DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
324
http://WWW.TURUZ.COM
istək. xahiş.
- irtəĢdə bulunmaq. - irtəĢində bulunmaq. - on
irtəĢimdən biri keçdi.
1.
icəş. zəhmət. əzab.
1.
müzahimət.
irtəĢmək
ka
: araştırmaq. incələmək. təhqiq edmək. nəq edmək.
- olar bu işi
irtəĢdirlər.
irtətmək
ka
: istətmək. aratmaq.
irtiĢ
:
irtəĢ
ka
.
əriĢ
.
ırtaĢ
.
yırtıĢ
.
yırtaĢ
.
yirtəĢ
.
yartıĢ
. irişmə. çəkişmə.
savaş.
irtiĢmək :
irkiĢmək
ka
.
ərtiĢmək
.
yertiĢmək
.
yartıĢmaq
. yığılmaq.
toplanmaq.
irtmək
: ertmək. ərtmək. irəliləmək. keçmək.
- ötlək irtti: çağ keçdi. - bu
işdən irtənlər: keçənlər.
irtmək
: irkmək. ərtmək. yertmək. yartmaq. yığmaq. toplamaq.
irtti
:
ərtti. ertti
. ərtilmiş, keçmiş. ötmüş.
- irtti ötlək: keçmiş zaman.
irük
ka
:
bax
>
irik
. yarık. gədik.
is
:
( s <> Ģ )
iĢ
ka
his
. duman.
isək
:
1.
issi. sıcaq. isgə. mehriban.
1.
məhəbbət. -
könül isiqli gərək.
isik
: ısıq. həyalı. uyan. uyat.
isiq
ka
:
isik
.
ısıq
ka
.
1.
sıcaq.
2.
saf. açıq. gen. -
isiq yer
ka
: uzayıb gedən
bozqır.
isiqliıq
ka
:
ısıqlııq
ka
.
1.
səvdalı.
2.
sıcaqlıq.
isimək
ka
: ısınmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
325
http://WWW.TURUZ.NET
isinmək
:
ısınmaq
.
1.
qızışmaq. sevmək. xoşlanmaq. xoşu gəlmək.
-
birbirizə isinin: birbirizə sevilin.
2.
oynamaq. dəmlənmək.
qızıqsınmaq.
isirqenmək
ka
: ı
sırqanmək
ka.
qızışmaq
. - başı ısırqandı.
isiĢmək
ka
: ısışmaq
ka.
ısınmaq.
isitmə
: (
tltrətici
isitmə
) bəzik. bəzgək . bezgək.
isitmək
ka
: ısıtrnaq. ısıtmaya tutulmaq·.
isiz
ka
:
ısız
.
1.
həyasız. arsız.
- ər isiz diləkdi: kişi pisliyə ad çıxardı.
1.
əsiz. əssiz
ka
. ısız. ıssız. yazıq. təssüf. hayıf. əfsus. diriğ.
1.
bədbəxd. qutsuz. xərab. fasid.
1.
kötü. yaman. şərr.
- eygiligin
gəl, ısızlığın gəlmə: xeyirlə gəl, şərrilə gəlmə.
2.
şuluq.
isizlənmək
ka
:
ısızlanmaq
ka
. səvimsizləşmək. yaramazlaşmaq.
duzsuzlanmaq. sırtılmaq. şuluqluq edmək.
isizlik
ka
: ısızlıq. ıssızlıq. yamanlıq. kötülük. həşərlik. şərurluq.
isqenmək
ka
:
isqelmək.
qoponmaq. yolunmaq. ditinməki.
isqə
:
isgə
.
1.
isək. issi. sıcaq. mehriban.
1.
məhəbbət.
isqəmək
ka
: ditmək. dartmaq. yolmaq.
isrə
ka
: başağı. başqa. qeyr. sonra.
- isrə söz: başqa söz. - isrə yerdə,
bunu daha demə. - isrə kişiz varmı.
issi
: sıcaq. isək. isgə. mehriban.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
326
http://WWW.TURUZ.COM
issitmək : oynatmaq. dəmlətmək. qızıqsıtmaq.
istək
ka
:
1.
köysək. oğraq. uğraq. xahiş. irtəş
ka
. irtiş. əriş. ırtaş. yırtış.
yırtaş. yirtəş. yartış. əzm. qəsd. meyl. tələb. -
istək qopdu: tələb
başlandı. - köysəkli: istəkli. meyilli. - istək qopmaq
ka
: istək gəlmək.
1.
say. arzu.
istəkli
:
1.
istəl
ka
. mütəqazi.
