"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"

 

Cədvəl 1: Azərbaycanda 2008 və 2014-ci illər arasında elmi-tədqiqat və işləmə fəaliyyəti (R&D) üzrə xərclər 

 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

Elmi-Tədqiqat və işləmələr üzrə brüt  

xərclər milyon manat 

67.0 

89.2 

93.4 

111.1 

117.3 

122.0 

126.6 

Dövlət sektotunun payı faizlə % 

77.1 

78.0 

80.6 

82.2 

83.55 

85.49 

84.6 

Biznes sektorunun payı faizlə % 

22.9 

22.0 

19.4 

17.8 

16.45 

14.51 

15.4 

Elmi-Tədqiqat və işləmələr üzrə brüt  

xərcləmələrin ÜDM-də payı faizlə % 

0.18 

0.25 

0.22 

0.22 

0.2 

0.2 

0.2 

Dövlət sektotunun Elmi-Tədqiqat və işləmə 

xərclərinin məcmu dövlət xərclərində payı faizlə % 

0.6 

0.8 

0.8 

0.7 

0.7 

0.6 

0.7 

Elmi-Tədqiqat və işləmə fəaliyyəti həyata  

keçirən müəssisələrin sayı 

146 

148 

145 

143 

140 

140 

145 

Elmi-Tədqiqat və işləmə fəaliyyəti ilə  

məşğul olan işçi sayı 

17942 

17401 

17924 

18687 

21573 

22358 

23329 

Mənbə: BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyasının, “Fostering Innovative Entrepreneurship”, Cenevrə, 2012-

ci  il  hesabatı  və  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Statistika  Komitəsinin  ”Azerbaijan  statistical  yearbook 

2015”, Bakı, 2015 hesabatına əsasən müəlliflər tərəfindən hazırlanmışdır. 

 

Hökumətin  səyləri  ilə  yanaşı,  universitetlər  də  biznes  sektoruna  lazım  olan  texnologiya 

növlərini  istehsal  etməklə  innovasiyanın  sürətləndirilməsində  böyük  rol  oynamalıdırlar.  Azərbaycan 

universitetləri  yalnız  fundamental  tədqiqatla  məhdudlaşmamalı,  tətbiqi  tədqiqatlara  daha  çox  önəm 

verməlidirlər.  Çünki  universitetlər  tərəfindən  aparılan  tətbiqi  tədqiqatlar  yeni  texnologiyanın  icad 

edilməsinə kömək  göstərir və sənayeyə transfer edilən bu yeni texnologiya öz növbəsində sənayenin 

innovativ potensialını artırmağa xidmət edir. 

Universitetlər,  biznes  sektoru  və  hökumətin  səyləri  ilə  yanaşı,  innovasiyanı  stimullaşdıran 

dördüncü  amil  katalizator  qurumlar  olan  innovasiya  mərkəzləri,  inkubasiya  və  akselerasiya 

mərkəzləridir. Bu gün Azərbaycanda 10 belə katalizator qurum fəaliyyət göstərir. Sevindirici haldır ki, 

“Üçqat Heliks”-in hər 3 sektoru - hökumət, sənaye və universitetlər- bu prosesə öz töhfələrini verirlər. 

Mövcud trend gələcəkdə daha çox qurumların və daha çox universitetlərin öz inkubasiya mərkəzlərini 

və texnoparklarını yaradacaqlarına inamı artırır. 

 

ƏDƏBİYYAT 

1. 

“Azərbaycan - 2020: Gələcəyə Baxiş” İnkişaf Konsepsiyası. Bakı, 29 dekabr 2012-ci il. 

http://www.president.az/files/future_az.pdf 

2. 

C.Freeman, Technology Policy and Economic Performance: Lessons from Japan, Pinter, London,1987. 

3. 

H.Etzkowitz, L.Leydesdorff, The Triple Helix--University-industry-government relations: A laboratory for knowledge 

based economic development, EASST review 14, no. 1, p.14-19, 1995

 

4. 

M.E. Porter, The Competitive Advantage of Nations. New York (NY): Free Press,1990 

5. 

OECD,Innovationstrategy, https://www.oecd.org/site/innovationstrategy/defininginnovation.htm, 09.09.2018 

6. 

