Mehman ağayev

Klinika. Kliniki olaraq xəstəlik solğun  əlamətlərlə  təzahür edir. 
Sidik sindromu, yüngül proteinuriya (1,5 q/gündən az), hematuriya, 
leykosituriya aşkar edilir. Xəstələrin anamnezində oynaq zədələnmə-
ləri (klassik podaqrik krizlər) olmadıqda  əldə edilmiş  dəyişikliklər 
xroniki diffuz qlomerulonefritin izolə olunmuş sidik sindromu haqda 
düşünməyə sövq edir ki, bu da düzgün diaqnozu çətinləşdirir.  Xro-
niki urat nefropatiyası zamanı uratların böyrək interstisiyasında çök-

---

 
305
məsindən fərqli olaraq qlomerulonefrit purin mübadiləsinin disrequl-
yasiyası zamanı immun pozğunluqların baş verməsi ilə xarakterizə 
olunur. Bu zaman inkişaf edən qlomerulonefrit immunomorfologiya-
sı ilə mezangioproliferativ olub, İgG və komplement depozitlərinin 
aşkarlanması ilə xarakterizə olunur. Belə hallarda aşağıdakı  məlu-
matlar oreintir rolunu oynaya bilər: 30-50 yaşında, kişi, normo- və 
ya hiperstenik tip bədən quruluşu, qulaq seyvanında tofusların olma-
sı. Bütün hallarda podaqrik nefrit haqda fikir yarandıqda qanda sidik 
turşusunun səviyyəsinin təyini zamanı hiperurikemiyanın aşkar olun-
ması və gündəlik sidikdə sidik turşusunun ekskresiyasının azalması 
diaqnozun dəqiqləşdirilməsində həlledici rol oynayır. Nefropatiyanın 
oynaq zədələnməsini bir neçə il qabaqlamasını nəzərə alsaq vaxtında 
diaqnozun qoyulması urikostatik və urikozurik terapiyanın tətbiqi 
urolitiaz və podaqrik artritin qarşısını alır. 
Xəstəliyin ikinci əlaməti böyrəkdaşı xəstəliyi olub, böyrək sancısı 
və daşların müstəqil şəkildə sidiklə xaric olması ilə özünü büruzə ve-
rir. Daşlar rentgenneqativ olub, uzun illər boyu mütəmadi şəkildə xa-
ric olurlar. Konkrementlər bəzən sidik yollarını tutaraq anuriyaya sə-
bəb olur. Az hallarda anuriyanın səbəbi hətta sidik turşusu kristalları-
nın böyrək yığıcı borucuqlarında kristal halında çökərək onları okl-
yuziya etməsi olur. Adətən belə hallar ikincili podaqrada – leykozda 
massiv doza sitostatiklə müalicə olunduqda baş verir. Bəzən hətta 
xəstələrdə böyrəklərin kəskin podaqrik iltihabı müşahidə olunur – 
bel nahiyəsində  kəskin ağrılar, yüksək bədən hərarəti, hematuriya 
baş verir və bu əlamətlər antipodaqrik müalicədən sonra yox olur. İn-
terstisial podaqrik nefrit və urolitiaz əksər hallarda pielonefrit ilə 
ağırlaşır, arterial hipertenziya müşahidə olunur və  nəticədə  xəstələr 
XBÇ-dən tələf olurlar. 
Nəzərə almaq lazımdır ki, hiperurikemiya əksər hallarda arterial 
hipertenziya, piylənmə, hiperlipidemiya, şəkərli diabet, qaraciyərin 
piy distrofiyası, ateroskleroz, beyin qan-dövranı pozğunluqları, 
alkoqol asılılığı ilə assosiasiya edir və onun gedişi kompleks 
səbəblərdən asılı olaraq xoş-  və bədxassəli ola bilər. 

