qalabalıq: tirqəş. tirkəş. şuluğluq. qüclük.
qalaq
:
qala
6
. 1.
turuq
ka
. sığıncaq
.
duraq
6
.
pənahqah
. 2.
qalaqsı. yığın.
koma.
qalaqsı
: qalaq. (
<
qal
). yığın. koma.
qalamaq
ka
: qamaq
ka.
yığmaq. sandığa qoymaq. - qamaq.
- bu ocağa çox
odun qadıq.
qalan
:
qalınqu.
1.
kəpək.
2.
qalan (batmayan). köçüəndən son üzdə
qalmaq.
- suya batıb üzə çıxılmaq. - suya batıb üzünə çıxana qalın
deyilirir. - un ələnib, qəlbirdə qalana qalını deyilər.
3.
manqu. baqi.
-
manqu acun:
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
346
http://WWW.TURUZ.COM
qalatmaq
ka
:
( d < > z)
qalzmaq
.
( z < > s)
qalasmaq.
qalamaq. birbiri
üstünə qoymaq. yığmaq. qaplatmaq. qılıflamaq. qılıf keçirtmək.
bir şeyi buxcaya, sarqıya, sandığa salmaq. qoydurmaq.
- buları
sandığa qalat.
qalay
6
:
qanday
6
. nətək
ka
. necə. nasıl. qalaysın:
qandaysın: nətəksən
ka
:
necəsən. nətəhərsən.
qalbuz
ka
: damcı. toncu. donuc. danuc. tançu
ka
. tıqım. tıxım. luqmə. tikə.
udum. dürmək.
qalbuzlamaq
ka
: yutmaq. tıxım, tikə yapmaq.
qaldırım: kürsi. səggi. qötrüm
ka
. dik yer. diqqan. supaça
6
.
qaldırıĢmaq
: qopruşmaq
ka
.
qaldırmaq :
( q <> y )
qoğutmaq. qoxutmaq. quyutmaq
ka
. qaçıtmaq.
qızdırmaq. ürkütmək. quşqutmaq.
qaldırmaq:
1.
qidərmək. qitərmək
ka.
götürmək. qutarmaq. yox edmək.
nabud edmək. məhv edmək.
2.
qaqturmaq
ka.
bərkitmək.
3.
tuvırmaq
ka
. tavırmaq. tikmək. -
qulaq tuvırmaq: qulaq tikmək.
atmaq. qulaq asmaq.
qaldramaq
ka
: qart qurt edmək. xışırdamaq.
- kağızı əzib qaldıradım.
qaldruqa
ka
: xışırtı. xışıltı. xışırtı yapan hər nəsnə üçün verilən sifət.
qalxınmaq: satlanmaq
ka.
cəsarət göstərmək. cürət edmək. atılmaq.
qalıb
:
1.
yanq
ka
. yan. kip
ka
. keyp. -
kərpiç kipi.
2.
qüvrə
ka
. qövdə. isqilet.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
347
http://WWW.TURUZ.NET
qalı
ka
: əgər. necə. nəcür. artıq. nə qədər. isə. olduğunda. ki. əgər.
-
kimni qalı satqasa, gücün kəvər: kimə ki çatsa, yetsə, onun gücün
alar.
-
qaçsa qalı qurtulur: necə.
- gəlsə qalı qatıqlıq, artar deyu sərin qıl: gəlsə belə çətinlik, keçər
deynə, dözüm qıl.
- sən bu işi qalı qıldın: nəcür etdin.
- gəlsə qalı, yarlıq bulub, yuncuq uma, gəldür, anıq bulmuş aşıq,
tutma uma: gəlsə əgər, sevgi, ehsan güdərək, umaraq, yoxsul qonaq,
gətir, hazır olan aşı, umdurma onu, gözlətmə onu.
qalıq
ka
:
1.
hava.
2.
göy.
3.
qalqın. qalınq
ka
. cehiz.
4.
şərayit.
- bu qalıqda
iş görmək olmaz. - sən qalıqın qur, qalanın qurtar, boşla. - qalıq olsa,
qalan olar. - qalıq pozuldu, qalın qutldu.
qalıma
ka
: balaxana.
qalımaq
ka
:
qalqımaq.
1.
sıçramaq. -
at qalıdı.
2.
camışlanmaq. qudruşmaq.
qalımat
:
ək
.
- mağa. - qalı. üçün. ötür. üzrə.