P.Romer, Endogenous Technological Change, Journal of Political Economy, 98: S71-S102, 1990. 

7. 

R.R.

Nelson,ed. National innovation systems: a comparative analysis. Oxford university press, 1993.

 

8. 

Report of United Nations Economic Commission for Europe, “Fostering Innovative Entrepreneurship”, Geneva, 2012 

9. 

S.Stern, M.E. Porter, and J.L. Furman, The Determinants of National Innovative Capacity, Harvard Business School 

Working Paper 00-034, 1999 

 

 

 

 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

263  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

AZƏRBAYCANDA ŞİRKƏTLƏRİN İNNOVASİYA                   

XƏRCLƏRİNİN ARTIRILMASININ ÖNƏMİ 

 

Orxan ŞÜKÜROV 

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC) 

[e-mail]

 

 

XÜLASƏ

 

Hər bir dövlət özəl sektorun inkişafında maraqlı olur. Özəl sektorun inkişafı zamanların tələblərinə uyğun 

olaraq dəyişir. Çağdaş dövrdə dünyada inkişaf etmiş şirkətlər o şirkətlər hesab olunurlar ki, onların fəaliyyətində 

innovativ  idarəetmə  aparıcı  və  hakim  olsun.  Belə  şirkətlərin  fəaliyyətləri  innovativ  mexanizmlərlə  əhatə 

olunması  ilk  növbədə  onların  gəlirlərinin  müəyyən  bir  hissəsinin  innovasiya  xərclərinə  yönəltməsindən  keçir. 

İnnovasiya xərclərinin artırılması bu gün ola bilsin ki, şirkətlərin toplam gəlirlərini azaldır, lakin onların sonrakı 

illərdə gəlirlərinin daha da artmasına və bazar paylarının genişlənməsinə gətirib çıxarır.  

Açar  sözlər:  innovasiya,  innovasiya  prosesləri,  innovativ  layihələr,  innovativ  sahibkarlıq,  Qlobal 

İnnovasiya İndeksi  

ABSTRACT 

Every state focuses in the development of the private sector. The development of the private sector varies 

according  to  time  requirements.  In  the  contemporary  world,  developed  companies  around  the  world  are 

considered to be innovative and dominant in their operations. Such companies which primarily focus innovative 

mechanisms  have  to  direct  main  part  of  their  revenues  on  innovation.  Increasing  innovation  costs  today  may 

reduce the total revenue of the companies. But this will increase their future revenue more intensively and affect 

positively to their market share. 

Key  words:  innovation,  innovation  process,  innovation  projects,  innovative  entrepreneurship,  Global 

Innovation Index  

 

Giriş 

Bu  gün  çağdaş  dünyada  tamam  fərqli  yollar  izlənilməkdədir.  Ölkələr indi  daha  fərqli  yollarla 

inkişaflarını təmin etmək və strateji hədəflərini çox müxtəlif yollarla müəyyən etməyə can atırlar. Bu 

mənada  bu  gün  dünyada  elmi-texniki  və  innovasiya  siyasətinin  formalaşması  və  reallaşdırılması 

mexanizmləri  fərqlidir.  İnnovasiya  –  hər  hansı  şirkət  və  təşkilat  tərəfindən  yaradılmış  yeniliyin 

müəyyən  nəzəri  konsepsiya  altında  birləşdirilədək  onun  sonradan  kommersiya  məqsədilə  istifadə 

edilərək  gəlirin  əldə  edilməsi  prossesidir.  (Trott,  2012)  Məlum  olduğu  kimi  innovasiya  proseslərini 

elmi müstəviyə gətirmiş Y.Şumpeter bunu “görünməz əl” nəzəriyyəsi ilə əlaqələndirirdi. Y.Şumpeter 

"görünməz əl" mexanizminə yeniliyin yaranmasına istiqamətverici deyil, bu prosesə mane olan qüvvə 

kimi baxmışdır. O, sahibkarı yuksək riskli fəaliyyətə sovq edən motivlərə- başqaları arasında nufuza; 

rəqiblərlə  mubarizədə  qələbə  hissinə;  yaradıcılıqdan  doğan  sevinc  hissinə  ehtiyacları  aid  edirdi. 

