Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

misération
)  adını  alır  (scolie,  önerme  23),  fakat  bu  eğer  bir  arzu  hakkında 
ise, o bize benzer başka varlıkların arzu duydukları bir şey hakkında bizde 
doğrulmuş arzudan başkası olmayan gıpta (émulation) olur.
Önerme sonucu I
Hakkında hiçbir suretle bir duyguya sahip olmadığımız birisinin bize 
benzer bir şey için sevinç duyduğunu hayal edersek, ona karşı sevgi duya­
cağız. Eğer tersine, onun keder duyduğunu hayal edersek, ona karşı nef­
ret (kin) duyacağız.
Kanıtlama
22’nci  önerme,  21’inci  önerme  ile  kanıtlandığı  gibi  bu  önerme  de 
bundan önceki ile kanıtlanır.
Önerme sonucu II
Eğer bir kimse bize acıma ilham ederse, sefaletinin bizi duygulandır­
dığı keder yüzünden ondan nefret edemeyiz.
Kanıtlama
Eğer gerçekten ondan nefret edebilseydik, o zaman (önerme 23) onun 
kederinden dolayı sevinç duymamız gerekirdi ki, bu da hipoteze aykırıdır.
Önerme sonucu III
Eğer  bir  obje  bize  acıma  ilham  ederse,  gücümüz  yettiği  kadar  onu 
sefaletten kurtarmaya çalışırız.
Kanıtlama
Bize acıma ilham eden objeye karşı keder duygusu veren şey, bize de 
ona  benzer  bir  duygu  verir  (önceki  önerme);  bundan  dolayı  büsbütün 
varlığı kaldıran, ya da onu yok eden her şeyi hatırlamaya çalışırız (öner­

---

152 ETİKA
me  13),  yani  (scolie,  önerme  9)  ya  bizde  onu  yok  etme  iştahası  (arzu) 
olacak,  ya  da  onun  yok  olmasına  doğru  gerektirilmiş  olacağız;  böylece 
bize acıma ilham eden objeyi sefaletten kurtarmaya çalışırız.
Scolie
İyilik yapmak istediğimiz kimse hakkındaki acıma duygumuzdan do­
ğan  bu  iyilik  yapma  iradesi  ya  da  iştahasına  iyi  görüş  (faveur)  denir  ve 
böylece  iyi  görüş acıma duygusundan doğmuş bir arzudan başka bir şey 
değildir.  Bize  benzediğini  hayal  ettiğimiz  bir  şey  hakkında  ya  iyilik  ya 
kötülük yapan kimse için duyduğumuz sevgi ve nefret konusunda 22’nci 
önermenin scolie’sine bakınız.
Önerme XXVIII
Bizi Sevince götürdüğünü hayal ettiğimiz her şeyin meydana gelmesi­
ni  sağlamaya  çalışırız:  Ona  karşıt  olduğunu  ya  da  Kedere  götürdüğünü 
hayal ettiğimiz her şeyi uzaklaştırmaya ya da onu yok etmeye çalışırız.
Kanıtlama
Sevince götürdüğünü hayal ettiğimiz her şeyi, gücümüz yettiği kadar 
hazırmış gibi hayal etmeye çalışırız; (önerme 12) yani (önerme 17, bölüm 
II) gücümüz yettiği kadar onu hazır ya da fiil halinde varmış gibi görmeye 
çalışırız.  Fakat  Ruhun  çabası  ya  da  onun  düşünürken  sahip  olduğu  güç 
ile  Bedenin  çabası  ya  da  onun  icra  ederken  sahip  olduğu  güç  arasında 
tabiat  bakımından  eşlik  (parité)
5
  ve  zamandaşlık  vardır  (7’nci  önerme­
nin  önerme  sonucu  ve  9’uncu  önerme,  bölüm  II,  önerme  sonucundan 
açıkça  çıkacağı  üzere),  öyle  ise  tam  anlamı  ile  bu  şeyin  var  olması  için 
çalışırız,  yani  (9’uncu  önermenin  scolie’sine  göre  aynı  anlama  gelmek 
üzere)  bunun  için  iştahımız  vardır  ve  buna  meylederiz;  bu  birinci  nokta 
idi. Şimdi kederin nedeni olduğuna inandığımız şeyin yani (13’üncü öner­
menin scolie’si) nefret ettiğimiz şeyin yok olduğunu hayal edersek sevinç 
duyacağız (önerme 20) ; ve böylece onu yok etmeye çalışacağız (bu kanıtla­
manın  birinci  bölümü  için),  yani  (önerme  13)  onu  bizden uzaklaştırmaya 
çalışacağız:  ta  ki,  onu  asla  şimdi  hazırmış  gibi  görmeyelim.  Bu  da  ikinci 
nokta idi. Öyle ise sevince götürebilen her şey, vb...
5) Tam benzerlik de denebilir.

---

DUYGULANIŞLARIN KÖKÜ VE TABİATI ÜZERİNE 1 53
Önerme XXIX
İnsanların
6
 sevinçle karşılayacaklarını hayal ettiğimiz her şeyi yapmaya 
çalışacağız.  İnsanların  nefretle  karşılayacaklarını  hayal  ettiğimiz  her  şeyi 
de yapmadan nefret duyacağız.
Kanıtlama
İnsanların  bir  şeyi  sevdikleri  ya  da  bir  şeyden  nefret  ettiklerini  hayal 
edersek, bu yüzden o şeyleri severiz ya da onlardan nefret ederiz (öner­
me 27) yani (scolie, önerme 13) yine bundan dolayı bu şeyin hazır bulu­
nuşu  bize  sevinç  verir  ya  da  bizi  kederlendirir  ve  böylece  (önceki  öner­
me)  insanların  sevdiklerini  ve  sevinçle  karşılayacaklarını  hayal  ettiğimiz 
her şeyi yapmaya çalışacağız.
Scolie
Yalnızca  insanların  hoşuna  gitmek  maksadıyla  bir  şeyi  yapmak,  bir 
şeyden  kaçınmak  için  olan  bu  çabaya  hırs  (ambition)  denir;  başlıca  kendi 
zararımıza ya da başkasının zararına hareket ettiğimiz ya da kaçındığımız 
zamanda olduğu gibi bir eğilim ve arzu ile halkın hoşuna gitmeye çalıştı­
ğımız zaman bu adı alır; böyle değilse bu çabaya insanlık (humanité) de­
meye  alışılmıştır.  Bundan  sonra,  başkasının  hoşumuza  gitmek  için  yap­
maya çalıştığı hareketi hayal ettiğimiz zaman duyduğumuz sevince övme 
(louange)  diyorum;  başkasının  hareketini  nefretle  karşıladığımız  zaman 
duyduğumuz keder haline de yerme (blâme) diyorum.
Önerme XXX
Eğer  birisi  başkalarına  Sevinç  verdiğini  hayal  ettiği  bir  şeyi  yaparsa, 
neden olarak kendisinin fikriyle birlikte bulunan bir sevinçle duygulana­
caktır; eğer tersine, başkalarına keder verdiğini hayal ettiği bir şey yapar­
sa, kendi kendisini Kederle karşılayacaktır.
Kanıtlama
Başkalarını  sevinç  ya  da  kederle  duygulandırdığını  hayal  eden  kimse 
bundan  dolayı  (27’nci  önerme)  ya  sevinç,  ya  da  kederle  duygulanmış 
olacaktır.  Öyle  ise,  insan  (önerme  17  ve  23,  bölüm  II)  kendisini  etki
6) Burada ve sonraki önermelerde