Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

partkoma çağırır, gah dalımca gəzir, gah sifariş göndərir, gah iclasda adımı 
çəkir... 
- Nədən sarı çəkir? 
- Nədən sarı  çəkəcək, yaxşılığa çəkməyəcək ki: "Nayıbov ictimai işə 
yapışmır, Nayıbov sözə baxmır, Nayıbov filan-peşmakan". Mən də baş 
qoşmuram. O kim, mən kim! Başımı  aşağı salıb dərsimi oxuyuram. "İt 
hürər, karvan keçər", "Yel qayadan nə aparar?". Gedib direktorun ovcuna nə 
qoyubsa, nə qandırıbsa, götürüb əmr veriblər. 
- Bəs direktorun ağlı hardadı? 
- Ağlı başındadır. Amma Gəldiyevə inanır. Partiyaçıdır, özü də büronun 
üzvü. Onu qoyub mənə inanmayacaq ki. Bizim institut neft institutundan 
ayrıldı. Onda siyahı-filan tuturdular. Gəldiyev məni bir-iki dəfə çağırdı, 
danışdırdı. Deyirdim, yəqin iş tapşıracaqlar. Nə bilim, görünür pis niyyəti 
varmış... 
Vahid susmuşdu. Sadıq kişinin yenə  də qulağı onda idi. Dalısını 
danışacağını gözləyirdi. Vahidin qəzet parçasını qabağına çəkdiyini 
görəndə, sözünü bitirdiyini bildi: 
- Bəs, bir yerə gedib eləmədin? Ərizədən-zaddan? 
- Getdim komsomol komitəsinə, dedilər, baxarıq, "Baxanğa" da mən 
dözə bilməzdim. Əmrin bir üzünü komendanta göndərdilər. Çarpayımı alıb 
özgəsinə verdilər, yataqxanadan çıxartdılar. Qürbət vilayətdir, yerim yox, 
adamım yox, cibimdə yaxşı pulum yox. Harda qalıb gözləyəydim! Ərizəyə 
də o saat baxmırlar. Neçə gün yoxlayırlar, komissiya düzəldirlər, uzun 
çəkir. Qalmaq olmur. 
- Qalmayanda da bəs nə olsun, atıla-atıla gəlmisən bəri. Nahaq yerə 
qovurlar, dinməz-söyləməz çıxıb gəlirsən. Özü də bu zamanda. 
Şura hökumətinin gül kimi qanunlarını o salyanlının gözünə soxaram! 
Necə  yəni! Səndə olan o savad, o qələm məndə ola, görərsən o 
salyanlıdı, nədi, məhşər ayağına çəkirəm, ya yox! Necə yəni... 
- Elə yerdə kömək lazımdır. Komsomol komitəsi də direktoru, partkomu 
qoyub mənim sözümü danışınayacaq ki? Arıçı oğlunu kim tanıyır? 
  

---

196 
 
Sadıq kişi yenə hirsləndi: 
- Adə, heç deyəsən bu oxumaqlar-zad sənə kar salmır axı! Direktora, 
üzgörənliyə  tərəf durandısa, daha o nə komsomol oldu. Başda oturanın 
tərəfinə hamı durar, hünər odur, sənin kimi kasıb-kusubun, əlsiz-ayaqsızın 
dadına çatsın. Komsomolu biz belə görmüşük. Belə  eşitmişik. Bədbihesab 
işə rast gələndə komsomol səs salıb, dünyanı  yığıb tökər. Xanlar oğlu 
İbrahim nə idi? Dərənin bir lütü! Yekə rayon ispalkomunu qulluğundan 
dəbərtmədimi? Yadından çıxıb? Nə var, nə var, ispalkom ona demişdi: 
"Niyə teatr verirsən". Bir sözün üstündə. 
Komsomol haqqın vəkilidi. Nə əcəb sən sözünü yerinə çatdırmamısan? 
Vahid dedi: 
- O vaxta baxma. İndi olsa... Bir də rayon hara, Bakı hara. Yekə, derya 
kimi şəhərdir. Bir böyüyə şikayət eləmək üçün gərək neçə qapıdan keçəsən. 
- Əsil elə şikayətə baxan yer oradır. Şəhərə, raykoma hay sala bilmirdin 
ki, nahaq iş var, gəlin! 
- Hay salarsan, deyərlər xuliqanlıq eləyir, hay nədir? 
- İndi bəs fıkrin nədi, dərsi boşluyacaqsan? 
- Dərsi niyə buraxıram. Bu məktəb olmasın o birisi olsun. Gərək elə 
Gəldiyevin murdar üzünə duram. Gedərəm Neft institutuna, həkimliyə. 
Ancaq ilin bu vaxtında heç yerə götürməzlər. Səntyabracan götürınəzlər. 
- Adam işinin üstündə bərk durar. Gündə bir qapıya nəyə lazımdır? Bəs 
əyripilan sürməyin necə oldu? 
- Necə olacaq, klubda öyrənirəm də... 
- Ordan qovmazlar ki? 
- Ordan niyə qovurlar. Klubdur, kimin başarığı var, gedir öyrənir, orada 
mənim işimi bəyənirlər. 
Oğlunun bu hərəkəti Sadığın xoşuna gəlmədi. Ancaq fikirləşdi ki: 
"Dünənki ana uşağıdır. Birdən-ikiyə belə  şeylər görməyib, bərkə-boşa 
düşməyib, mərdimazara rast gəlib, danlamağa dəyməz". 
Ayağa qalxdı: 
- Sən çayını iç, gəlirəm. Yəhya müəllimgilə  dəyim görüm. Sən 
çayını iç, qayıdıram! 
Sadıq kişi yaxasını  əli ilə örtmüş, qabağa tərəf  əyilmiş halda soyuq 
küləyə qarşı gedir, gedə-gedə fıkirləşirdi: "Mənim oğlumu ata-baba üstündə 
qovmazlar. Biz əvvəldən əliqabarlıyıq. Pis oxumağına görə 
  

---

197 
 
də olmaz. Həvəsli uşaqdır, kitabı üfürə-üfürə saylayır. Gecəsi-gündüzü 
dərsdir. Çaxır içən, şayka-maykaya qoşulan da deyil. Pis yol tanımır. Mən 
elə  oğul böyütmərəm. Vahid quzu kimi uşaqdır. Qovsalar-qovmasalar, bir 
paxıllıq üstündə, gözgötürməzlikdən olacaq. Müsürman qardaşıq, 
mərdimazarlıq kimi dədə-baba sənətimiz var". 
Sadıq kişi mərdimazardan çox çəkmişdi. Oğluna atılan bu daşın 
bədxahlar  əlindən çıxdığı  xəyalına gələndə  əsəbiləşdi, qaşları düyüldü, 
addımlarını yeyinlətdi, ürəyində dedi: "Vahid bacarmasa da, mərdimazarın 
öhdəsindən özüm gələcəyəm! Hələ o qədər  əldən düşməmişəm. Özüm 
sübuta yetirəcəyəm.  Şura hökuməti haqq üstündə qurulub, haqqa zaval 
yoxdur! Lap səntirəcən getməyə varam!". 
 