[3.səh.401]  Qeyd  olunduğu  kimi  “yaradıcılıqdan  doğan  sevinc  hissi”  məhz  innovsiya  prosesində 

tədqiqat  və  axtarışların  istehsalata  istiqamətləndiilməsini  nəzərdə  tutur.  Bu  isə  özlüyündə 

iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə kapital qoyuluşunu artırmağı şərtləndirir.  

İnnovasiya prosesləri və nəticələrin qiymətləndirilməsi  

İnnovasiyaya  bir  sistem  formasında  baxsaq,  burada  yalnız  şirkət  və  onun  əməkdaşları  ilə 

kifayətlənmək qeyri-dəqiq olardı. İnnovasiya mühiti kompleks münasibətləri birləşdirən funksional və 

dinamik mühitdir və telekommunikasiya sistemində yenilik yarataq istənilən oyunçu bunu anlamalı və 

davamlı təhlil edilməsi olduqca vacibdir. “Çağdaş dövrdə innovasiya prosesinin ən vacib xüsusiyyəti 

innovasiya prosesini həyata keçirən dövlət, ictimai, korporativ institutların, təşkilat və şirkətlərin mü-

rəkkəb  və  çoxvektorlu  olaraq  sistem  halını  təşkil  etməsidir.  Onlar  bu  sferada  iqtisadiyyatın  müxtəlif 

bölmələrində  onun  rəqabət-qabiliyyətliliyinin  yüksəldilməsi  və  milli  innovasiya  sisteminin  formalaş-

ması üçün innovasiyanın yaradılması, tətbiqi və inkişafı məqsədilə qarşılıqlı təsirdə olurlar.” [2.səh.61] 

İnnovasiya prosesinin əsas mərhələləri aşağıdakılardan ibarətdir: 



 

Daxil olmuş ideyaların sistemləşdirilməsi,yeni məhsul ideyalarının hazırlanması 



 Eyni məhsulun iqtisadi səmərəliyinin təhlili,marketinq proqramının hazırlanması 



 Yeni məhsulların hazırlanması  



 Bazarda testləşdirmə aparılması  



 Istehsalatda yeni məhsulun tətbiqi barədə qərar qəbul edilməsi. 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

264  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Innovasiyaya hər şeydən əvvəl bütöv bir sistem kimi baxmalıyıq. Yəni, onu təşkil edən element-

lərə ayrı-ayrılıqda baxıb, sonradan tam bir sistemin təşkil edən elementlər birliyi kimi təsəvvür etməliyik.  

 

İnnovasiya sistemini əhatə edən elementlərin qarşılıqlı şəkildə hərəkəti bir prosesi xatırlatsa da, 

onun nəticələrinin olması daha zəruridir. Bu mənada innovasiyanı təkcə bir proses olaraq qiymətlən-

dirmək  doğru  olmazdı.  Onun  həyata  keçirilməsi  hər şeydən  əvvəl  onun  təbii  ki, ilk  olaraq  prosesdir. 

Həmin  proses  uğurlu  sonluqla  başa  çatmazsa,  o  zaman  innovasiya  proseslərinin  effektivliyindən 

danışmaq doğru olmazdı. Deməli, prosesin effektivliyi nəticəvi performanslardan asılıdır. Əgər inno-

vasiyanın  nəticələrini  qiymətləndirən  zaman  onun  hansı  hədəfləri  əhatə etdiyini müəyyənləşdirə  bil-

məmişiksə,  o  zaman  nəticələri  də  ölçmək  qeyri-müəyyən  olaraq  qalacaqdır.  Ona  görə  innovasiyanın 

nəticələrinin  nələrdən  ibarət  olmasını  konkretləşdirməliyik.  Fikrimizcə,  innovasiyanın  nəticələri 

əsasən  bir  neçə  sonluqla  yekunlaşmalıdır:  (ı)  qıt  məhsullardan  rasional  istifadə  istifadə  olunur,  (ıı) 

məhsulun  çeşidi təzələnir, (ııı)  rəqabət  qabiliyyəti  yüksəlir,  (ıv)  əhalini  tələbatının  ödənilməsinə  yar-

dım edir, (v) istehsalın səmərəliyi yüksəlir, (vı) istehsal xərcləri azalmaqla mənfəət artır, (vıı) yeniliklər 

sosial nəticələri doğrur. Yuxarıda qeyd edilənlərədn aydın olur ki, innovasiya prosesinin son məqsədi 

yeni məhsulun kommersiya qabiliyyətinin yüksəldilməsi və kütləvi istehsalının təşkil edilməsidir.  

