Sitatg
ə
tirm
ə
- Vasit
ə
li nitq
Vasit
ə
li nitq özg
ə
nitqini tam şə
kild
ə
olduğu kimi ifadə
ed
ə
bilmir, onun yalnız
m
əzmununu saxlayır. Hə
tta vasit
ə
li nitq leksik c
ə
h
ə
td
ə
n vasit
ə
siz nitq
ə
çox yaxın
olduqda da onu olduğu kimi ə
ks etdir
ə
bilmir,
ən azı vasitə
siz nitqin
intonasiyasından mə
hrum olur.M
ə
s
ə
l
ə
n:
İsmayıl ağ atına mindi, atın üzünü döndə
rdi v
ə
ucadan dedi: -
Ey Ərdə
bil
ə
hli,
m
ən ata yurduma qayıdacam və
siz
ə
xoşbə
xtlik g
ə
tir
ə
c
ə
m.(F.K
ə
rimzad
ə
) -
İsmayıl ağ atına mindi, atın üzünü döndə
rdi v
ə
ucadan dedi ki, o, ata yurduna
43
qayıdacaq və
onlara xoşbə
xtlik g
ə
tir
ə
c
ə
k. Göründüyü kimi, vasit
ə
siz nitq vasit
ə
li
nitq
ə
çevril
ə
rk
ən öz intonasiyasını itirdiyi kimi,
ə
vv
əlki emosionallığını da xeyli
itirir. Vasit
ə
li nitqd
ə
modal sözl
əri, nidaları, xitabları saxlamaq olmur.
Vasit
ə
siz nitq vasit
ə
li nitq
ə
çevril
ə
rk
ə
n
ə
v
ə
zlikl
ə
rd
ə
daha çox d
əyişiklik olur
-
ə
v
ə
zlikl
ə
r özg
ə
nitqinin daşıyıcısı deyil,
onlar mü
ə
llif nitqinin t
ə
l
ə
bl
ə
rin
ə
uyğun
işlə
dilir. M
ə
s
ə
l
ə
n
: Murad soruşdu:
-S
ə
n ki sarayda m
əşhur adam idin, bu nə
gündür düşmüsə
n? (F.K
ə
rimzad
ə
) -
Murad soruşdu ki, o, sarayda məşhur adam
idi, bu n
ə
gündür düşüb.
-S
ən şə
kli nec
ə
ç
ə
kirs
ə
n, m
ə
n
ə
d
ə
öyr
ə
t,-
İsmayıl yazdığı
v
ə
r
ə
qi bir t
ə
r
ə
f
ə
qoyub anasının dizinə
söyk
ə
ndi.(F.K
ə
rimzad
ə
) -
İsmayıl yazdığı
v
ə
r
ə
qi bir t
ə
r
ə
f
ə
qoyub anasının diz
in
ə
söyk
ə
n
ə
r
ək soruşdu ki, o, şə
kli nec
ə
ç
ə
kir,
ona da öyr
ə
tsin. Göründüyü kimi, bu misallarda vasit
ə
siz nitq
ə
aid “sən”
ə
v
ə
zlikl
ə
ri vasit
ə
li nitqd
ə
mü
ə
llif nitqinin t
ə
l
ə
bi il
ə
“o” şə
klind
ə
işlənmişdir.
Vasit
ə
siz nitqi vasit
ə
li nitq
ə
çevir
ə
rk
ə
n
ə
v
ə
zlikl
ə
rd
ə
aşağıdakı dəyişikliklə
r edilir:
1. Mü
ə
llif nitqi üçüncü, vasit
əsiz nitq birinci şə
xs
ə
aid olduqda vasit
ə
li nitq
ə
çevril
ə
rk
ə
n
ə
v
ə
zlik d
ə
(vasit
ə
siz nitqin
ə
v
əzliyi) üçüncü şə
xsd
ə
işlə
nir.M
ə
s
ə
l
ə
n:
1.-M
ə
n bilir
ə
m,-Cibo S
ə
f
ə
r qorxa-qorxa dill
ə
ndi. (F.K
ə
rimzad
ə
) - Cibo S
ə
f
ə
r
qorxa-qorxa dill
ə
ndi ki, o bilir. 2. -Hara ged
ə
k? -
Əbih Sultan sanki öz
-özünd
ə
n
soruşdu. (F.Kə
rimzad
ə
) -
Əbih Sultan sanki öz
-özünd
ən soruşdu ki, hara
getsinl
ə
r. Bu cür çevirm
ə
prosesind
ə
ə
v
əzliyin hansı halda olmasının ə
h
ə
miyy
ə
ti
yoxdur.