* * * 
 
Vahid düz danışmırdı. Geldiyev onun nə ictimai işə yapışmamağından, 
nə sözə baxmamağından, nə atasından-filanından yanıqlı idi. Bunlar hamısı 
zahiri söhbət idi. Əsil məsələ başqa idi. 
Vahid bunu atasından gizlətsə də, biz oxuculardan gizlədə bilməyəcəyik. 
Gəldiyev ilə onun arasında keçən ildən bəri davam edən nazik bir mətləbi 
oxucular bilməlidirlər. Bu mətləb bu il bir az yoğunladı, bərkidi, 
gərginləşdi, hərif təkan vuran kimi qırıldı, Vahid isə ağzı üstə yerə gəldi. 
O mətləbi Vahid atasına açıb danışa bilmirdi, danışa da bilməzdi. 
Qayıdanda xəyalında qoymuşdu ki, soruşsalar, deyəcəyem: "İntriqaya 
düşdüm". 
Vahidin qovulmasının başqa səbəbi var idi. 
İnşaat institutunun layihə  şöbəsində Rübabə adlı bir qız oxuyurdu. 
Bakılı, tarzən Səttarın qızı idi. Ucaboy, alagöz, qarasaç, gərdənli, gülərüzlü 
- bir sözlə, gözəgələn bir qız idi. Rübabənin təbiətən cəld, dik, məğrur yerişi 
var idi. Çox adamın ona gözü düşmüşdü. Ancaq Rübabənin gözü özündə 
idi, çünki Rübabə bu məktəbə görməyə-görünməyə, axtarmağa yox, 
doğrudan da oxumağa gəlmişdi. Onun fikri-zikri dərs idi, təhsil idi, elm idi. 
Həmin illərdə ali məktəblərdə  dərslər briqada üsulu ilə gedirdi. Bütün 
qrup bir neçə briqadaya bölünür, briqadirin rəhbərliyi ilə  dərsə azırlaşırdı. 
Tələbələr yoxlamaya gələndə də briqada ilə, briqadirin ilə gəlirdilər. Tələbə 
bəzən müəllimdən çox briqadir qarşı- 
  

---

198 
 
sında cavabdeh idi. Briqada isə bütünlükdə müəllim qarşısında cavabdeh 
idi. Bir tələbə dərsdən zəif olanda bütün briqada zəif sayılırdı. 
Sinifdə  dərs briqadaları bölünəndə Rübabə  Gəldiyevin briqadasına 
düşdü. Tələbələr arasında danışırdılar ki, Gəldiyev qəsdən Rübabəni öz 
briqadasına, ya özünü Rübabənin briqadasına salıb. 
Birinci sülsün ortalarına yaxın idi. Şirin məşğələlər gedirdi. Riyaziyyat 
dərsində Rübabə stulunu götürüb, Vahidin briqadasına yanaşdı ki: "Mən 
sizinlə oxuyacağam". Gəldiyev əvvəl sevindi və belə düşündü: "Mənə naz 
eləyir. Partkom üzvüyəm, vəzifə sahibiyəm. İstəyir mənimlə oynasın, bunu 
da camaata hiss etdirsin. Qızlar axı vəzifəpərəst olurlar..." 
Rübabəyə  işarə elədi: "Gəl öz yerinə!". Dərs arasında Vahidə kağız 
yazdı: "Xahiş olunur briqadandan yabançıları qovasan!" Vahid kağızı 
Rübabəyə göstərdi. Rübabə  Gəldiyevə cavab vermədi. Gəldiyev 
başqalarının eşidəcəyi bir səslə Rübabəni çağırdı: "Qız, yerinə gəl deyirlər 
sənə!". Rubabə yenə etina etmədi. 
Zəng çalınandan sonra, Gəldiyev saçını geri atdı,  əlini cibinə qoydu, 
Rübabəyə yanaşıb, özünü tox tutdu: 
- Dərsə şuluqluq-zad salmaq lazım deyil, gəl öz briqadana! 
- Mən indi lap öz briqadamdayam, arxayın ol! 
Qız bu cavabında möhkəm durdu. Gəldiyev tədris müdirinə dedi, dekanı 
çağırdı. Rübabə dediyindən dönmədi: "Mən Vahidin briqadasında 
oxuyacağam, vəssalam! Gəldiyev özü nə bilir, mənə nə öyrədə! Gündə üç-
dörd dərs buraxır. Onun ucundan mən də imtahandan qala bilmərəm". 
Nə dekan, nə sinif rəhbəri Rübabənin xatirinə  dəydi: "Harada istəyir, 
qoy otursun", dedilər. 
Rübabə bu rəftarı ilə Gəldiyevin sinəsinə sanki bir dağ çəkdi. Gəldiyev 
heç vaxt güman etməzdi ki, Allahın bir "artist" qızı onun hörmətini, 
vəzifəsini saymayıb sözünü yerə sala, hələ dalınca da artıq-əskik danışa. 
Gəldiyev zənn edirdi ki: "Qızda bu cürət, bu iddia olmaz. Rübabəni öyrədən 
var, dil verən var. Vahidin şətəli keçib". 
Giley-güzarını dönə-dönə Rübabəyə çatdırsa, hətta onu hədələsə də qız 
briqadaya qayıtmadı. Sözündə möhkəm durdu. Deyəsən Rübabə Vahid ilə 
birləşib Gəldiyevə meydan oxuyur, ya yanıq verirdilər. Hələ bir dəfə 
Rübabə Gəldiyevin iclas açdığı zaman pıqqıldayıb gülmüşdü də...  

---

199 
 
Gəldiyev bunları  təkrar-təkrar xatırlayır, içindən yanır, az qalırdı 
Rübabənin qolundan tutub məktəbdən bayıra tullasın. 
- Yaxşı, - deyirdi, - baxarıq, ay artist qızı! Səni ayağıma gətirməsəm, 
qabağımda ağladıb, diz çökdürməsəm Gəldiyev deyiləm, Getdiyevəm! Sən 
məni arıçı  oğluna satırsan? Sən məni iki pulluq eləmək istəyirsən, yaxşı, 
görərsən, başına, dizinə döyəndə görərsən!.. 
 