---

 
306
Müalicə. Müalicə kompleks şəkildə aparılmaqla xəstəliyin patogene-
tik faktorlarına və müxtəlif simptomlarına təsir göstərməklə aparılır. 
Pəhriz tərkibində purinlər az olan məhsulların məhdudlaşdırılmasına 
əsaslanır. Bu məhsullara qaraciyər, böyrək, beyin, ət, göbələk, ət bulyo-
nu, kolbasa,  vetçina, balıq, lobya, paxla, mərci, kakao, tünd çay, kofe, 
şokolad aiddir. Alkoqol qəbulu ziyanlıdır, çünki etil spirti sidik turşusu-
nun böyrəklə xaric olunmasını azaldır. 
Podaqrik nefropatiya oksalemiya ilə müşayiət olunduğu üçün tur-
şəng, ispanaq, kərövüz, istiot, turp məsləhət görülmür. Çoxlu maye 
içilməsi (2 l çox) tövsiyə olunur – qələvi mədən suları, süd, meyvə 
və tərəvəz şirələri tövsiyə edilir. Suda qaynadılmış 60-100 q ət həftə-
də 2 dəfə icazə verilir, məhdudiyyətsiz – şor, xama, süd, qatıq, yu-
murta, tərəvəz, meyvə, un məmulatları, makaron icazə verilir. 
Ədviyyatlardan – sirkə, dəfnə yarpağı, limon icazə verilir. 
Dərman preparatları iki qrupa bölünürlər: urikostatik və urikozu-
rik vasitələr. Bu və ya digər müalicə növünün seçilməsi  urikozuriya-
nın səviyyəsindən asılıdır. 
Böyrəklər gün ərzində 400 mq az sidik turşusu ifraz edirlərsə, on-
da podaqra böyrək mənşəli sayılır və bu zaman urikozurik preparat-
lardan istifadə olunur, əgər gün ərzində 600 mq-dan çox sidik turşu-
su ekskresiya olunursa, amma qanda sidik turşusunun səviyyəsi yük-
səkdirsə, bu metabolik hiperurikemiya sayılır və urikostatik preparat-
lar istifadə olunur. Qanda sidik turşusunun səviyyəsi çox, sidikdə 
gündəlik ekskresiya az olduqda bu qarışıq hiperurikemiya sayılır və 
belə halda həm urikostatik və  həm də urikozurik preparatlar tətbiq 
edilir. 
Urikozurik preparatlara etamid, probenesid, anturan, sulfinpirazon 
və onların analoqları aiddirlər, urikodepressor preparatlara – allopu-
rinol, bir qədər də orot turşusu aiddir. 
Benzbromaron törəmələri daha effektiv təsir göstərirlər, belə ki, 
urikostatik və urikozurik effekt göstərirlər.  
Allopurinol bütün forma podaqrada tətbiq edilir. Uzun müddətli 
və saxlayıcı müalicə kimi istifadə oluna bilər. Başlanğıcda 300-600 