Dövlətin innovasiya siyasətinin özəl sektora təsiri 

Təbii  ki,  dövlətin  müəyyən  etdiyi  çərçivə  daxilində  innovasiya  siyasəti  özel  sektorun 

fəaliyyətini  bu  və  ya  başqa  formada  təsirləndirir.  Dövlətin  innovasiya  siyasətinin  konturları  biznesin 

stimulları  ilə  həmahəng  olur.  Bu  mənada  bu  gün  dünyada  dövlətlərin  innovasiya  siyasətini  özəl 

sektorla  əlaqəsi  heç  şübhəsiz  ki,  mövcuddur.  Bu  gün  dünyada  tədqiqatlar  göstərir  ki,  öz  tədqiqat  və 

inkişaf  xərcləri  büdcələrinin  25%-dən  daha  çoxunu  müxtəlif  təyinatlı  proqram  təminatına  ayıran 

şirkətlərin  gəlirləri  rəqiblərinə  nisbətən  daha  yüksək  templə  artır.  Maraqlıdır  ki,  dünyanın  ən  çox 

araşdırma  və  inkişaf  xərcləmələri  olan  1000  iri  korporasiyanın  innovsiya  xərcləmələri  2016-cı  ildə 

0.04%  artaraq  680  milyard  dollara  çatıb.  Məhz  buna  görədir  ki,  dünyada  ildən-ilə  şirkətlərin 

innovasiyaya yönəlik xərcləri artmaqdadır. Bütün bunlar isə hər il dünyada Qlobal İnnovasiya İndeksi 

adında  hesabatlar  hazırlanmaı  ilə  müşahidə  olunur  ki,  bu  da  ölkələrin  özlərinin  innovasiya 

potensialının necə artırılması haqqında təsəvvürlərini daha da artırmasına xidmət edir. Düzdür ölkəmiz 

bu  hesabatlar  üzrə  dünyada  İEÖ-lə  müqayisə  oluna  bilməsə  də,  lakin  postsovet  respublikaları 

içərisində müəyyən oxşar reytinqləri bölüşür. Hətta bir neçə il öncəki hesabatlarda vəziyyət belə idi. 

Həmin  Qlobal  İnnovasiya  İndeksinin  hesablamalarına  əsasən,  2011-ci  ildə  Azərbaycan  125  ölkə 

arasında  83-cü  yerdə  olmuşdur.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  MDB  ölkələrində  həmin  göstəricilər  üzrə 

Azərbaycanı  qabaqlayaraq  gürcüstan  73-cü  yerdə,  Ukrayna  60-cı  yerdə,  Qazaxıstan  84-cü  yerdə, 

Rusiya  Federasiyası  56-cı  yerdə  qərar  tutmuşdur.  Lakin  eyni  zamanda  bu  göstəriciyə  görə  ölkəmiz 

İran, (95-ci yer) Pakistan (105-ci yer), Taciqistan (116-cı yer) kimi dövlətləri geridə qoya bilmişdir. 

Sözügedən  indeks  beynəlxalq  İNSEAD  təşkilatı  tərəfindən  işlənib  hazırlanmışdır.  Milli  şirkətlər 

səviyyəsində texnoloji innovasiyalara çəkilən xərclərin strukturu xarici ölkələrin şirkətlərində çəkilən 

xərclərin  strukturundan  ciddi  sürətlə  fərqlənir.  Qərbi  Avropa  ölkələrində  də  innovasiya  xərcləri 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

265  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

strukturunda olduqca kəskin fərqlər müşahidə olunur. Yəni, innovasiya xərclərinin 80%-i yalnız elmi 

araşdırmalara sərf edilir. Məsələn, Niderlandda şirkətlərin öz qüvvələri ilə apardıqları elmi araşdırma-

lara  çəkilən  xərclər  şirkətin  ümumi  xərcinin  62,5%-i,  kənar  təşkilatlar  ilə  əməkdaşlıqda  isə  17,6%-i 

təşkil edir. Eyni zamanda maşın və avadanlıqların alınmasına innovasiyalara çəkilən xərclərin 19%-u 

sərf  olunmuşdur.  Bənzər  proporsiyalar  Danimarka,  Belçika,  İsveç  və  Avropa  Birliyinin  digər  döv-

lətləri üçün səciyyəvidir. 

