basılırdı. 
Yapıncını çiyinə almaq üçüq onun kənar qanadlarını bir qarış ölçüdə öz üzərinə qatlayıb çiyin 
birləşmələrini bir-birinə tikirdilər. 
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycanın Şimal-Qərb bölgəsində geniş yayılmış çopoz 

---

 
79
da eyni texniki üsulla, lakin bir qədər fərqli formada basılıb hazırlanmışdır. Belə ki, çiyinə alınan 
yapıncıdan fərqli olaraq, çopozu əyinə geydiklərindən onun qəlibi qollu basılırdı. Bundan fərqli 
olaraq xıllıq qolsuz basılır, lakin qol yeri qoyulurdu.  
Bunlardan fərqli olaraq, saçaqlı yapıncının qəlibinin ovand üzü uzun saçaqla örtülürdü. 
Bu səbəbdən də onun layının altına əlavə saçaq layı döşənirdi. Bundan sonrakı basma əməliyyatı 
saya keçə və ya nəməd istehsalında olduğu kimi davam etdirilirdi. 
Basma əməliyyatı başa çatandan sonra qəlibin saçaqları daranıb düzəldillərək nizamlanır 
və  səliqəyə salınırdı. Qəlibin astar üzündən bayıra çıxan tüklərin ucu qayçı ilə  qırxılıb hamar 
hala salınır, yaxud ütülüb mucullanırdı. 
Bütün bu əməliyyatlar başa çatandan sonra saçaqlı qəlibin kənar qanadlarını öz üzərinə 
qatlayıb çiyindən bitişdirir və yaxa yarığının  ətrafına tumac, yaxud parçadan köbə tikilirdi. 
Yapıncını boğazın altında bağlamaq üçün köbənin hər iki ucu qaytanla tamamlanırdı. 
Yapıncı  qəlibi basılıb hazır olandan sonra, adətən, qara rəngə boyanırdı. Hətta onun 
qəlibi qara rəngli yundan basılmış olsa belə, yenə də onu qara rəngaba salırdılar. Boyaqdan əvvəl 
yapıncı  qəlibi suda yuyulub təmizlənirdi. Nadir halda əsilzadə varlı  şəxslər sifarişlə  ağ  rəngli 
yapıncı basdırırdılar. Belə halda yapıncının qəlibi seçmə, xalis ağ yundan basılırdı.