- utqalımat oğraşur. -
tutuşqalı yaxlaşır. - yarqalımat yorqaşur: açmaq üzrə gedir.
qalın
: yoğun. şişqin.
qalınğ
ka
:
bax
>
qalın
qalınğuq
ka
:
qalınıq
. kəpək. nərsədə oluşan kir, qıvrıntı, qırıntı, ləkə. söküt.
qalınğulamaq
ka
: qaluqulamaq. suyun üzünə çıxmaq. şudan başını yüksək
tutmaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
348
http://WWW.TURUZ.COM
qalın
ka
:
qalnı
.
dağal
.
1.
qalaç
ka
. bəğləyin. bəkləyin. bərk güclü
. - qalın
su: yoğun ləşgər.
2.
qalabalıq. çoq. sürü.
3.
kəsif. yığarlı olan hər
nəsnə.
4.
bəktur. bərk dur: qeyim qal. muqavimət göstər.
5.
qalqın. qalıq. sap. cehiyz. -
qalın versə qız alır, gərək olsa qız alır:
(baha alır).
qalınqu
ka
:
bax
>
qalan.
özün şişirdən, hopurdan. yuxarı tutan. kibirli. xud
pəsənd.
qalınqulamaq: özün yuxarı tutmaq.
qalınquluq: özün şişirtmək. xud pəsəndlik.
qalınlamaq:
qalanlamaq
.
1.
suya batıb üzündə qalmaq. batmamaq.
2.
səptürmək
ka
. cehizləmək.
qalınlaĢmq: qalnımq.
qalıĢ
: qalxış. inqilab.
qalıĢmaq
ka
: qalxışmaq. sıçraşmaq.
- at ayqır qalıĢır: qısraqla ayğır atışır.
qalıtqan
ka
: qalxıtan. sıçratan.
qalıtmaq
ka
: qalxıtmaq. sıçratmaq.
qalqal
: ürkünc
ka.
ürküntü. talqaş. dalquş. qaçqıç.
qalqan:
qalxan
ka
.
1.
turan. duran. diri. yaşayan. canlı. ölməz. armaz.
2.
qaltan. tura
ka.
qalqıtan. sıçrayan. çaban. düşmandan, nərsədən
savınma ayqıtı. sipər.
3
.
müqavim.
qalqın
: qalıq. qalınq
ka
. cehiz.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
349
http://WWW.TURUZ.NET
qalqınmaq:
qalxınmaq
. iqrənmək. yiqrənmək. dikəlmək. ünkünmək.
qalqıĢ
:
qalxıĢ
. qalış. yoqa
ka
. yoğa. çıxış. siud. inqilab.
qalqıĢmaq:
qalxıĢmaq
. qalışmaq
ka.
sıçraşmaq.
qalqıtan : qaltan. qalxan. sıçrayan. çaban.
qalqıtmaq:
qalxıtmaq
. üsürmək. uçurmaq. çatdırmaq. -
göylərə üsən ahım.
qalqmaq:
qalxmaq
.
1.
ayağa qalxmaq. düzəlmək. yarpatmaq
ka
. iyiləşmək.
sarpılıb böyümək.
2.
qudurmaq
ka
. dışarmaq. çıxmaq.
3.
salmaq.
dalmaq. dallamaq. yolmaq.
4.
yanmaq.
5.
urunmaq
ka.
tikilmək.
qalmaq
ka
:
1.
sınmaq.
- sınaqda qaldı. - yaşamda qalanlar, sınaqdan qalmayan
kişilər, ərəndirlər, ərən. - qalmaram, böylə sınaqdan, çıxaram mən. -
yatan qalar.
2.
qalınmaq. buraxmaq.
qalnatmaq: qalınlatmaq. yoğunlatmaq. bərkitmək.
qalnı
: qalın
ka
. dağal.
qalnımq : qalınlaşmq.
qalnqu
ka
: suyun üzündə durma. suyun üzünə çıqma·.
qalnqulamaq
ka
: suyun üzünə çıxmaq. sudan başını yüksək tutmaq·
qalta
: qırt
ka
. çökötlük
ka
.
çökötqül
.
cüküt. güdə. qıssa. qısalıq. cücəlik.
qaltan
:
qalqıtan
. qalxan. sıçrayan. çaban.
qaltuq
ka:
buynuzdan düzələn sağır, bardaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
350
http://WWW.TURUZ.COM
qalturmaq
ka
:
1.
dallamaq. daldamaq. rədd edmək. yubatmaq.
arxada buraxmaq. dalı atmaq.