2.
yaya. sevimli. meyilli.
3.
umac. sevgi.
istəl
ka
:
1.
istənilən, axtarılan, təqaza olunan nərsə.
2.
mütəqazi. istəkli.
istəlmək
ka
: istenmək. bir şeyi aranmaq, axtarmaq. təqaza edmək.
istəmək
: ağsamaq
ka
. alıqsamaq. aşuqmaq
ka.
bir şeyə yönəlmək.
nərsəni sevmək. özləmək. irtəmək
ka
. izləmək. aramaq.
arzulamaq. irtəmək
ka
. almaq. nəyisə, bir qulluq istəmək
quldurmaq. qulluq istəmək. üstükmək. üstünə düşmək.
arzulamaq. qayqurmaq. maraqlanmaq.
- barsın nəru qayqurur:
gedsin hara istəyir.
tilətmək
ka
. diləmək. sormaq. soramaq.
arazamaq.
- nədən bu işi üstəmirsin. - onun qanın irtəlim: alarım.
istəmək
: qulunmaq
ka
. rica edmək.
istəməzlik : rəğmən. qaqıq
ka
.
istəniĢ
:
istəliĢ
. istətiş. bazxast.
istətiĢ
: istəniş. istəliş. bazxast.
istətmək : qulturmaq
ka.
istətmək
ka
: aranması üçün arqasından adam göndərmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
327
http://WWW.TURUZ.NET
istəyə yazmaq: qulqırmaq
ka.
istəyən
: umda. mütəqazi.
iĢ
:
- iĢ bilməyən: usal
ka
. uysal. qafil. qəfil. - iĢ nədədir: nə xəbər. - iĢə
götürmək: tüşəkləmək. çırağlığa tutmaq. istixdam edmək. xitmətə
almaq. - iĢə salmaq: türçitmək
ka
. törçütmək. durçutmaq. dirsətmək.
başlatmaq. girşitmək. qursatmaq. bərpa edmək. - iĢə tutmaq:
nərsəni işə tutmaq yolqamaq. yolqanmaq. yolmaq. dəğərlənmək.
istifadə edmək.
iĢarə
: sal. im. salı
.
-
sallı: imli. iĢarəli. - salsız: iĢarəsiz.
iĢbaĢ
: tərgən
ka
. tərxan. tarxan. qılavuz. iş başında olan. rəhbər.
iĢçi
: buyruq. qulluqçu. tutuq. ırqat. əkir. əcir. tüşək. çırağ. şagird.
-
əl buyruğu: əl altı işçi.
iĢə salmaq : qursatmaq. qurmaq. türçitmək
ka
. törçütmək. durçutmaq.
dirsətmək. başlatmaq. girşitmək. bərpa edmək.
iĢəmək
: (
heyvan
.
at
) qaşanmaq
ka
. sitmək
ka.
sizmək. sidmək
ka.
siymək.
iĢənmək
ka
: içənmək. inanmaq. güvənmək.
iĢətmək
:
süzdürmək. sizitmək
ka
.
( z <> d <> y )
siditmək
ka
. siydirmək
6
.
sızdırmaq.
iĢi bitirmək
: səvritmək
ka
. savrutmaq. savmaq
.
iĢ
ka
:
( Ģ <> s )
is
.
his
. duman.
- iĢ bolmaq
ka
: islənmək. qırlanmaq.
kirlənmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
328
http://WWW.TURUZ.COM
iĢkəncə
: qınaq. qınat
ka
. qızqut
ka.
cəza.
iĢqun
ka
: quşqun
ka
. uşqun
ka
.
iĢlək
:
1.
rayic.
.
- iĢlək yol: güzər. ərtik
ka.
ərincəli, ged gəlli yer.
3.
əl verişli.
2.
taplaq. tapaq. işlətilən. istifadə olunan.
4.
yumşaq
ka
yumuş.
hazır. razı.
iĢləlmək
ka
:
iĢlənmək
.
iĢləmək
:
1.
dəğər vermək. saymaq. edmək. edqərmək. edqirmək.
əzqərmək. ezqirmək.
2.
sürmək
ka.
- daş sürmək: daşı qazmaq.
iĢlən
: məşquliyyət.
- işlənsizin başına, qay (bəla) yağar.
iĢlənmək
ka
:
1.
islənmək
.
hislənmək
. qaralıb dumanlanmaq. dumanla
örtülmək. tütsülənmək. kəndini iş yapar göstərmək.
2.
dəğərlənmək. qutanmaq
ka
. faydalanmaq. istifadə edinmək.