2. Mü
ə
llif nitqi üçüncü, vasit
əsiz nitq ikinci şə
xsd
ə
olduqda vasit
ə
li nitq
ə
çevril
ə
rk
ə
n vasit
ə
siz nitqin mübt
ə
da - x
ə
b
ə
r
ə
laq
əsi üçüncü şə
xs
ə
aid olur.
M
ə
s
ə
l
ə
n
: Əbih Sultan Cibo Sə
f
ə
r
ə
dedi: - S
ə
n bura m
ə
hr
ə
m adamsan.
(F.K
ə
rimzad
ə
) -
Əbih Sultan Cibo Sə
f
ə
r
ə
dedi ki, o bura m
ə
hr
əm adamdır.
Ə
v
əzlik işlə
nm
ə
dikd
ə, şəxs şə
kilçisi il
ə
mü
ə
yy
ə
nl
əşir: Qönçə
acıqlı
-
acıqlı:
- S
ə
sin
batsın!
-
dedi. (İ.Mə
likzad
ə
) - Qönç
ə
acıqlı
-
acıqlı dedi ki, (onun) səsi batsın.
3.H
ə
m mü
ə
llif nitqi, h
ə
m d
ə
vasit
əsiz nitq üçüncü şə
xsd
ə
olduqda çevirm
ə
prosesind
ə
vasit
əsiz nitqin şə
xsind
ə
d
əyişiklik olmur. Bu forma vasitə
siz nitql
ə
vasit
ə
li nitqin
ən çox uyğun olduğu formadır
. M
ə
s
ə
l
ə
n: B
ə
bir on d
ə
qiq
ə
gözl
ə
m
ə
k
fikrind
ə
deyildi, el
ə
artırmaya qalxar
-
qalxmaz soruşdu:
- Ay ana, yem
ə
y
ə
bir şey
varmı? (İ.Mə
likzad
ə
) -B
ə
bir on d
ə
qiq
ə
gözl
ə
m
ə
k fikrind
ə
deyildi, el
ə
artırmaya
qalxar-
qalxmaz soruşdu ki, yemə
y
ə
bir şey varmı.
Lakin heç bir f
ərq müşahidə
edilm
ə
dikd
ə
d
ə
vasit
ə
siz v
ə
vasit
ə
li nitq intonasiya
c
ə
h
ə
td
ə
n mütl
ə
q f
ə
rql
ə
nir M
ə
s
ə
l
ə
n:
Soruşdu ki:
“Orada nə
yazıblar?” cümlə
si il
ə
“Soruşdu ki, orada nə
yazıblar”
- cüml
ə
l
ə
rinin xüsusil
ə
vasit
ə
siz v
ə
vasit
ə
li nitq
hiss
ə
l
ərinin intonasiyasında mühüm fə
rq var.
Cüml
ə
vasit
əli nitq şə
klin
ə
düşdükdə
xitabların, ara sözlərin, nidaların iştirakı da
44
m
əhdudlaşır.
Mü
ə
llif nitqi birinci, vasit
əsiz nitq ikinci şə
xsd
ə
olduqda vasit
ə
li nitq
ə
çevril
ə
rk
ə
n
vasit
ə
siz nitqin
ə
v
ə
zlik v
ə
x
ə
b
əri üçüncü şə
xsd
ə
olur. M
ə
s
ə
l
ə
n: M
ə
n penc
ə
yimin
güll
ə
deşə
n yerini Qaracaya göst
ə
rib dedim: -Bura bax, Qaraca, gör güll
ə
haradan keçib
.(İ.Əfə
ndiyev) - M
ə
n penc
ə
yimin güll
ə
deşə
n yerini Qaracaya
göst
ə
rib dedim ki, görürs
ə
n, güll
ə
haradan keçib. M
ən soruşdum:
-
Axı
,
neyl
ə
yirs
ən qayçını? (İ.Əfə
ndiyev) M
ən soruşdum ki, qayçını
neyl
ə
yir.
Hansı ha arda sitat ardan və
yaxud öz sözl
ə
rinizd
ə
n istifad
ə
etm
ə
k
azımdır?
Sitatlar sizin mövzu üzr
ə
mövcud
ə
d
əbiyyatla tanış olduğunuzu və
maraqlı
m
əqamları müə
yy
ə
nl
əşdirdiyinizi nümayiş etdirdiyi halda, onlara çox istinad
da
eyni zamanda, oxucuda sizin mövzunu
anlamağınız barə
d
ə
şübhə
yarada bil
ə
r.
