“Informasiya İqtisadiyyatı”
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Digər növ biliklər. Tədris müəssisələrində və iş yerində
hazırlıq işçinin biliklərini artırmaqla onun əmək haqqını yüksəlt- məyin yeganə üsulu deyildir. Siyasi, sosial və iqtisadi sistemlərə dair bir çox biliklər hər hansı peşə bilikləri və ya vərdişləri ilə bağlı olmasa da, real gəlirləri xeyli artıra bilər. Məsələn, məş- ğulluq agentlərinin xidmətləri üçün pul xərcləməklə və reklam elanları verməklə, işverənlərin təkliflərini öyrənməyə vaxt sərf etməklə, dost-tanışlarla söhbət etməklə və firmalara getməklə, yəni informasiya axtarmaqla daha yaxşı iş tapmaq olar. Yeni iş yerinə düzəlmə coğrafi yerdəyişmə tələb etdikdə başqa yerə getməyə əlavə vaxt və resurslar sərf edilir. Həmin xərclər işədü- zəlmə imkanlarına dair informasiyaya qoyulan investisiya olub gələcəkdə daha yüksək qazanc formasında gəlir gətirir. İnsan kapitalına investisiya qoyulmasının ən sadə modeli inves- tisiyaların miqdarını, əmək haqqına əlavəni və faiz dərəcəsini bir- birinə bağlayan kəmiyyət nisbətini müəyyənləşdirir. Modelin eh- timalları aşağıdakılardır: vəsaitlər müəyyən zaman anında investisiya kimi ümumi insan kapitalına bütünlüklə qoyulur, investisiyaların miqdarı I-yə bərabərdir; təhsil aldıqdan sonra işçinin əmək stajı sonsuz böyük kəmiyyət kimi qəbul olunur; təhsil almaqla bağlı əmək haqqına edilən illik əlavə 31 dəyişməzdir və Δw-ya bərabərdir; illik faiz dərəcəsi dəyişməzdir və i-yə bərabərdir (onluq kəsirlə ifadə olunur); insan təhsilə investisiya qoymaq barəsində qərarı bu şərtlə qəbul edir ki, investisiyanın qoyulduğu məqamda diskontlanmış əlavə gəlirlər axını investisiyaların miqdarından çox olsun. Asimmetrik bazarları tədqiqinə görə Nobel mükafatı almiş M.Spenser İnformasiya İqtisadiyyatı fənninnin açar informasiyası olan siqnallar nəzəriyyəsini yaratmışdır. Əmək bazarı asimmetrik informasiyalı bazardır, çünki işəgötürənlər işçilərin məhsuldarlığı haqqında işçilərin özlərindən daha az məlumatlıdırlar. Ona görə də işəgötürənlər işçilərin məhsuldarlığını xarakterizə edən informasiyanı qabaqcadan əldə etməyə çalışırlar. Bu cür informasiya siqnal adlandırılır. Əmək bazarında ən mühüm siqnal təhsilin müddətidir (səviyyəsidir). Əgər işçinin məhsuldarlığı onun təhsil səviyyəsi ilə müəy- yənləşdirilsəydi, onda təhsil haqqında şəhadətnamə yeni işçilərin işə qəbulu zamanı bütün qeyri-müəyyənlikləri aradan qaldırardı və əmək bazarında informasiya asimmetriyası olmazdı. Lakin real həyatda əmək məhsuldarlığının təhsil səviyyəsindən asılılığı heç də həmişə müşahidə olunmur, bəzi iqtisadçılar isə onun mövcud- luğunu, ümumiyyətlə, inkar edirlər. Buna baxmayaraq, işçinin təhsilindən bazar siqnalı kimi fəal istifadə davam edir. Nə üçün? Bu sualın cavabını M.Spensin təklif etdiyi əmək bazarında siqnalvermə modeli verir. O, sübut edir ki, təhsil haqqında siq- nalın təsiri məhsuldarlıq ilə təhsil müddətinin qarşılıqlı əlaqəsinə deyil, təhsilə çəkilən məsrəflərlə işçinin qabiliyyətinin qarşılıqlı əlaqəsinə əsaslanır. Eyni təhsili almaq üçün qabiliyyətli insan qabiliyyətsizə nisbətən daha az vəsait sərf edir. O, ali məktəbin ödənişsiz bölməsinə daxil ola bilər və ya ictimai təşkilatlar və ya marağı olan işəgötürənlər arasında sponsorlar tapa bilər. Bundan başqa, o, tədris materialını mənimsəməyə, əlavə ədəbiyyat almağa və repetitorların xidmətlərini ödəməyə daha az vaxt və qüvvə sərf edir. Nəhayət, qabiliyyətli işçi daha az mənəvi məsrəflər çəkir, çünki tədris prosesi ona daha çox məmnunluq verir, halbuki 32 qabiliyyətsiz işçi, əsasən, neqativ emosiyalar keçirir. Ehtimal edilir ki, eyni təhsilin alınması qabiliyyətli və qabiliyyətsiz işçilərin əmək haqqına bərabər miqdarda əlavəni təmin edir. Buradan belə çıxır ki, həmin işçilər müxtəlif məsrəflər çəkərək, eyni iqtisadi nəticəyə nail olurlar. Aydın məsələdir ki, Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|