 
* * * 
 
Rübabə ilə Vahid arasında ünsiyyət doğduqca, yaxınlıq artdıqca 
Gəldiyevdə intiqam hissi alovlanırdı. Doğrudur, Vahid adi bir tələbə idi, 
Gəldiyev ilə tutaşmağa tabı gəlməzdi, lakin bir adamı yıxmaq üçün tutarlı 
bir bəhanə  də lazımdı.  Əla oxuyan, hörmət qazanan bir tələbəyə  nə ad 
qoyub, nə qara yaxasan? 
Gəldiyev çox götür-qoy elədi. Eşdi-eşələdi, anketləri roman kimi 
maraqla oxudu. Çox axtardı, tərcümeyi-haldan yaxşı vasitə tapa bilmədi. O 
yan-bu yandan soraqlaşdı,  Şuşaya gedən işçilərə "təşkilat" "adından" 
"rəsmi", "məxsusi", "məxfı" tapşırıq verdi. Vahidə  gələn poçt kağızlarının 
bir neçəsini ələ keçirib açdı. Bir şey çıxmadı. Təsərrüfat müdirindən təqaüd 
üçün olan sual vərəqələrini istədi. Vahidin vəsiqələrini başdan-ayağa, 
ayaqdan-başa oxudu. Vərəqədə yazılmış bir cavabın üstünə barmaq basdı. 
Vərəqədə soruşulurdu: "Kənardan gəliriniz və orta hesabla aylıq miqdarı". 
Vahid cavab vermişdi: "Kənardan gəlirim yoxdur. Heç yerdə işləmirəm..." 
Gəldiyev  əvvəl bu vərəqənin surətini çıxartdırdı. Notariusda möhür 
basdırıb təsdiqlətdi, Vahidin cavabını  çəkə-çəkə komsomol bürosunun 
iclasına gətirdi. Vahidin özünü də çağırıb, müttəhim kimi, qapı  ağzında 
xeyli dayandırdılar və sonra dindirdilər. Onu bayıra çıxarandan sonra 
Gəldiyev ayağa qalxıb, partiya komitəsinin adından iclasa nəticə vermək 
istədi: 
- Budur, mövhumatçılar demiş,  şükür Allaha, uzaqda deyil, göz 
qabağındadır. Budur müzür ünsürün siması! Bu, Nayıbov Vahidin anketi, 
bu da altında podpisi! Yazır, gəlirim yoxdur. Fakt ilə, sənəd ilə isbat olundu 
ki, atası Şuşada sürü ilə arı saxlayır. Balın girvənkəsini də filan qədərə satır. 
Sağa da satır, sola da satır. Kim isə yerindən söz atdı: 
  

---

200 
 
- Atasını danmır ha... O biri sualları niyə oxumursan? 
Gəldiyev acıqlandı: 
- Dayan, dayan, yoldaş!.. - O sözünə davam etdi: - ...Filan qədər satır, 
sağa da satır, sola da satır! Bu il hökumətə 225 manat naloq verib, bu nə 
deməkdir, yoldaşlar? Abman! Bu Sovet hökumətini aldatmaq deməkdir. Öz 
şəxsi mənfəətinin, necə deyərlər, xeyiri üçün bizi aldatmaq! Yox, yoldaşlar, 
bəsdir daha! Biz arıçılara aldanmarıq! Qoymarıq! 
Buna yol vermərik! Hələ biz o qədər də yatmamışıq ki, düşmən 
üstümüzü alsın. Görün ki, biz necə adamları instituta götürmüşük! Sabah 
sinfi düşmən, filan qədər rüşvət təklif edəndə, belə ünsürlər nə kombinasiya 
desən düzəldərlər. İnstitutu da, bizim özümüzü də torğa qoyub satarlar... - 
Gəldiyev hirsindən başını qaldırıb acıqlı dedi: - Qovmaq, institutdan, 
komsomoldan! Rədd etmək lazımdır belələrini ki, başqalara da sirayət 
eləməsin! İbrət, primer olsun! 
Gəldiyev əli ilə havanı tuturmuş kimi qolunu irəli atdı: 
- Təsadüfi deyil bu məsələ! Niyə Nayıbov ictimai işə yapışmır? Niyə 
Nayıbov poruçeneyə baxmır? - Gəldiyev bu suallara özü mənalı bir ifadə ilə 
cavab verdi. - Çünki mənfəət çıxmır, çünki pul gəlmir, xeyir olan yerə 
Nayıbov papağını basar. Atası arıların  şirəsmi sorub yaşadığı kimi, bu da 
biz proletariatı istismar ilə  bəslənmək, oxumaq istəyir. Yoldaşlar, 
baxmayaraq ki, adımızı aktiv qoymuşuq, ancaq ki, indiyəcən kor olmuşuq, 
küt olmuşuq, belələrinə xərc tökmüşük. Bəsdir, daha son qoymaq lazımdır. 
Sayıq olmaq lazımdır. 
Doğrudur, direktor Vahidin məsələsi müzakirə olunan iclasa gəlmişdi. 
Ancaq burada iştirak etmək, tələbənin taleyi ilə dərindən maraqlanmaq üçün 
gəlməmişdi. Vahid haqqında Gəldiyev onun qulağını doldurmuşdu. 
Gəldiyev "müzür ünsür, qolçomaq balası, tərbiyəsiz..." - deyə Vahidi 
direktorun gözündə tamam nalayiq bir adam kimi qələmə vermişdi. Hətta 
onun sənədlərindəki saxtalığı  eşidəndə Verdiyev bir qədər vahiməyə 
düşmüşdü. "Sabah bunun da məsuliyyətini çəkməli olacağıq!" 
İclasa ona görə  gəlmişdi ki, müxtəsər bir məlumat versin, Vahid 
kimilərin məktəbdə  təsadüfi olduğunu, deyənlər düz çıxsa hərifın  əmr ilə 
kənar ediləcəyini komsomol bürosuna hiss etdirsin. 
Beləliklə, Verdiyev bir tərəfdən məsuliyyəti boynundan atmış, verilən 
"siqnallara" vaxtında qulaq asdığını isbat etmiş olurdu. İkinci tərəfdən də 
yaxın dostu Gəldiyevin könlünü alır, onun Vahid haqqındakı 
 