Bel
ə
çıxır ki, başqalarının sözlə
rin
ə
bel bağlamaqdansa, müə
llifin sözl
ərini başa
düşmənizi nümayiş etdirməniz daha yaxşı olardı. Bunu etmə
yin
ən yaxşı yolu
fikri
öz sözl
ə
rinizl
ə
dem
ə
k - parafraz etm
ə
k v
ə
ya yekunlaşdırmaqdır. Başqalarının
sözl
ə
rind
ə
ns
ə
, öz sözl
ə
rinizd
ən davamlı istifadə
etm
ə
niz h
ə
m d
ə
yazı
üslubunuzun z
ənginliyinin saxlanılmasına kömə
k edir. Sitatlardan istifad
ə
y
ə
q
ə
rar
ver
ə
rk
ə
n, seçim
ə
üstünlük verin v
ə
yet
ə
rinc
ə
düşünün. Yazınızda sitatların
uyğunluğunu götür
-qoy etm
ə
y
ə
köm
ə
k etm
ə
k üçün siz
ə
b
əzi meyarları tə
qdim
edirik:
Sitatda sizin sad
ə
dill
ə
v
ə
öz sözl
ə
rinizl
ə
yaza bilm
ə
y
ə
c
ə
yiniz vacib bir
ideya ifad
ə
edilirmi?
Sitat ön
ə
mli bir fikri sizin dey
ə
bil
ə
c
ə
yinizd
ə
n daha t
ə
sirli v
ə
güclü şə
kild
ə
ifad
ə
edirmi?
Mü
ə
yy
ə
n bir m
ə
qs
ə
dl
ə
orijinal sözl
ə
ri saxlamaq vacibdirmi? M
ə
s
ə
l
ə
n,
ə
d
ə
bi t
ə
hlil v
ə
yaxud qanunvericiliyi göst
ə
rm
ə
k m
ə
s
ə
l
ə
si il
ə
bağlı.
Akademik y
azının redaktə
si bar
ə
d
ə
bir neç
ə
qeyd
a)
Yazınızı oxuyun və
ilkin strukturu n
ə
z
ə
rd
ə
n keçirin.
b)
Ə
sas fikirl
ə
ri bir
daha yoxlayın. Onların
düzgün
əsaslandırıldığına
v
ə
m
əntiqi ardıcıllığın
ğözlə
nildiyin
ə
ə
min olun.
c)
Lazımi düzəlişlə
ri edin v
ə
yenid
ə
n oxumaq üçün kim
ə
s
ə
verin.
d)
Şə
rhl
ə
r
əsasında akademik yazınıza düzəlişlə
r edin.
45
Biblioqrafiya
1.
Az
ərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya
Kommisiyasının xüsusi buraxılışı.
(2013).
Dissertasiyaların tə
rtibi
qaydaları.Buradan götürülmüşdür
http://www.aak.gov.az/yeni_bulleten.pdf
2.
Kazımov, Q.Ş. (2000).
Müasir Az
ə
rbaycan dili. Sintaksis. Ali m
ə
kt
ə
bl
ə
r
üçün d
ərslik. Bakı,"Ünsiyyət". Buradan götürülmüşdür
http://www.qkazimov.gen.az/arxiv/index1.htm
3.
American Psychological Association. (2010). APA Citation Style.
Washington, DC: American Psychological Association. Retrieved from
the Cornell University Library
http://www.library.cornell.edu/resrch/citmanage/apa
4.
Bowker, N. (2007). Academic Writing: A Guide to Tertiary Level
Writing. Retrieved from Massey University Department of Student
Learning development Services Web site:
http://owll.massey.ac.nz/pdf/Academic-Writing-Guide.pdf
5.
Carolyn Barrat and et als. (2014). Writing Academic
Acknowledgements Elektron.Retreieved from
http://www.wikihow.com/Write-Acknowledgements
Date of access:
15/06/2014
6.
Gutbrod, H. (2005). Handbook for Professional Communication. Tbilisi,
Georgia: Saari.
7.
Oshima, A., & Hogue, A. (2006). Introduction to Academic Writing, (3
rd
ed.). Pearson Longman.
46
Ə
lav
ə
1
8
Ə
lav
ə
1 -d
ə
Az
ərbaycan Respublikasında yazılan dissertasiyalara qoyulan
t
ə
l
ə
bl
ər qeyd edilmişdir.
Dissertasiya
nı
n t
ərtı bı nə
ümumi qısa baxı
Titul
-
Üz və
r
ə
qi
dissertasiyanın
birinci s
ə
hif
əsidir. Bura nömrə
qoyulmur.