Dünyada innovasiya şirkətlərinin doğurduğu güc 

Bu gün dünyada inkişaf etmiş şirkətlər deyəndə əsasən innovativ şirkətlər başa düşülür. Onlar 

əsasən İEÖ-in payına düşür. Onlar sürətlə digər ölkələrdə belə bazar paylarını sürətlə artırmaqdadır. 

Əgər  dünyada  biz  həmin  şirkətlərə  baxsaq,  görərik  ki,  onların  əksəriyyəti  innovativ  “yüklə” 

silahlanmışdır.  Bu  cür  yüklənmə  yalnız  şəxslərə  aid olan  yenilənmə  ola  bilməz.  Deməli,  innovasiya 

yalnız  işçilərin  deyil,  təşkilat  və  şirkətlərin  “ruhunda”  olmalıdır  -  ənənəvi  funksional  və  bürokratik 

şirkətlər  innovativ  xidmətlər  təqdim  etdikləri  zaman  qarşıya  çıxan  ilk  problem  şirkətin  “ağır”  və 

“ləng” olmasıdır. Ləng olmayan belə şirkətlər innnovasiyaya açıq və öz fəaliyyətlərində bunu təşviq 

edən şirkətlərdir. Bu gün dünyada məhz innovasiyaya daha çox vəsait yönəldən şirkətlər daha böyük 

uğurlar  qazanırlar,  nəinki  yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  “ləng”  və  “ağır”  şirkətlər.  Düşünmən  üçün  onu 

qeyd  edim  ki,  2017-cı  ildə  innovasiyalara  ən  çox  pul  xərcləyən  şirkətlərin  sıralamasında  ikinci  olan 

Google-un sahibi Alphabet şirkətinin illik innovasiya xərci 13.9 milyard dollar olub.  

 

 

 

Xüsusilə İEÖ innovativ fəaliyyətin təşviq olunmasında maraqlı dövlətlər kimi çıxış edirlər. Bu 

aspektdən  yanaşanda  xüsusilə  Qərb  və  Avropa  Birliyi  ölkələri  daha  fəal  görünürlər.  ABŞ-da  dövlət 

xüsusi  mülkiyyətli  müəssisələrin  yenilikçi fəaliyyətini  dəstəklənməsində  yaxından  iştirak  edir.  Lakin 

bununla yanaşı bəzi çətinliklərin mövcud olması üzündən yeni məhsullar yaradılması üzrə uğurların 

yalnız  məhdud  bir  hissəsi  istehsalatda  tətbiq  edilir.  Məsələn,  ABŞ  şirkətlərində  yeni  məhsul 

layihələrinin  yalnız  15%-i  kommersiya  istehsalı  mərhələsinə  çata  bilir  ki,  bazara  çıxarılan  həmin 

məhsulların  yalnız  62%-i  istehlakçılar  tərəfindən  qəbul  olunur.  Ona  görə  də  innovtiv  layihələrin 

istehsalata  tətbiqi  nəzəriyyədə  göründüyü  kimi  o  qədər  də  asan  deyil.  Lakin  bütün  çətinliklərə 

baxmayaraq, bazar iqtisadiyyatı şəraitində digər rəqabət imkanları tükəndikdə sahibkarlar innovasiya 

proseslərindən bəhrələnmək məcburiyyətində qalırlar. Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə elmi-

texniki tərəqqinin inkişafı innovasiya sahibkarlığı ilə sıx bağlıdır. 