---

201 
 
niyyətlərinə mane olmadığını bildirirdi. Üçüncü tərəfdən Verdiyev Vahidin 
qəbul işinin köhnə bir iş olduğunu, köhnə  rəhbərlikdə bir səhv olduğunu 
söyləməklə özünün direktorluq vəzifəsində  təmiz işləməyinə  işarə edirdi. 
Dördüncüsü də bu idi ki, Vahidin işinə bu qədər diqqət və  əhəmiyyət 
verildiyini görən başqa tələbələr, aydındır ki, "özlərini yığışdıracaq", 
"zabitəli" direktordan qorxub çəkinəcəklər. Bu da ki vəzifə başında, 
Verdiyevin fıkrincə, ən mühüm şərtdir. 
Nə isə, Verdiyev papirosunun kötüyünü söndürüb külqabına atdı, 
yoxlamasını belə başladı. 
- Partkom nümayəndəsinin, Gəldiyev yoldaşın məzmunlu çıxışını 
komsomol yoldaşlar hamısı eşitdilər. Mən də diqqətlə qulaq asdım. Bu işin 
bir ucu əlbət ki, direktorluğa, birinci növbədə, bir direktor olaraq mənə 
gəlir. 
Verdiyev büro üzvlərinin sükutla eşitdiyini görüb sözünü kəsdi, mənalı 
çıxsın deyə, bir xeyli stol üstündəki kağızlara baxa-baxa susdu. Sonra 
davam etdi: 
- ...Bir direktor olaraq mənə gəlir... Bir ucu da mənə gəlir... Buna görə 
de bəzi səhv təsəvvür qalmamaq üçün mən aşağıdakı  qısa məlumatı 
komsomol yoldaşlara deməliyəm.  Əvvəla, Nayıbov buraya rayon 
komitəsinin xasiyyətnaməsi ilə daxil olub, işində bu var. Özüm baxmışam. 
İkincisi, onu köhnə direktor qəbul edib. Mənim zamanımdan qabaqdır. Niyə 
qəbul edib, necə qəbul edib, onu mən deyə bilmərəm. 
Gərək bu məsələ öyrənilə! Üçüncüsü, vəsiqələrin yoxlanmasını, şübhəli 
tələbələrə  əl gəzdirilməsini mən özüm partkomdan, - direktor bütün 
oturanları süzdü. Sanki, kimi isə axtarırdı, - heyif özü bu ada yoxdur, şəxsən 
yoldaş Zahiddən xahiş eləmişəm. Bunu zənnimcə, Geldiyev də bilir. 
Dördüncüsü, günah Nayıbovun sinif komsomol nümayəndəsindədir ki, 
indiyəcən xəbərdarlıq eləməyib. Beşincisi.. 
Komsomol bürosunun katibi Muxtar direktorun sözünü kəsdi. 
- Hələlik beşi bəsdir! 
Gəldiyevin odlu nitqindən, direktorun soyuq yoxlamasından sonra 
Vahidə  tərəfdar duran az oldu. Təkliflər var idi ki: "Təhqiqat üçün 
komissiya seçilsin", "yüngül tərbiyəvi cəza verilsin, töhmət olunsun". 
Gəldiyev bu təklifı edənlərə az qalırdı ki, göz ağartması verə. 
- Çürük liberallar düşmənin dəyirmanına su tökürlər ha! 
Muxtar onun üzünə baxdı: "Sss!" - deyə sükut istədiyini bildirdi. 
Sonra sözə başladı: 
 
  

---

202 
 
- İki kəlmə də mən deyim. Vahid haqqında deyilənlər, elbət ki, bir ittifaq 
üzvü üçün arzu olıman hərəkətlər deyil. Ancaq yoldaşlar unutmasınlar ki, 
canlı bir insan, özü də gənc, dünən kənddən gəlmiş bir gənc haqqında, onun 
taleyi haqqında söhbət gedir... 
Gəldiyev Muxtarın sözünü lağa qoydu: 
- Gəncdir deyə  çıxsın otursun başımızda! Gənc olmağı yox ey, ünsür 
olmağı barəsində danış. Məsələ ünsür məsələsidir, ondan danış, yoldaş   
komsomol! 
Gəldiyev məna ilə "yoldaş komsomol" dediyi üçün Muxtarın rəngində 
bir qızartı duyuldu. Kənardan baxanlar onun susacağını, ya sözünü 
dəyişəcəyini güman edərdilər, Muxtar da eyni qətiyyət və  kəsərlə 
Gəldiyevin üzünə baxdı və dedi: 
- Partkomun nümayəndəsi qoysa, danışarıq! 
Gəldiyev əmr kimi ucadan dedi: 
- Danış! 
- Danışacağam, ancaq kimin xoşuna, ya bədinə  gəldiyini hesaba 
almadan danışacağam! Gəldiyev yoldaş yaxşı bilir ki, bizim, komsomol 
komitəsinin borcu bir tərəfdən ayrı-ayrı üzvlərimizdə baş verə bilən 
intizamsızlığın, səhvin qarşısını almaqdırsa, ikinci tərəfdən  ədalətsizliyə 
qarşı mübarizədir!.. 
- Burada nənkı ədalətsızlıkdən söz gedır? 
- Gəldiyev yoldaşın dediklərində bu var! Açıq görünür! 
- Nə var? 
Muxtar istədi açıq desın kı, böhtan var. 
- Ədalətsizlik var! 
Gəldiyev özündən çıxmış kimi yerində çalxalandı,  əlini cibinə salıb 
çıxardı. Sanki bir şey axtarırdı. Kostyumunun yaxalığından tutub çəkdi, 
əlindəki qələmi dönə-dönə stola vurub, yerə atdı: 
- Müzür ünsürləri ifşa etmək  ədalətsizlik imiş?! - Gəldiyev mənalı-
mənalı Muxtara, sonra da dönüb Verdiyevə baxdı: - Mən başa düşmürəm. 
Başa düşə bilmirəm ki, Muxtar nə danışır! Bu nə havadı çalınır!.. 
Komsomolçulardan biri söz atdı: - Muxtar aydın danışır! 
Gəldiyev dönüb səs gələn tərəfə baxmaq istəyirdi ki, Muxtar daha 
ucadan səsləndi: 