Mündə
ricatda
dissertasiyanızın
bütün
bölmə
l
əri
ardıcıllıqla
göstə
rilir.
Mündəricatda bütün fə
sill
ərin, yarımfə
sill
ə
rin v
ə
b
ə
ndl
ərin başlanğıc nömrəsi
göstə
rilir.
Giriş –
t
ə
xmin
ə
n 4-5 s
ə
hif
ə
y
ə
q
ə
d
ə
r ola bil
ər. ”Giriş”də
t
ədqiqatın mə
qs
ə
d v
ə
v
ə
zif
ə
l
əri, aktuallığı, elmi yeniliyi, praktik ə
h
ə
miyy
ə
ti, metod v
ə
metodologiyası,
ə
d
ə
biyy
atda qoyuluşu
v
ə s. göstə
rilir.
Ə
sas hiss
ə
- f
ə
sill
ər, yarımfə
sill
ə
r v
ə
b
ə
ndl
ə
rdir.Ad
ə
t
ə
n, iki v
ə ya üç fə
sild
ə
n v
ə
h
ə
r f
ə
sil
ən azı 2 yarımfə
sild
ə
n ibar
ə
t ola bilir.
Çalışmaq lazımdır ki, fə
sill
ə
r
arasında hə
cmc
ə mütə
nasiblik d
ə gözlə
nilsin.
N
ə
tic
ə
3-4 s
ə
hif
ə
y
ə
q
ə
d
ə
r ola bil
ə
r. N
ə
tic
ə
l
ər konkret olaraq göstə
rilir.T
ə
klifl
ə
r d
ə
veril
ə
bil
ə
r.
İstifadə edilmiş ə
d
ə
biyyat - real v
ə
t
ədqiqata uyğun olmalıdır. Əlavə mütaliə
edilmiş ə
d
əbiyyat, yaxud internet saytı da ə
d
əbiyyat siyahısına daxil olur. Hə
r
halda
ə
d
ə
biyyatda da z
ənginlik görünmə
lidir.
Xüsusilə son dövrlə
rin
ə
d
əbiyyatına
üstünlük verilmə
lidir.
“Əlavə
l
ər”də mövzu ilə bağlı müə
yy
ə
n c
ə
dv
ə
ll
ər, müə
yy
ə
n s
ə
n
ədin üzü, tə
limat
v
ə
s. veril
ə
bil
ə
r.
Dissertasiya çap olunark
ən qeyd olunan ardıcıllıq göz
l
ə
nilm
ə
lidir.
T
ə
rtibata daha
ətraf ı baxı
Titul v
ə
r
ə
qi
Titul v
ə
r
ə
qi dissertasiya
nızı
n birinci s
ə
hif
ə
sidir, nömr
ə
l
ə
nmir v
ə
“
Dissertasiya
şuraları haqqında” ə
sasnam
ə
d
ə
ki
ə
lav
ə
1,5-
ə
uyğun olaraq tə
rtib edilir. Titul
8
Ə
lav
ə
I Az
ərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya
Komis
siyasının xüsusi buraxılışı.
(2013)-
ə
ə
sas
ən uyğunlaşdırılmışdır.
47
v
ə
r
ə
qinin t
ə
rtibin
ə
ciddi
ə
m
ə
l edilm
ə
lidir. Bu s
ə
hif
ənin baş hissə
sind
ə
Nazirliyin
v
ə
onun altında tə
dris mü
ə
ssis
əsinin adı yazılır. Ondan aşağıda və
r
əqin sağ
t
ə
r
ə
find
ə
“Əlyazması hüququnda” sözləri yazılır. Daha sonra aşağıda müə
llifin
adı, atasının adı və
soyadı yazılır (adlıq halda).
V
ə
r
əqin ortasında dissertasiya işinin mövzusu yazılır. Mövzu təsdiq olunmuş
formada d
əqiq yazılmalıdır. Mövzunun altında ixtisasın şifri və
adı göstə
rilm
ə
kl
ə
-
MAGISTR DİSSERTASİYASI yazılır.
Sonra aşağıda və
r
əqin sağında elmi rə
hb
ərin adı, soyadı, atasının adı, elmi
d
ə
r
ə
c
ə
si v
ə
elmi adı göstə
rilir.
V
ə
r
əqin aşağı hissə
sind
ə
dissertasiya
nın yerinə
yetirildiyi yer v
ə
il yazılır (“il”
sözü yazılmadan)
.
Dostları ilə paylaş: |