2.
keçmək. arqada buraxmaq.
qalva
ka
:
qavla
.
kavla
. öğrənci oxu olub, ucuna yaraq, kəsər, təmrən
yerinə, yuvarlaq, tumalaq bir taxda parçası taxılır.
qalzmaq:
( s < > z)
qalasmaq.
( z < > s)
qalatmaq
ka
.
yığmaq.
qam
:
gam
. çatqan
ka
. çətgən. ovsar. dizgin.
qamağ
ka
:
1.
tinlan. tınlan. zindan. dusdax.
2.
damağ
. qanraq
ka.
ağzın çatısı.
3
.
qamğaq
ka
.
qamış kimi bir ot. çəpəlik ot.
4.
yığmaq. qalamaq.
- bu
ocağa çox odun qadıq.
5.
qılmaq.
qamand :
kamand. kəmənd
. sırtmaq
6
.
duzağ. tutsaq. qısmaq
ka
.
qamander: (
<
qomıtmaq: kömıtmaq. komalamaq. yığmaq. toplamaq. - öz
süsünü gomutqıl. ).
yığan
.
qamaraq
ka
: qamaşmaq.
- günə baxsa göz qamar.
qamar
ka
: xirə.
- qamar göz: xirə göz.
qamaĢ
6
: qısıq
ka
. sıxıt
6
. qısıt. həpis.
- beş qamaĢ
6
çəkdi.
qamaĢaq: qamarmaq
ka
.
- günə baxsa göz qamar.
qamaĢmaq
ka
:
1.
(
qöz
). alarmaq
ka
. qızarmaq. al olmaq. ala olmaq.
alacalaşmaq.
2.
əkşi yemedən diş qamaşmaq.
qamat
:
qamqat
.
1.
müzahim. narahat edən.
2.
kəkrə. gəs.
qamatqan
ka
: qamatan. çox qamaştıran.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
351
http://WWW.TURUZ.NET
qamatmaq
ka
:
qəmətmək
. qamaştımaq.
- gün gözü qamattı. - acıq havya dişi
qamatdı. - atası turş alma yeysə, oğlun dişi qamar.
qamay
:
mayaq
ka.
heyvan kübrəsi.
- dəvə mayaq. - qoy mayaq.
qamcuq :
qamcıq
.
qamçıqu
ka
. kiçik qabarcıq. sivilcə. qabarcıq.
qabarqan
ka
.
qamçı
:
1.
bərqə. bəqrə. qamıç.
- qamçı ilə vurmaq: qamçılamaq
ka
. -
qamçı qamçı: qamatmaq
ka
. - qılınc qamçı. içində qılınc olan qamçı.
2.
at, dəvə, sığırın ərkəkllq ayqıtı, siki.
qamçıqu
ka
:
qamcuq
.
qamcıq
. kiçik qabarcıq. sivilcə. qabarcıq. qabarqan
ka
.
qamçıl
6
:
kəmçil
. yaralı. sınıq.
- qamçılı idiş: ağzı sınıq qab.
qamdu
ka
:
qamut
. damqalı parça ki para yerinə işlərdi. dört arşın boyunda,
bir qarış ənində bir bez parçasıdır, üzərinə uyqur xanının
damqası basılıb, alış veriştə para yerinə kullanılır.
qamı
: ımqa
ka
. imaq. xəznəçi. təhsildar.
qamıç
:
bax >
qamçı.
qamıçaq
ka
: "
qurbağa
yavrusu
"
da deyilən su böcəği.
qamıç
ka
: qəpçə. qaşıq.
qamıçlamaq
ka
: kəpçələmək. qəpçəyi daldırmaq.
qamıq
:
1.
( q <> p ).
pamıq
. yumaq. yuvarlaq, şişik olan.
2.
qamğı
ka
. əğri
büğrü. çarpıq.
- qamqı üzlük. çarpıq, əğri üzlü.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
352
http://WWW.TURUZ.COM
qamılmaq
ka
: kəmilmək. söykənmək. yana yatmaq.
qamıĢ
: doğurqa. toğurqa
ka
. toqqura. toqra. toqar. düdük. yüyə. lülə.
çömrək
6
. arqacaq
ka
. axıtmac. ney.
qamıt
: təhrik. əngiziş.
qamıtmaq
:
qaynatmaq. dəlirtmək. -
özük məni qamutdi: sevgi məni qaynatdı,
dəlirdi.
qam
ka
: qam. şaman. kahin.
qamqaq
ka
:
qamğaq
ka
. qamaq
. qamış kimi bir ot. çəpəlik ot.
qamqat
:
qamat
ka
. müzahim. narahat edən
qamqı
ka
:
qamıq
. əğri büğrü. çarpıq.