---

203 
 
- Qoy mən sizi başa salım, yoldaş Gəldiyev! Vahid haqqında deyilənlər 
söhbətdir. Bəlkə bunlarda həqiqət var, amma nə qədər ki, sübuta yetməyib 
hələ söhbətdir. 
Bəs arıçılıq?.. 
- Arıçı, tək təsərrüfatçı, zəhmətkeşdir. Onun balası institutda oxuya 
bilər, oxutmaq borcumuzdur. Bunda Vahidin bir günahı yoxdur. 
- Sluşi, Muxtar, burada su çıxmaz arx-zad yoxdur. Bir müzür ünsür 
soxulub içimizə, qovaq getsin də! Nə çətin şey var? 
Muxtar başını tovladı: 
- Bu çox çətin işdir! 
- Lap bu gün əmr vermək olar! 
- Sənin sinəndən təpik ilə vurub küçəyə salsalar xoşuna gələr? 
Gəldiyev əlini tovladı, kinayə işlətmək istədi: 
- Sağ ol, doğrudan sağ ol! Gör məni kimə tay elədin?! Sən məgər 
düşmən ilə məni bir sırada eləyirsən? 
- Olmaz ey, komsomolçu ilə belə inzibati rəftar yaramaz. Adamların 
taleyi ilə oynamaq olmaz. Vahid təşkilatın üzvüdür, səhvi olsa da birdən-
birə  kənara atmaq təhrifdir. Sabah Bakı Kömitəsi bizi çağırıb üzümüzə 
tüpürər. 
- Üz məndə, qoy tüpürsün. Bakı Komitəsi deyir düşməni yuxarı başa 
keçir? 
- Nə düşmən, ay yoldaş  Gəldiyev! Cavan oğlandır, dünən ana 
qucağından, sovet məktəbindən gəlib, bu gün düşmən! Əcəb məntiqdir. 
Yerindən qalxan düşmən! Cavan adamdır, səhvi var, borcumuzdur 
tərbiyə edək, kömək eləyək düzəltsin! Bizi niyə seçiblər bəs! 
Gəldiyev  əlindəki qələmi stola çırpıb səsinin qətiyyətini artırmağa, 
oturanları inandırınağa çalışdı: 
- Mən doğrusunu bilmirəm, yoldaş komsomollar şutkaya qoyublar, ya 
nədir? Bura tərbiyə yeri deyil, oxumaq yeridir. Tərbiyəni indiyə  qədər 
almalı idi. Nayıbov on il məktəb skamyasında oturub, tərbiyə almayıb, indi 
gəlib institutda - ali məktəbdə tərbiyə alacaq? Hökumətin ayda 180 manat 
lişni pulu yoxdur spekulyanta versin, desin: gəl ye, iç, oxu. Sabah da işimiz 
bərkə düşəndə, məsəl deyirəm, dön özümüzə, protiv get! 
Uzun mübahisə və deyişınə düşdü. Axırda qət olundu ki, təhqiqat getsin. 
Vahidin sənədlərini yoxlatmaq direktora tapşırılsın. Verdiyev ha cəhd elədi 
ki: "Burada həll olunsun da, direktor da elə burdadır!". 
  
 

---

204 
 
Gəldiyev razı olmadı: 
- Sənə tapşıranda nə olar, ay yoldaş direktor? Biz əlbir işləyirik, təfavütü 
nədir, sən, ya mən?.. 
- Mən deyirdim təşkilatın əli ilə olsun... 
- Direktor da bir təşkilatdır, ya yox? 
Gəldiyev bu qərara nail olandan sonra Muxtara tapşırdı ki, protokolun 
üzünü tez partkoma göndərsin. Sevinə-sevinə iclasdan çıxdı. Ürəyində 
təkrar etdi: "Direktora tapşırılsın", nə tapşıraram, necə tapşıraram, o mənim 
işimdir! Əmrə qol çəkiləndən sonra qoy hərif  hara gedir getsin, hansı iclasa 
qoyur qoysun. Axırı gəlib mənə çıxacaq! 
 
* * * 
 
Vahidin institutdan qovulmaq xbərini eşidəndə Rübabə  bərk narahat 
oldu. Dərsdə otura bilmədi. Tənəffüs zamanı yoldaşları ilə bu əmr haqqında 
danışırdı ki, direktor sinfə girdi. Verdiyev binaya baxır, otaqları gözdən 
keçirir, özünə daha münasib otaq seçmək istəyirdi. Rübabə fürsətdən 
istifadə ilə soruşdu: 
- Yoldaş Verdiyev, deyirlər bizim sinif tələbəsi Nayıbov Vahidi xaric 
ediblər. 
- Vahid Nayıbovu? 
- Bəli! 
- Necə bəyəm! 
- Doğrudurınu? 
- Əmr var. 
Rübabə dedi: 
- Yaxşı olmadı. 
Direktor istehza ilə ona baxdı, getmək istəyən bir meyl ilə dedi: 
- Vahid ilə nə çox maraqlananlar var! 
Rübabə qızardı: 
- Xeyr, mən bir tələbə kimi maraqlanıram. 
- Bəs biz necə yanaşırıq? 
- Onu özünüz bilərsiniz! 
- Bacım, - dedi, - Vahidi mən qovmuram, mən də götürmürəm. 
Bu məktəbin sahibi var, təşkilat var, mən də təşkilatın bir üzvü. Direktor 
özbaşına heç bir iş görmür. Partkom var, yerli komitə var, komsomol var. 
Birgə həll olunur. Belə sualları qapıda, sinifdə danışmaqdansa get 
  