Azərbaycanda innovasiyaya meylli şirkətlərə dövlət dəstəyi  

Müasir  dövrün  Azərbaycan  iqtisadiyyatı  qarşısına  qoyduğu  çox  mühüm  hədəflərdən  biri  real 

sektorun  innovasiya  yönümlü  inkişafını  stimullaşdırmaqdır.  Bu  siyasətin  həyata  keçirilməsində 

dövlətin rolu biznesin maraqları ilə cəmiyyətin ictimai maraqlarının balanslaşdırılmasından ibarətdir. 

İqtisadiyyatın davamlı inkişafının təmin edilməsində ənənəvi qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə yanaşı, 

innovasiya  xarakterli,  elm-tutumlu  sahələrin  inkişafı  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Prezident  İlham 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

266  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Əliyev  cənablarının  sərəncamı  ilə  hazırlanan  "Azərbaycan  2020:  gələcəyə  baxış"  İnkişaf  Konsepsi-

yasında deyilir: "Uzunmüddətli davamlı iqtisadi inkişafı təmin etmək, "bilik iqtisadiyyatı"nı formalaş-

dırmaq,  elmtutumlu  texnologiya,  məhsul  (işlər,  xidmətlər)  yaradılmasını  sürətləndirmək  məqsədi  ilə 

innovasiya fəaliyyətinin genişləndirilməsi əsas istiqamətlərdən birini təşkil edəcəkdir". [1] İndiyədək 

həyata  keçirilən  innovativ  tədbirlər  və  müəyyənləşdirilən  bu  istiqamət  onu  deməyə  əsas  verir  ki, 

Azərbaysan hökuməti innovasiya fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsində maraqlıdır. 

Xarici iqtisadçılar isə innovasiya sahibkarlığı ilə iri müəssisələrin məşğul olmasını məqsədəuy-

ğun sayırlar. Buna səbəb bilavasitə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi innovasiyanın mənimsənilməsinin 

yüksək xərc tələb etməsidir. Bu xərc isə əsasən qiymətli ixtiralar və yeni sınaq nümunələrinin hazır-

lanması işinin çoxsaylı  əmək kollektivinin səyini və çox güclü maddi texniki baza tələb etməsindən 

irəli gəlir. Odur ki, yalniz yüksək maliyyə vəsaitinə malik olan iri firmalar innovasiya layihələrini başa 

çatdıra bilərlər.İri firmaların digər üstünlüyü orada çoxməqsədi tədqiqatların hazırlanmasıdır. Həm də 

bu firmalarda sınaq layihə və elmi tədqiqat işlərinin aparılması zamanı müxtəlif yanaşmalardan istifa-

də edilməsi də onların digər üstünlüyünü müəyyən edir. 

Azərbaycanda  sahibkarlıq  təbəqəsi  formalaşmış,  iqtisadiyyatın  inkişafında  özəl  bölmənin  rolu 

əhəmiyyətli dərəcədə artmış, iqtisadi fəaliyyət sahələrində sahibkarlıq üçün münbit şərait yaradılmış 

qanunvericilik qaydaları liberallaşmış, maliyyə-kredit təminatı və onun tətbiqi mexanizmləri yaxşılaş-

mışdır. Bu maneələrin minimumlaşdırılması onu deməyə imkan verir ki, daha müasir biznes istiqamət-

ləri də biz də inkişaf etsin. Lakin burası da bir reallıqdır ki, ölkə sənayesi texnoloji tərəqqinin dünya 

səviyyəsindən bəzi sahələrində çox-çox geri qalmaqdadır və bu texnoloji gerilik getdikcə artmaqdadır 

(neft  sahəsini,  tikinti  və  rabitə  sahələrini istisna  etməklə).  Sənayedə əsas  istehsal  fondlarının  mənəvi 

və fiziki aşınması 65%-dən artıqdır. Bu təhlükəli meyllərin qarşısını yalnız innovasiya tipli inkişaf ilə 

və  innovasiya-investisiya  fəaliyyətini  genişləndirməklə  almaq  olar.  Bu  mənadaiqtisadi  artımın  dina-

mikliyini  yalnız  innovasiya  tipli  inkişafa  keçməklə,  istehsalda  elmi  nailiyyətlərdən  istifadə  etməklə, 