1.
iĢləlmək
. məşqul olmaq.
iĢləĢmək
ka
: işbirliyi yapmq. köməkləşmək.
iĢlətilən
: taplaq. işlək. tapaq. istifadə olunan.
iĢlətmək : sürmək
ka.
icra edmək.
- ərdəmini öğrənibən, işqə sürə.
iĢləyən
: qarışan. çalışan.
iĢli
:
iĢlik
ka
. -
iĢlik güdüklük: işli qüçlü.
iĢlik
: oqraş. işə qoyulmuş. məşqul. məful.
iĢsiz
: boşqun. bekar.
iĢtə
: bu. bunu. munı. munu
ka
. "
qanu
" "
hançı
"ya cəvap olur.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
329
http://WWW.TURUZ.NET
iĢtirak edən
: qatılan. müştərək.
iĢtonlanmaq
ka
: iç donu qəymək. - içtonlanmaq.
it
: -
enikləmək: itin çüçükləməsi.
it
:
1.
itək. ölçünü qurub, qırıb, dəğişmə üçün qoyulan düğmə kimi
nəyisə. kilid.
1.
it
!
: qaytar
!
. qov. köçür.
1.
itiş. icbar. cəbr.
itək
: it. kilid. ölçünü qurub, qırıb, dəğişmə üçün qoyulan düğmə
kimi nəyisə.
iti
: ərik. bacarıqlı olan. tirkən. tezgin. yelkən. ötgir.
süvir. sivir. süvri
ka
. tərk
ka
. dərgin. yeyin. titrü
ka
. çibək
ka
. çıbaq
ka
.
çapaq. sıbaq. sapıq. çapıq. qırağu. ovçu.
- titrü baxış.
itiçmək
: itişmək. hızlanmaq.
itik
: icbari. cəbri.
itikləmək : itigini axtarmaq. -
o atın itiklir. - nə itiklirsən.
itil
:
1.
itmiş. itildi.
- itil oğlum.
2.
qayib.
- bu gün on itil var. - uğur itil:
hazir qayib. - uğursuz itilsiz işə başlama.
2.
gəlişmə. böyümə. -
ölkənin itili. işlərin itili. - itilməmiş əkin, ütülməz. - itilmədən yetilməz.
- itil bulub itildi, yetim bulub yetindi: gəlişdi gücləndi, ağıllı tapıb
öğrədi. - itili itsə, izi qalar, itilməmiĢ itsə nəyi qalar. - itilməmiĢ,
yetilməz.
2.
itildi
ka.
sərbəst. azad.
- itildi tutuq: boşalmış, buraxıldı,
azad olmuş dusdaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
330
http://WWW.TURUZ.COM
itildi
ka
: sərbəst, boşalmış. buraxıldı. azad. olmuş. - tutuq itildi.
itilmək
ka
:
1.
itilmək. dəfədilmək. sərpilmək.
2.
böyümək.
3.
iməkləmək.
sürünmək.
itinc
: itələmə gücü.
itinci
ka
: itilən, dəf' olunan nəsnə.
itindi
ka
: itik. itinmiş, dəf' olunmuş nə.
itinmək
ka
:
1.
itilmək. sürünmək.
2.
(
e <> i
) etinmək. edinmək. qılınmaq.
itirmək
: sərf edmək. saçıtmaq
ka
. pozmaq. yox edmək. əldən vermək.
-
puluvu saçıtma. - çağıvı dəğərıəyib saçıtma.
itiĢ
ka
:
1.
it. icbar. cəbr.
2.
itiliş. itişmə. qovuş. dəf'. müdafiə.
itiĢmə
: sıqış
ka
. çarpışma.
itiĢmək
:
1.
itiçmək. hızlanmaq.
2.
nərsəni qoğmaq, itələmək. bir şeyi
savınmaq, müdafiə edmək. (#
yetiĢmək)
.
ititmək
: yıtıtmaq
ka
. yititmək. bələrtmək. bilətmək. qayratmaq.
bilətmək
ka
. qayraq, bilöv sürtüb itilətmək. suvratmaq
ka
.
sulatmaq. süvritmək
ka
. sivriltmək. yanutmaq. sulamaq.
itqi
:
itgi
. yas
ka.
zərər. ziyan.
itlinmək
ka
: itilmək. məcbur olmaq.
itliĢmək
ka
: itilmək. itilişmək.
itmək
:
1.
(
i <> e
) etmək. edmək. qılmaq.
2.
ilətmək. göndərmək.