---

205 
 
təşkilatdan soruş, səni başa salsınlar. - Direktor bunu deyib Rübabənin daha 
sərt cavabını eşitməmək üçün tələsik sinifdən çıxdı. 
Rübabə axşam, dərsdəndən sonra Vahidi çox axtardı. Dərs otaqlarını, 
kitabxananı, komsomol komitəsini bir-birinə vurdu, tapa bilmədi. Gördüm 
deyən yox idi. Tramvaya oturub, aerokluba gəldi. Səhər orada imiş, rayona 
gedəcəyini söyləyibmiş. 
Rübabə mərkəzi kitabxanaya baş vurdu. Qiraət zalında Vahidin bir stolu 
vardı. Boş vaxtlarında burada oturub mütaliə edər, yazar, pozardı. Rübabə 
dəfələrlə onu burada tapmışdı. Qızı görən kimi qələmini qoyar, 
barmaqlarının ucunda yeriyə-yeriyə qapıya çıxardı. Rübabə  təklif etmişdi 
ki: "Yataqxanada imkan yoxdursa, gəl evdə çalış. Boş otaq var". Vahid razı 
olmamışdı: 
- Bilirsən, - demişdi, - Rübabə, hər dəqiqə bir kitab lazım olur, oxuduqca 
daha başqasına ehtiyac duyursan. Bilik aclığı heç bir aclığa bənzəməz. Bu 
iştaham ödəmək olmur. Bəzən bütün oxuduğun kitablar çoxdan tamaşa edib 
ötdüyün bağça kimi gəlir, daha başqa yerlər görmək istəyirsən. 
Bu kitabxana dəryadır. Toz basmış  qəfəslərdə yatıb qalan, zahirən 
bayazlara oxşayan köhnə kitablarda, o dəri cildlər arasındakı  əprimiş 
kağızlarda xalqların tarixi, insanların həyatı, minlərcə istedadların hissi, 
fıkri, zəkası saxlamlır. Hər adam bir ömür yaşayır, oxuyan isə bir çox 
alimin də  həyatını yaşayır. Keçmişlərin duyduğunu duyur, düşündüyünü 
düşünür. Bu kitablardan doymaq olmur. - Bir şey yadına düşmüş kimi 
Vahid səsinə  məsum ifadə verərdi: - Bizim gənclərdə bilik arama, həvəs 
küləyi hələ bu qəfəslərin arasına əsməyib, hələ buranın havası əməlli-başlı 
təmizlənməyib. Havaxt gələrsən, ya haqq-hesab gedir, ya təmir. Mənim 
işimi aşıran o qoca çeşməkli kişi canlı arxivdir. Nə dildə, hansı elmdən, 
hansı çapdan olur olsun, kitabın adını çək, kişi barmağını gicgahına qoyur, 
gözünü qırpır, o saat yerini deyir. Gedək səni də tanış eləyim, gərəkli 
adamdır... 
Deyəsən dünən idi, Vahid Rübabəni qoca kitabxanaçıya belə  təqdim 
etmişdi: 
- İstedadlı tələbə qızlarımızdandır, tanış olun. Elə bilirəm ki, bunun da 
sizə çox işi düşəcək. Kitabın dostudur... 
Rübabənin ürəyindən həm sevincli, həm kədərli bir xatirə keçdi: "Vahid 
bu sözlərilə mənə hisslərini deyirdi, tələbələr arasında dedi-qodudan ehtiyat 
edib demədiyi sözlərini burada, qoca kitabxana- 
  

---

206 
 
çının qabağında necə  də uca səslə deyirdi. Yenə de bir şeyi gizlədirdi. 
Kitaba, kitabxanaya dəxli olmayan bir şeyi, lakin haqqında danışanda 
könlünü oynadan, qəlbini titrədən bir şeyi demirdi. Bəlkə  də onun üçün 
başını aşağı salır, dəqiqələrlə dinmirdi..." 
Bunlar nə qədər şirin və xoş idise də məşğul olmağa vaxt yox idi. Vahidi 
tapmaq, danışmaq lazım idi. 
Şər qanşınışdı. Bu zaman Vahid yataqxanada olardı. Rübabə oraya 
getmək istədi. Fikrinə  gəldi ki: "Tələbələr söz eləyərlər". Aşağıya, 
dəftərxanaya düşdü. Süpürgəçidən başqa kimsə yox idi. 
Telefonla yataqxanaya zəng vurdu, dalandardan soruşdu. Dalandar 
axtarınağa getdi. Rübabə telefon qabağında intizar içində çox gözlədi. Bir 
də səs eşidildi: 
- Alo, 14-cü otaqda Nayıbov olmur, gedib. Rübabə yəqin elədi ki, Vahid 
şeylərini yığışdırıb, yola düşüb. 
Bu xəbər deyəsən bir çəngəl kimi onun ruhunu çəkib bədənindən ayırdı. 
Sanki bütün ümidləri puça çıxdı, dayandığı yerdə dondu, sinəsindən soyuq 
bir ah qopdu. İxtiyarsız dəhlizin xəlvət tərəflərinə yeridi, portfelini 
qucaqladı, üzü pəncərəyə dirsəklənib dayandı. Könlünə anlaşılmaz bir qubar 
gəldiyini, gözlərinə  xəyali bir pərdə endiyini, nəfəsinin ağırlaşdığını, 
əsəblərinin titrədiyini, sanki vücudunda bütün qüvvələrin tükəndiyini hiss 
etdi. Gözləri yaşardı.  İsti dodaqlarını  gəmirdi. Zehnində odlu bir həsrət 
dilləndi: "Vahid! Vahid!..". 
Heç yerdən cavab gəlmədi. Yalnız dolu gözlərindən iki inci yanaqlarına 
yuvarlandı. Qız ovucları ilə üzünü örtdü: "Vahid, məndən də incidin? 
Mənim nə günahım? Nə üçün görüşmədən getdin? Yoxsa tərk etdin. 
Etibarsız!". 
 
* * * 
 
Rübabə institutdan çıxanda nə  qədər özünü toxtatmaq, bikefliyini 
gizlətmək istəyirdisə olmurdu. Anlaşılmaz bir sükut, üzüntülü bir intizar 
onun hərəkətlərindən sezilirdi. Divar dibi ilə yavaş-yavaş yeriyir, qaşlarının 
düyünü açılmır, ürəyindəki boşluq qapanmırdı. O, ha çalışırdı ki, özünü iki 
il bundan əvvəlki, Vahidi görməmişdən, tanımamışdan əvvəlki kimi tox və 
toxtaq saxlasın, olmurdu. Deyəsən heç o, Vahidsiz yaşamamışdı. Onsuz bir 
dəqiqəsini xatırlamırdı. Deyəsən Vahid onun həmişəlik və  əvəzsiz munisi 
olmuşdu. Bütün gecəni fikir-xəyal 
  

---

207 
 
ilə keçirdi. Ancaq yaxşı bilirdi ki, qovrulmağın, ya ağlamağın xeyri yoxdur. 
Bu saat Vahidə əldən gələn köməyi etmək lazımdır... 
Səhər dərsdən qabaq oturub bir məktub yazdı: 
"Vahid, salam! Etibarsız! Nə üçün görüşməmiş getdin? Beləmi rəftar 
edərlər? Muxtar ilə danışdım. O da bərk etiraz edir. İşini bakı Komitəsinə 
bildirəcəyik. Verdiyev ilə ağızlaşdım. Daha qəti danışacağam. 
Şad xəbər: bütün sinfimiz direktorun əmrindən narazıdır. Komsomolun 
kömək edəcəyinə şübhəm yoxdur. Mümkün qədər tez qayıt. Gedib kənddə 
qalma. Atan barədə kağız-kuğaz düzəlt, gəl, təşkilat bizim tərəfımizdədir. 
Ruhdan düşmə, ürəyinə salma... Gözləyirəm. 
Rübabə" 
 