- qamqı üzlük. çarpıq, əğri üzlü.
qamqırmaq
ka
: qamıçlanmaq. çarpılayazmaq. əğriləyazmaq.
- onun üzü
qamqırdı.
qamlıq
:
kahinlik.
(taşlarla yağmur. rüzqâr üçün yapılan qamlıq. yada taşı ilə
yapılan bir türlü qamlıq).
qammaq
ka
:
1.
kəmmək. dövmək.
2.
kəmmək.
alçatmaq. təhqirləmək.
3.
qamaşmaq. -
atası acı alma yesə, oğlanın dişi qamar.
qamtırmaq
ka
: bayıltmaq. səsi qısılayazmaq·.
qamturmaq: taldırmaq. daldırmaq. yatırıb, huşdan aparmaq. susdurmaq.
(
#
ayıtmaq
).
- issi bizi daldırdı. - onu vurub daldırdı. - eli
qamturmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
353
http://WWW.TURUZ.NET
qamuq
ka
: bütün. həp. qamu. həpsi.
- qamuğ kişi düz ərməs: adamların
hamısı bir deyil, bir qıl deyir.
qamut
:
qamdu
ka
. damqalı parça ki para yerinə işlərdi.
qan
:
ğan
.
1.
kimiliyi, oxşarlığı, bənzərliyi göstərir, amma olduğunu
doğrutmur.
- arpağan: arpa kimi, ama dənə bəsləməz.
2.
- yağmur
quni qan saçar: yağış kimi qan tökər.
qanağan: qanayan
ka
.
qanağu
ka
:
qanav
.
qınav
. deşən, cıran yırtan ayqıt. nəştər.
qanaq
ka
: qaymaq. qayaq. qıyaq. qonaq. ət suyu. yağlı, qoyuq olan nərsə.
tərəyağı.
qanamaq
ka
:
1.
damlamaq. yamurmaq. tamurmaq
ka
.
2.
qanımaq. qanamaq.
qan gəlmək. qan almaq.
qanar
: tuysuq. duysuq. duyar duyan kimsə. ağıllı. hissili.
qanat
: qayqaq. qazqaq. qazaq. qayaq. arx.
qanatqan
ka
: qanayan
ka
. qanağan.
qanatlanmaq
ka
:
1.
binək yiyəsi olmaq. uçmaq.
2.
qanadı çıxmaq. bitmək.
qanav
:
qınav
.
qanağu
ka
. deşən, cıran yırtan ayqıt. nəştər.
qanayan
ka
: qanağan:
qanca
: hara.
- qanca qaçdın, ol tutar. - qanca itir, qanda arır.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
354
http://WWW.TURUZ.COM
qancıq
ka
:
1.
qənciq. qiçiq oğlan.
2.
dişi qöpək. bir qadına söqülürkəndə
böylə deyilir.
qança
ka
: nərəyə.
- qança barır bəlqüsüz: bəlli olmayan yana gedir.
qançalıq
6
: ö cürki.
- qançalıq biz gördük.
qançuq
ka
: nərə. nərəyə. hara.
- qancuq gedsə, ol tutar.
qanda
ka
: handa. nərədə.
( n <> y )
ka
qayda. qayuda.
qandaĢ
: dədədən bir olan. (
iğdiĢ: nənədən bir olan).
qanğdaş
ka
. qanğsıq.
nənədən ügey qardalar.
- qandaĢ qadaĢ: ataları bir olan. -
qandaĢ qadaĢ: bir dədədən olan qardaşlar.
qanday
6
: qalay
6
.
nətək
ka
. necə. nasıl.
- qandaysın: nətəksən
ka
: necəsən.
nətəhərsən.
qandır
ka
: ətin üzərində olan incə dəri. zar. pöz. car. çar. yalqaq,
yoxacıq, dəricik, qabıq.
qandırmaq
ka
: anlatmaq. tuyturmaq. duyurmaq.
qane
: qanıqsar. üzü yola. razılaşan.
qanğdaĢ
ka
:
qanğsıq
. ataları bir olan.
qanğ
ka
: qazın çıxardığı səs. -
qanğ etmək
ka
: qaz səsi vermək.
qanğlı
ka
: qanlı. qağnı arabası.
qanğraq
ka
: çan. zəng.
qanğsıq
ka
: ataları bir olan. üvey.
qanı
ka
:
1.
nərə
?
.
2.
hanı.
- oğlum qanı: oğlum hanı, hardadır.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
Dostları ilə paylaş: |