---

 
307
mq/gün verilir, sonra saxlayıcı dozada 100-200 mq/gün, uzun müd-
dət verilə bilər. 
Podaqranı müalicə etdikdə daim sidikdə sidik turşusunun ekskre-
siyasına nəzarət etmək və gündəlik diurezi 2 l artıq miqdarda saxla-
maq lazımdır. Əks halda nefropatiyanın kəskinləşməsi baş verə bilər, 
çünki urikozurik preparatlar sidik turşusu duzlarının toxuma çökün-
tülərindən azad olub qan plazmasına keçməsinə səbəb olur. 
Kəskin podaqrik artrit tutmasının müalicəsi üçün kolxisin, QSİƏP 
(indometasin, voltaren, diklofenak, movalis və s.), bəzən hətta korti-
kosteroidlər (ambene) istifadə olunur. Podaqranın kəskin tutması za-
manı uratların mononatrium duzları neytrofillər tərəfindən faqositoza 
uğrayırlar. Membranolitik təsirdən dağılan neytrofillərdən azad olan 
lizosimal fermentlər kəskin iltihabi prosesə  və  kəskin artritə  səbəb 
olur. Artritin ilk 30-60 dəqiqəsində təyin olunmuş kolxisin terapiyası 
48 saat ərzində  ağrı tutmalarının aradan qalxması, həmçinin dəqiq 
diaqnozun təsdiqi üçün test rolunu da oynaya bilər. Kolxisinin gün-
dəlik dozası 4-6 q/gün olub, müalicəvi effekti neytrofillərin faqositar 
aktivliyinin tormozlanması ilə izah edilir. 
Profilaktika.  İrsi ağırlaşma olduqda pəhrizə riayət etmək lazım 
gəlir və alkoqollu içkilərin bütün növlərindən imtina olunmalıdır. 
Böyrək zədələnməsinin profilaktikası üçün anamnezində podaqra ar-
triti olan şəxslərin qanında sidik turşusu səviyyəsinə daimi nəzarət 
olunması tövsiyə olunur və hər 2-3 ayda qanda sidik turşusunun kon-
sentrasiyası təyin olunmalıdır. 
                                    
 DİABETİK  NEFROPATİYA 
 
Diabetik nefropatiya (DN) ümumi məfhum olub şəkərli diabet 
zamanı müxtəlif xarakterli böyrək zədələnmələrini – qlomeruloskleroz,  
aterosklerotik nefroangioskleroz, pielonefritlə və papillyar nekrozla mü-
şayiət olunan sidik yollarının infeksiyası kimi patoloji prosesləri əhatə 
edir. Bunların arasında daha spesifik dəyişiklik olan, 1936-cı ildə Kim-
melstil və Vilson tərəfindən qeydə alınmış və onların şərəfinə adlandı-

---

 
308
rılmış Kimmelstil-Vilson sindromudur. Diabetik nefropatiya  və retino-
patiya ilə birgə diabetin ciddi ağırlaşması olan mikroangiopatiyanın 
təzahürüdür. Diabetik nefropatiya bəzi xəstələrdə proqnozu təyin etdiyi-
nə görə mütəxəssislərin diqqətini cəlb edir, çünki 1 tip – insulindən asılı 
diabetdə ağırlaşma 40% xəstələrdə təsadüf olunur və 48% halda uremi-
yadan ölümə səbəb olur. 
İnsulindən asılı 2 tip diabetdə 80% halda xəstələrin ölümü uremi-
ya səbəbindən baş verir. Hətta son illər XBÇ ilə periton dializi və 
hemodializ alan xəstələrin arasında DN ilə olan xəstələrin sayı sürət-
lə artmağa başlamışdır və Avropada 17%, ABŞ-da  36%, Yaponiya-
da 28% təşkil etmişdir. 
Beləliklə, DN problemi nəinki endokrinologiyanın, həmçinin 
nefrologiyanın aktual probleminə çevrilmişdir. 
1 tip şəkərli diabetdə  10  il  müddətində 5-6% halda DN inkişaf 
edir, 20 ilə qədər – 20-25%, 30 ilə qədər – 35-40%, 40 ilə qədər – 
45% nefropatiya aşkar olunur, maksimal təsadüf olma dövrü 15-20 il 
arasında baş verir. 
2 tip şəkərli diabetdə 5 ilə qədərki dövrdə 7-10% xəstələrdə, 20-
25 il müddətində 20-35%, xəstəliyin daha uzun müddətində 50-57% 
halda DN müşahidə olunmuşdur. 
Hazırda DN inkişaf mərhələlərinin daha çox qəbul olunan 
klassifikasiyasını 1983-cü ildə C.E.Mogensen vermişdir və aşağıdakı 
cədvəldə (cədvəl 20) həmin klassifikasiya təqdim edilir. 
 
                                                                                                  
Cədvəl 20 
   Diabetik nefropatiyanın mərhələləri