Vahidin məktəbdən kənar edilməsi haqqındakı  əmri oxuyanda Muxtar 
təəccüb elədi. Komitə üzvlərinin belə bir əmr hazırlandığını  xəbər verən 
işarələrinə Muxtar heç bir zaman inanmamışdı! "Komitədə müzakirə 
etmişik. Tərbiyəvi təsir ilə, komsomol cəzası ilə kifayətlənmək fıkrindəyik" 
demişdi. Birdən-birə, həm də komitədən xəbərsiz Verdiyevin belə bir əmr 
verınəsi təəccüblü idi. 
Deyəsən onun vəziyyətindən xəbər tutduğu, yaxud nəsə məsləhətləşmək 
istədiyi üçün Kərim Gəldiyev onu çağırdı. Zəng çalınan kimi Muxtar 
telefon dəstəyini götürdü. Kərim salamsız-kəlamsız, bir qədər də hirsli 
danışdt: 
- Komsomol, nə oturmusan orda, dur bura gəl. 
- Yanımda yoldaşlar var. 
- Yola sal, gəl! 
Muxtar Gəldiyevin otağına girəndə bir neçə  nəfər tələbənin ayaq 
üstündə dayandığını gördü. Dərsə gecikmişdilərmi, iclasa gəlməmişdilər, ya 
hansı tapşırığı yerinə yetirməmişdilərsə, Gəldiyev onları danlayırdı. Onlar 
üzr gətirmək istəyəndə macal vermir, acıqlanırdı? 
- Yaxşı, yaxşı! Obyektiv səbəblərlə öz nöqsanlarının üstünü örtmək 
bolşevikə yaraşınaz, bəsdir. Səhvi namusla boynuna almaq əvəzinə, 
müxtəlif bəhanələr də  gətirmək istəyirlər, bilirsiniz belə povedenya üçün 
adamı... 
  
 

---

208 
 
Gəldiyev cümləsini bitirmədi, guya hirs onu kəsirdi. Sanki dayananların 
heç bir sözünü eşitməmək üçün qətiyyətlə dedi: 
- Gedin izahat yazın, iclasda müzakirə eləyəndə danışarsınız, di gedin! 
Gəldiyev Muxtarı görəndə yanındakıları aşkarca qovdu: 
- Di çıxın! Çıxın, işimiz var, mane olmayın! 
Gəldiyev həmişə  səsinə, hərəkətinə sirli bir ahəng verməyi sevərdi. 
İstərdi ki, adamlar onun ən adi sözünün, ən sadə  hərəkətinin dalısında 
"xüsusi bir məna" duyub ehtiyat etsinlər, özlərini yığışdırsınlar. Bu, ona 
anlaşılmaz bir hakimiyyət zövqü verməkdən başqa onun vəzifəsinin, işinin 
də əhəmiyyətini qat-qat artırırdı. O, az danışır, ancaq danışığına çox məna 
verirdi. Bir adama onun dik baxmağı, yanakı baxmağı, gözucu nəzər 
salmağı, ya oğru güdən kimi tünd baxmağı, ayrı cür mənalar verirdi. Elə 
tələbə olurdu ki, Gəldiyevin işini başa düşmür, bu cür baxışına məna 
verməkdə, səbəb axtarmaqda çox düşünür, çətinlik çəkirdi. Gedənlərin 
dalısınca qara müşəmbə ilə şpallanmış qapını bərk basıb qayıtdı. Cibindən 
çıxardığı bir dəstə açarla dəmir seyfın qapısını açdı. Səliqə ilə qalanmış 
qovluqlar üstündən "Kommunist" qəzetini götürdü. Muxtara tərəf uzatdı. 
- Oxumusan? 
- Yox! 
- Təəssüf, çox təəssüf ki, oxumamısan, buyur oxu! - Kərim səsinə ağır 
təmkin və  zəngin məna ahəngi verərək dedi: - Mən deyəndə ki, sinfi 
sayıqlıq bu saat hər bir kommunistdə, komsomolda əsas keyfiyyətdir, sizlər, 
siz komsomolçuların bəziləri xırda burjua səhlənkarlığı ilə qulaqardına 
verirsiniz. Siz elə bilirsiniz bu sözləri biz özümüzdən deyirik. Elə bilirsiniz 
ki, bunları biz patalokdan alıb sizə deyirik. Daha başa düşmürsünüz ki, 
bunlar hamısı partiyanın gündəlik direktivləridir. 
Bunlar hazırkı siyasi momentin zəruri tələbləridir. Bunlarsız bir dəqiqə 
yaşamaq, işləmək, kütlələrə  rəhbərlik etmək olmaz. Bunlarsız beynəlxalq 
vəziyyətin mürəkkəbliyində oriyentasiya olmaz! Yoldaş Muxtar, bəs haçan 
bunları siz öz komsomol üzvlərinizə başa salacaqsınız, haçan? 
Muxtar qəzetin sayıqlıq haqqındakı baş  məqaləsini oxuya-oxuya 
Gəldiyevin qəzəbinin səbəbini sanki bilmək istədi: 
- Nə olub yenə? 
 
  