yeni texnologiyalarla təmin etmək olar. İnnovasiya tipli inkişafa keçid və mütərəqqi struktur dəyişik-

liklərin  formalaşdırılması  məsələləri  hazırda  müəyyən  tədbirlərin  görülməsini  tələb  etsə  də,  qısa 

müddətdə  onlar  həll  oluna  bilməzlər.  Bu  məsələlər  yalnız  yaxın  orta  müddətli  və  uzun  müddətli 

perspektivdə prioritet istiqamətlər kimi qarşımıza hədəf olaraq qoyulması daha doğru addımdır. Lakin 

həmin illərə hazırlıq məhz indidən başlanmalıdır. Bu məqsədlə xüsusilə Regional İnnovasiya Zonaları 

fəaliyyətini yaratmaq lazımdır. Dünya təctübəsi göstərir ki, bu zonaların formalaşması üçün onun bir 

mexanizm  olaraq  elementlərini  işlək  hala  gətirmək  lazımdır.  Buraya  xüsusilə  bu  bir  neçə  elementi 

daxil  etmək  məqsədəmüvafiqdir.  (ı)  əlverişli  tənzimləmə  mexanizmi,  (ıı)  cəlbedici  stimullar,  (ııı) 

şəffaflıq, (ıv) aşağı məsrəfli telekommunikasiya xidmətləri, (v) ən son texnoloji avadanlıq, (vı) rəqabə-

tədavamlı  işçi  qüvvəsi,  (vıı)  dayanıqlı  nəqliyyat  əlaqələri,  (ıx)  cəlbedici  daxili  İnformasiya  Kommu-

nikasiya Texnologiyalar (İKT) bazarı.  

Bazar  infrastrukturunun  əsas  komponentlərindən  olan  İKT  bazarının  inkişafı  üçün  bir  neçə 

mühüm  işlər  görülmüşdür.  Lakin  bu  da  bizim  qarşımıza  qoyduğumuz  hədəflərə  tam  uyğun  deyil. 

Çünki,  təhlillərimiz  göstərir  ki,  bizdə  İKT  bazarının  həcmi  hələ  kifayət  qədər  geniş  deyildir. 

“Hesablamalara görə, bu regionda İKT-nin dövriyyəsi 65 milyard dollar təşkil edir. Azərbaycan hətta 

bir  neçə  ildən  sonra  həmin  texnologiyaların  bazarını  bir  qədər  də  genişləndirməklə  dövriyyəni  160 

milyard  dollara  çatdırmağı  planlaşdırır.  Regional  innovasiya  zonalarının  gəlir  gətirməsi  təxminən 

2015-2018-ci  illərə  təsadüf  edəcək.  Nəzərdə  tutulan  layihələr  həyata  keçiriləcəyi  təqdirdə  2015-ci 

ildən başlayaraq İKT sektorundan əldə edilən gəlirlər neft gəlirlərini üstələyəcək. Bu isə onu deməyə 

əsas verir ki, Azərbaycan tezliklə xammal ixrac edən ölkələr sırasını tərk edərək, innovasiya tutumlu 

məhsullar ixrac edən ölkəyə çevriləcək.” (Akif Nəsirli, paralel.az) Məhz elmtutumlu sahələrin inkişaf 

etdirilməsi ölkədə innovativ sahibkarlığın daha böyük vüsətlə genişlənməsinə imkan yaradacaq. Çoxlu 

sayda  araşdırma  insitutları  və  mütəxəssis  qruplarının  gəldiyi  qənaəti  bundan  ibarətdir  ki,  ölkədə 

innovativ sahibkarlığın stimullaşdırılması və inkişafı üçün ilk növbədə innovasiya prosesinin və milli 

innovasiya sisteminin formalaşdırılması olduqca zəruridir.  

 

ƏDƏBIYYAT 

1. 

“Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası, Bakı – 2012  

2. 

Həsənov R.T., Bayramov Ü.Ə. Regional iqtisadi inkişaf siyasətinin əsas prioritetlərinin seçilməsi. “Audit” jurnalı, №4, 

2003 s.61 

3. 

Й.Шумпетер, Теория экономического развития. Прогресс, 1982, 401 с. 

4. 

www.paralel.az