- tanrı
yalavac itti. - o mənə at itti.
3.
məcbur edmək. -
kim səni itti.
4.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
331
http://WWW.TURUZ.NET
talqamaq
ka
.
dalqamaq
ka
. dalamaq
.
dala vurmaq. qaqmaq. dəf
edmək. savmaq. rədd edmək.
- itil: rədd ol.
itmiĢ
: itik. atuq. bəlgisiz.
itrəĢmək :
icrəĢmək
(c <> t )
icəşmək. ütrüşmək.
itsəmək
:
etsəmək
. edsəmək. göndərmək. bağışlamaq.
ivədəmək:
əvədəmək
. (
<
əvək
). çabalamaq. qımıldamaq.
ivək
: əvək. evək. tələs. əcələ.
- ivək sinək, sütə düşər.
ivəklik
ka
: işlərdə ivmə. əcələçilik.
ivən
: ev
in
.
evin
. dənə.
ivət
ka
: əcələ. ivnnə.
iviq
ka
: qırlarda, taşlı yerlərdə yaşıyan geyik.
ivmək
: əvmək. bir şey, bir yer sarı qaçışmaq. tələsmək. əcələ edmək.
ivriq
ka
: ibriq.
ivsəmək:
evsəmək
.
əvsəmək.
tərkişmək. tələsmək. dalsamaq. əcələ
edmək (
istəmək
).
iyə
: izə
.
isə
. yiyə. igə. malik. tanrı.
- qut qovuq versə iyəm quluna \\
gündə işi yüksəlibən yuqar ağar.
-
iyəmi öğərəm: tanrıya şükr
edərəm.
iyələmək: iymək. iyəmək. iyərmək. edmək. idmək. itmək. idərmək. itərmək.
ismək. isəmək. isərmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
332
http://WWW.TURUZ.COM
iyən
: igən. malik. sahib.
iyəĢ
:
iyiĢ
. iyəli, sahablı mülk, mal. şəxsi var. şəxsi. xisusi.
iyi
: ədqü
ka.
edku. ayqu. əyku. eyqu. əzqu. iyə. ağa.
sahab. gözəl. yaxşıqlı. -
edku yavlaq: iyi kötü. - eygiligin gəl,
ısızlığın gəlmə: xeyirlə gəl, şərrilə gəlmə.
iyid
: açındı. comət. cəvanmərd. yolun. ərən. fədayi.
iyiləĢmək: yarpatmaq
ka
. düzəlmək. ayağa qalxmaq. sarpılıb böyümək.
iyiləĢmiĢ : (
yara
). yetmiş
ka
. bütmiş. bitmiş. qapanmış.
iyiləĢtirmək
: ədlətmək
ka
. edlətmək
ka.
eylətmək
.
ıslah ettirmək.
iyilik
: ədqülük. edqülük. eykülük. əzkülük.
iyilik
: ədqülük
ka
. edqülük. eykülük. əykülük. eyilik. əzqil. eygili. rəhm
olunan. rəhmətlik.
iyiĢ
:
iyəĢ
. iyəli, sahablı mülk, mal. şəxsi var. şəxsi. xisusi.
iyitlik
: ağışqa. yaxcılıq.
iylənmək: burunlamaq
ka.
iylətmək: burutmaq
ka
. bırıtmaq. əldən qoymaq.
iylik
:
eylik.
iyi, yaxcı olan.
iyri
:
iri
. tupur. topur. -
topur yinu: iri mirvarid.
iyrik
:
irik
ka
.
idrik
.
iğrik
.
1.
ərpik. əprik. əsgi olan hər nəsnə.
2.
qaba.
gobud. qatı olan nəsnə.
iytürmək
ka
: ettürmək
ka
. büktürmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
333
http://WWW.TURUZ.NET
iz
: iz
ka.
ula
ka
. əlamət. nişan. salı
.
- (tanrım) hər yer
sandan salı. is. id. iy. iyə
.
- boş nəyin, izi olmaz: boş mal, başsız
mal: başsız mal ortaya düşər. malıvı başsız qoyub, boşa buraxma.
1.
əziq. qıvrıq. yerdə, dəridə uzunlamasına olan cızıq.
izbə
: yerlik. yerdola
6
. padval. zerzəmi
izdən
: tor. balıq toru.
izdərik
ka
: balıq avlanan bir çeşit ağ.
izə
: iyə. isə.
tanrı
.
sahab
. - qut qovuq versə izim quluna \\
gündə işi yüksəlibən yuqar ağar.
Dostları ilə paylaş: |