---

209 
 
Gəldiyev sanki məhz belə bir sual, sanki lap bu sualın özünü axtarır, 
gözləyirdi. Səsini ucaltdı,  əl-qolunu ölçərək eşik otağa, komsomol 
komitəsinə tərəf işarə ilə dedi: 
- Nə olacaq? Bu siyasi momentdə, sinfi mübarizənin bu kəskin 
şəraitində komsomolçular səfərbər olub, partiya komitəsinə kömək etmək 
əvəzinə, tədbirlərimizə açıqcasına mane olurlar, aralıqda söz gəzdirirlər. 
Burjuaziyanın dəyirmanına su tökürlər, Bəlkə  də düşmən  əlində alətə 
çevrilirlər. 
- Axı nə olub? 
- Dünən direktor əmr verib, bir müzür ünsürü institutdan kənar edib, bu 
gün ayrı-ayrı komsomollar rəhbərliyin  əmrini, necə deyərlər, təftiş etmək 
istəyirlər: "Niyə, nə üçün? Kəskin əmrdir, filan!". 
Sən o məqaləni diqqətlə oxu, Muxtar, - sonra da əli ilə otbiçən kimi 
yarımdairə  hərəkət cızaraq, havanı  qətiyyətlə  kəsdi: - Lap kənar 
olunmalıdır! Barəsində lazım gəlsə, ən qəti tədbir götürmək lazım gələcək. 
Biz daha nyançit eləməyəcəyik. Lenin demişkən: "Az olsun, yaxşı olsun". 
Qoy dörd yüz olmasın, üç yüz olsun, lap bərkə qalanda iki yüz komsomol 
olsun, amma yaxşı olsun. Qızıl qvardiya kimi olsun, tərəddüd eləyən, 
maymaq olmasın. Sinfi şüurca mağmun adamlar olmasın. 
- Bizim komsomol təşkilatımız sağlara təşkilatdır. 
- Əsasən, əlbət ki, amma içində Vahid kimi ünsürlər hələ var. - Gəldiyev 
əlini stola vurub, təkrar etdi: - Yoldaş komsomol, hələ var! 
Siyasi məsələlərdə güzəştə getmək olmaz! Hələ tökülüb qalıb, düşmən 
hələ bizim aramızda çalışır, yatmayıb. Biz hələ çoxlarını ifşa edə 
bilməmişik. Hansı ki, vacibdir. Hələ  sıralarımızı lazımınca təmizləyə 
bilməmişik. 
Muxtar özünü saxlaya bilmədi: 
- Vahidə  nə olub axı, ay yoldaş  Gəldiyev? Doğrusunu başa düşmürəm 
ki, Vahid bu ağır cəzaya, bu ağır ittihamlara nə üçün hədəf olub? Mən bunu 
başa düşmürəm! 
Kərim qulaq asmaq istəmədi.  Şəhadət barmağı ilə  qəzetə  işarə etdi, 
ucadan dedi: 
- Sənə dedim o məqaləni oxu! Diqqətlə oxusan, başa düşərsən! 
- Mən bu məqaləni radio ilə eşitmişəm, indi də oxuyuram. Amma Vahid 
kimi qabiliyyətli bir gəncin bizim institutda nə üçün təqib olunduğunu başa 
düşmürəm. 
 
  
 

---

210 
 
Kərim stol dalından keçib, Muxtarın qabağını kəsdi, başını yanakı tutub 
təhdid ilə soruşdu: 
- Sən buna təqib deyirsən? 
- Təqibdir, təqib deyilsə, doğrudan da bu adamın bir mühüm günahı 
varsa, açın bizə  də deyin! Bütün tələbələrə deyiləsi deyilsə, yoldaş 
Gəldiyev, mən burada komsomol katibiyəm, heç olmasa mənə deyin! Siz 
komsomolçulardan gileylənirsiniz, nahaq gileylənirsiniz. 
Əksinə, partkom üzvlərinin rəftarı bizə aydın deyil. Vahidin qovulması 
tələbələr arasında suala, danışığa, narazılığa səbəb olur, açıq danışırlar. Siz 
bəyəm bunu görmürsünüz? 
- Narazılığı  bəlkə  təşkil edən var, bəlkə burada da bir düşmən  əli var, 
yoldaş komsomol? Düşmən hiyləgərdir. Bu saat hər vasitədən istifadə edib, 
sizin bəzi komsomollar kimi, şatayuşşiləri özünə  tərəf çəkmək istəyir. 
Kapitalist  əhatəsinin qanunu belədir, yoldaş komsomol! Qafil olmaq 
cinayətdir. Dörd tərəfimiz kapitalistdir, hansı ki, hər dəqiqə bizə qarşı 
vuruşur, biz qalib gəldikcə sinfi mübarizə kəskinləşir. Biz indi hər addımda 
düşmən axtarmalıyıq. Lap evimizdəki o ata-anamıza, arvadımıza da 
inanmamalıyıq! Çünki bəlkə düşmən agentidir. Çox da ki, ata, ya anadır. 
Zahirə baxmaz! Bəli, bəli! Sənə deyirəm siyasi məqalələri yaxşı oxu! Oxu, 
görərsən orada yazılıb ki, sinfi düşmən necə hiyləgərdir. Necə rəzildir, necə 
alçaqdır. 
Muxtar bir qədər susdu, sonra Gəldiyevin sözünə şərik oldu: 
- Burada doğru yazılıb ki, sinfi düşmən hiyləgər, maskalıdır. Bütün 
bunları oxuduqca, doğrusu acığınız tutmasın, Kərim Gəldiyev, sizin 
hərəkətlərinizdən  şübhələnirəm, düşmən eli bəlkə sizin bu təlaşınızda, bu 
canfəşanlığınızda, doğrudan da düşmən əli var axı, yoxsa bir gəncin dalınca 
bu qədər zurna-balaban çalmaq heç yerdə görünməyib. 
Gəldiyev ayağa qalxır, bir əlini telefon dəstəyinə, o birini sağ cibinə 
qoyub, Muxtara baxır, gözü qızarır: 
- Mən qulaqlarıma inanmıram! Sən məndən  şübhələnirsən?  Ədə, 
komsomol, məndən şübhə? 
Muxtar ayağa qalxıb yumruğunu kürsüyə döydü: 
- Lap səndən şübhələnirəm. Bəyəm sən Marksın bacısı oğlu zad deyilsən 
ki! Çox sənin kimi cibində bilet gəzdirən təsadüfi adamlar yüzlərlə 
cavanlarımızı cürbəcür çirkab ilə  ləkələyib. Məktəbdən, zavoddan kənar 
ediblər. Bu bəyəm gizli bir işdir? Odur Ukrayna traktor- 
  
 
  

---

211 
 
çusu, odur Kuban yazıçısı, odur Bayıl fəhləsi, hərəsinə bir iftira yaxanlar 
kimlərdir? Belə düşmənlər doğrudan da var!.. 
- Mən qulağıma inanmıram, üçillik partiya üzvü Kərim, gör dünənki 
uşaqlar sənin üzünə nələr deyirlər! Gör komsomol təşkilatı nə zibillənib... 
- Lazım gəlsə, bundan da artığını deyə bilərəm. Arxayın olun, sizin 
gənclər arasına  şübhə toxumu səpməyinizi biz duymuşuq və lazımi 
təşkilatlara da xəbər vermişik. Vaxt gələr, müzakirə olunar, görərik: bu 
institutda komsomollar artıqdır, ya bəzi adını kommunist qoyanlar? 
- Sən yəni belə dil açmısan? 
- Mənim dilim həmişə açıq olub, açıq da olacaq! 
- Olsun, baxarıq! 
- Baxarıq. 
- Görərik. 
- Sağlıq olsun!