Dinshunoslikka
Sekulyarizatsiya jarayoniga
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Sekulyarizatsiya jarayoniga
dunyo dinlarining munosabati. Shu o‘rinda ta’kidlab o‘tish lozimki, sekulyarizatsiya jarayonining kelib chiqish sabablari va jamiyat hayo tiga ko‘rsatgan o‘ziga xos ta’siri ha qida so‘z ketganda, avvalo, xris tianlik dini asosida shakllangan G‘arb madaniyati esga olinsada, aslida, bu ijtimoiymadaniy ho disa dunyodagi barcha jamiyatlar, jumladan, xristianlar bilan bir qa torda samoviy dinlar vakillari si fatida e’tirof etiladigan yahudiy va musulmon jamiyatini ham chetlab o‘tmadi. Sekulyarizatsiya jarayoni bilan bog‘liq holatni, o‘z navbatida, ya hudiylik jamiyati ham boshdan kechirmoqda. Albatta, bugungi kunda insoniyat yuzlashayotgan bunday ijtimoiymadaniy sharoit globali zatsiya hamda integratsiya tamoyillari faqat iqtisodiysiyosiy sohani emas, balki, diniyma’naviy jabhalarni ham qamrab olganligi bilan bog‘liq. Shu sababli uzoq asrlik tarixi mobaynida ma’lum shakl dagi «reforma»larga guvoh bo‘lgan yahudiylik dini bizning davrimizda yirik miqyosda o‘zgarib bormoqda. 1 Giddens Entoni. Sotsiologiya: Oliy o‘quv yurtlari uchun o‘quv qo‘llanma / Tarj. N. Mamatov va J.Begmatov. – T.: Sharq, 2002. – B. 531 G‘arbiy Yevropa davlatlarida sekulyarizm, davlat va din o‘rtasida amalga oshirilayotgan ishlar ustidan jamoatchilik nazorati turli tashkilotlar vositasida olib boriladi 261 Sekulyarizatsiya jarayonining yahudiy jamiyatidagi aksini mazkur dinga e’tiqod qiluvchilar yahudiylik diniga oid ta’limot va marosimlarni zamon ruhiga moslashtirishga harakat qilayot ganlarida ko‘rish mumkin. Bu borada, hozirgi davrda o‘z din larining qadimiy an’analariga ergashishni istayotgan yahudiylar yangi shartsharoitlar bilan yahudiylik diniy normalari o‘rtasi ni uyg‘unlashtirishga urinayotganlari fikrimiz tasdig‘idir. Shu bilan birga, aksincha, ko‘plab zamonaviy yahudiylar an’anaviy diniy tartibqoidalar tizimi tarkibidagi ba’zi normalar (masalan, qadimiy ovqatlanish tartibqoidalari (kosher) bugungi kunga ke lib o‘z ahamiyatini yo‘qotgan, deb hisoblaganlari sababli ular ga amal qilishda o‘tmish ajdodlari singari e’tibor qaratib o‘tir mayaptilar 1 . Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, hozirda zamonaviy yahudiy jamiyatida diniy tushunchalarga nisbatan ortodoksal, an’anaviy va yangicha (sekulyar) qarashdagi aholi qatlami shakllanmoq da. Shuning uchun ushbu uch toifaning yahudiylik dini ta’li moti, marosimchiligi va qadriyatlariga bo‘lgan munosabatida ham muayyan farqlarni uchratish mumkin. Misol uchun, or todoksal yahudiylar «yahudiylik – faqat yahudiy onadan tug‘i lib, ko‘paygan millat dinidir», degan o‘z dinlarining an’anaviy ta’rifini qo‘llabquvvatlab, bugungi kunda ba’zi yahudiylar bosh qa din vakillari bilan turmush qurayotganlarini tanqid qiladilar. Shu ningdek, ular Isroil davlatining vujudga kelishiga salbiy mu nosabat bildirib, «Isroil davlatini barpo etish faqat Xudoning qo‘lidadir», deb e’tiqod qiladilar. Isroil davlatiga esa insonlar tomonidan asos solingani bois uning faoliyati qonuniy (diniy) emas, deb hisoblaydilar. Bugungi kunda diniy hayot shaklidan ko‘ra dunyoviy turmush tarzi tamoyillari asosida yashashni ustun ko‘ruvchi yahudiylar ning o‘z dinlarining ta’limoti hamda tushunchalariga nisbatan qarashlarida ham o‘ziga xos jihatlarni kuzatish mumkin. 1 Kenneth Atkinson. Judaism. USA., 2004. –P. 49. 262 Ko‘plab sekulyar (liberal) yahudiylar «o‘limdan so‘ng itoatsiz inson larni ilohiy jazoga tortilishi» haqidagi ta’limotni inkor etadilar. Bundan tashqari, ular «yahudiylik – Yer yuzidagi vaziyatni isloh qi lish maq sadida nozil bo‘lgan din», deb ishonsalarda, «Xudo insonning hayo ti davomida to‘qnash keladigan muammolarni hal etishi uchun ta’sir ko‘rsatishi» to‘g‘risidagi yahudiylik dini aqidasini rad qiladilar. Diniy tushunchalarga nisbatan o‘ziga xos qarashga ega uchinchi toifa esa bu borada yuqoridagi ik ki guruhning tutgan uslublari dan ko‘ra o‘z yondashuvlarini afzal va mo‘tadil, deb qaraydilar. Shu boisdan ham yahudiy jamiyatini o‘rganayotgan mualliflar asarlari da ular «o‘rta yo‘l tarafdorlari» yoki «traditsionistlar» kabi nomlar bilan atalmoqdalar. Mazkur qarashda gi yahudiylarning asosiy xususiya ti diniy marosimlar (ayniqsa, dam olish kuni va ovqatlanish tartibi)ga katta e’tibor qaratishlari hamda or todoksal yahudiylar singari e’tiqodiy masalalarga keskin munosabat bildirmasliklarida namoyon bo‘la di. Ularning fikriga ko‘ra, Xudo insonlardan muayyan belgilan gan taqiqbuyruqlarga (613 buyruq) rioya etishnigina emas, balki, o‘zaro ezgulik asosida hamkorlik qilishlarini kutadi 1 . Demak, globallashuv sharoitida sekulyarizatsiya jarayo ni yahudiylik dini tarafdorlari turmush tarzi va dunyoqarashi da ma’lum o‘zgarishlar yasadi. Bu holat yahudiylar tomonidan diniy e’tiqod va tushunchalarga nisbatan turli xil munosabat 1 Qarang: Yaacob Yadgar. Secularism and Religion in JewishIsraeli Politics: Traditionists and Modernity. –N.Y., 2011. –P. 61. Globallashuv jarayoni yahu diylik dini tarafdorlari tur mush tarzi va dunyoqarashida ma’lum o‘zgarishlar yasadi 263 bildirili shida ko‘zga tashlanmoqda. Bunday vaziyat salbiy oqi batlarga, ya’ni, diniy tushunchalarni talqin etishdagi (ortodok sal va sekulyar) qaramaqarshiliklar yahudiy jamiyatida mu him o‘rin tutuv chi dinning roli pasayib ketishiga olib bormasligi uchun yahudiylikning «mo‘tadil yo‘li» jamiyat hayotida targ‘ib qilinmoqda. Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|