www.ziyouz.com kutubxonasi
10
— Ular nima qilishayapti o‘zi? — maydondagi odamlarni ko‘rsatib, so‘radi u.
— Ishlashayapti, — ro‘yxush bermay javob qildi bo‘zbola, go‘yo o‘zini berilib kitob
o‘qiyotganday ko‘rsatib.
Aslida esa u muvutchining qizining ko‘z o‘ngida to‘rtta qo‘yning junini qanday qirqishini
o‘ylardi. Chunki qiz uning nimaga qodirligini ko‘radi. Santyago bu manzarani tez-tez ko‘z
oldiga keltirar va har gal xayolida qiziqib qarab turgan qizga qo‘yni dumidan boshlab
boshi tomonga qirqib borish kerakligini tushintirardi. U yana bir qancha g‘aroyib
voqealarni ham xotirasida jamlab, qo‘ylarni qirqayotib, ularni qizga aytib berishga
chog‘lanardi. Bu voqea-larni kitoblardan o‘qib olgan edi, biroq bularni o‘z boshidan
kechirganday qilib aytib bermoqchi edi. Qiz hech qachon buning tagiga yetolmaydi:
chunki u o‘qishni bilmaydi-da.
Qariya juda qaysar chiqib qoldi. Chanqab ketganini aytib, bir qultum vino so‘radi.
Santyago ko‘zani uzatib, shu bilan undan qutilishga umidlandi.
Qayoqda — qariyaning jag‘i battar ochildi, gurunglashgisi keldi. Ko‘zani uzatayotib,
bo‘zboladan qanday kitob o‘qiyotganini so‘radi. Santyagoning boshqa o‘rindiqqa o‘tib
o‘tirgisi keldi, biroq otasi unga keksalarga doimo xushmuomalada bo‘lishni nasihat
qilgandi, shu bois u bir so‘z demay kitobni qariyaga uzatdi: ehtimol, kitobning nomini
to‘g‘ri o‘qishni u bilar. Agar chol savodsiz bo‘lsa, o‘zi uni tinch qo‘yar, noqulay holga
tushib qolmay deb.
— Him... — dedi qariya kitobni qo‘lida aylantirib ko‘rarkan, go‘yo bunday g‘alati
buyumga birinchi marta ko‘zi tushganday. — Yaxshi kitob, zarur narsalar haqida, biroq
nihoyatda zerikarli.
Santyago ajablandi: qariya, demak, nafaqat o‘qishni bilarkan, hatto ayni shu kitobni
o‘qib chiqqan ekan. Nachora, agar chindan zerikarli bo‘lsa, hali uni boshqasiga
almashtirib olishga vaqt bor.
— Bu kitobda ham, deyarli boshqa barcha kitoblarda bor gaplar yozilgan, — davom etdi
qariya. — Ya’ni odam o‘z taqdirini o‘zi tanlay olmasligi haqida. Bu kitobdagi bor gap
odamlarni dunyodagi eng katta yolg‘onga ishontirishdan iborat.
— Qanaqa u bu dunyodagi eng katta yolg‘on? — ajablandi Santyago.
— Mana shunaqa: qandaydir lahzalarda hayotimiz tizgini qo‘limizdan chiqib ketadi va uni
beixtiyor taqdir boshqara boshlaydi. Uchiga chiqqan uydirma.
— Men uchun, nazarimda, buni tushunish qiyin, — dedi Santyago. — Meni, masalan,
ruhoniy qilmoqchi bo‘lishgandi, men esa cho‘ponlikka ketdim.
— Shunisi ma’qul-da, — boshini sermadi qariya. — Sen yurt kezib yurishni yaxshi
ko‘rasan-ku.
“Mening fikrlarimni o‘qiyotganga o‘xshab gapiradi”, — o‘yladi bo‘zbola.
Bu orada qariya kitobni qaytib berishni xayoliga ham keltirmayotganday, bamaylixotir
varaqladi. Faqat hozir Santyago qariyaning egnida arabcha yaktak borligini payqadi —
aslida buning ajablanadigan joy yo‘q: Tarifni Afrika qirg‘og‘idan torgina bo‘g‘oz ajratib
turadi, uni bir necha soatda suzib o‘tish mumkin. Arablarni shaharchada tez-tez
uchratasan — ular bir nimalar sotib olishadi, bir kunda bir necha bor o‘zlarining g‘alati
ibodatlarini amalga oshirishadi.
— Siz qaerliksiz? — so‘radi u qariyadan.
— Hammaerlik.
— Bunday bo‘lmaydi-ku, — e’tiroz bildirdi bo‘zbola. — Hech kim hammaerlik bo‘la
olmaydi. Mana men, masalan, cho‘ponman, dashtu dalalarni kezib yuraman, biroq bir
joyda tug‘ilganman, shaharchada, eski qasr turgan tog‘ yonidagi. Shu shaharchada men
tug‘ilganman.
— Xo‘p, unday bo‘ladigan bo‘lsa, men Salimda tug‘ilganman.