Yazı Üzrə Bələdçi
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xülas ə etm ə k
- Parafraz etm ə
- Bir Neç ə Sözü Köçürm ə k v ə D əyi mə
|
Ba qa m ü ə llifl ə rin fikirl ə rini öz sözl ə rinizl ə dem ə k Başqa müəllifin ideyalarını öz sözlə rinizl ə
ə bilm
ə niz vacibdir, çünki bu, sizin konsepsiya v ə fikirl əri anladığınıza də lal
ət edir. Verilmiş məlumatdakı mənanı ə h ə miyy
ə tli d
ə r ə c ə d ə d
əyişmə d ən yalnız formanı dəyişmək ciddi bacarıq tə l ə b edir. Amma ə slind ə , t
ə crüb
ə il
ə bu,
asanlaşır. İzahlı lüğə tl ə ri v ə
tezaurusları mü əllif ideyalarını öz sözlə rinizl ə ifad ə etm
ə yin
faydalı metodu hesab etm ə k olar.
M ə s ə l ə budur ki, əlinizin altında nə q ə
ə r çox söz ehtiyatı varsa, ilkin m ənanı mümkün q ə d ər çox saxlamaqla, başqalarının sözlərinin formasını dəyişdirmə k imkanınız bir o qə d ə
əllif ideyalarını öz sözlə riniz
ə çevirm
ə yin iki
yolu vardır: xülas
ə etm
ə k v
ə ə k.
İlk öncə , xülas
ə etm
ə kd ə n, daha sonra is ə
parafrazdan danışacağıq.
ə etm ə k Xülas
ə etm
ə k- m
ətnin bir sıra ə sas öz
ə llikl
ə rini seçib onlardan mü ə llif fikirl ə rinin
xülas ə sini yaratmaq üçün istifad ə etm
ə k dem
əkdir. Əlbə tt ə ki, yazınızda mə tnin ilkin versiyası ilə sizin xülas ə etdiyiniz versiya arasında forma baxımından kifayə t q ə d ə r f ərq olduğuna əmin olmalısınız. Buna isə m ə
ə
verilmiş ideyaları, fikirlə ri sad
ə l əşdirmə k, eyni zamanda, bu ideyaları tə qdim etm ə k üçün f ə rqli cüml ə
ə ya cüml
ə
ardıcıllığından istifadə etm ə kl ə nail olmaq olar. Bel ə
ə , mü
ə llifin fikirl ə rini xülas ə ed
ə rk ə n, siz müxt ə lif üsul, metodlardan istifad ə ed ə bil
ə rsiniz. Birincisi, siz bir neç ə
sas sözü mü ə yy ə nl əşdirə v ə
müxt ə lif kombinasiya yaratmaq üçün bu sözl ə ri dig
ə r sözl
ə rl ə ə laq ə l ə ndir ə
bil ərsiniz. İkincisi isə , siz mü ə yy ə n ideyalar arasında seçim etmə k imkanındasınız , b ə zil ə rini istifad ə ed
ə , dig
ə rl ə rini is ə
çıxara bilə rsiniz.
Bu şə kild
ə
siz m əlumatı yekunlaşdırır, x ülas
ə verirsiniz. N ə hay
ə t,
verilmiş fikirlə ri
öz şə xsi
bacarıqlarınız daxilind
ə d əyişə r ə k, siz h ə m d
ə
öz versiyanızla müəllifinki arasında bir f ərq yaratmış olursunuz. Bütün bunlara məlumatın mənasını ə h ə
ə tli
şə kild
ə d
əyişdirmə d ə n nail ola bil ə rsiniz. Bu metodların ə ks ə riyy ə ti mü ə llif
ideyalarının parafraz edilməsi strategiyasına da tə tbiq oluna bil ə r.
Parafraz etm ə
Parafraz etm ə y ə başlamazdan öncə ,
ki, verilmiş məlumatı oxuduqdan sonra siz bu bar ə d ə
formalaşdırasınız və ya beyninizd ə
kil çiz ə siniz. Daha sonra bu üsuldan mü əllifin ideyasını parafraz etm
ə nizi
YÖNLƏNDİRMƏK üçün bir model kimi istifad ə ed
ə bil
ə rsiniz. Parafraz etm ə k müxt ə lif sözl ə rd
n istifad ə etm ə kl ə , m əlumatı yenidə n ifad ə
etm ə k dem ə kdir. Xülas ə etm
ə kd ə n f ə rqli olaraq, parafraz etm ə m
əlumatı 29
qısaltmaq demə k deyil. Parafraz etm ə müxt ə lif söz v ə söz birl əşmə l ə rind ə n, frazalardan istifad ə etm ə kl ə , m əlumatı yenidən yazmağı tə l ə
Nümun ə l ə r “Uşaqlar gündə lik h əyatlarının böyük qismini mə kt ə bd ə keçirir. Onlar m ə kt
b ə
yalnız biliyə yiy
ə l ə nm ə k üçün deyil, h ə m d
ə
dünyanı daha geniş anlamaq üçün, özl əri haqqında, başqa qruplarda necə
davranmaq haqqında, yaşadıqları icma haqqında və
ətrafdakı dünya haqqında öyrə nm ə
ə kt əb şagirdlə ri bel
ə bir m
əlumatlanmanın baş verdiyi şə raitl
ə t ə min edir. ”
Leyden, S. (1985). Xüsusi qabiliyy ətli uşaqlara kömə k etm ə k. London: Krum Helm, s
ə h. 38.
Parafraz etm ə Cüml ənin ortasında verilə n istinad Leydenin (1985) göst ə rdiyi kimi, m ə kt əb uşaqların əsas vaxtlarını keçirdiklə ri yerdir.
Uşaqlar mə kt ə b ə akademik informasiya ə ld ə etm ə k üçün getmirl ə r.
Leyden h ə m d ə iddia edir ki, öyr ə nm
daha geniş bir kontekstdə
baş verir, çünki uşaqlar hə m d
ə kim
olduqlarını , yerli icmalar v ə eyni zamanda, ə hat
ə
olunduqları daha geniş dünya barə d ə d ə öyr ə nirl
ə r. N
ə tic
ə d ə , m ə kt əb uşaqların bir çox hadis
ə v ə əşyalar barə d ə
ə nm ə sin ə imkan ver ə n şərait yaradır. Möt ə riz ə d ə veril ə n istinadlar M ə kt əb uşaqların ə sas vax tlarını keçirdiklə ri yerdir (Leyden, 1985). Uşaqlar
m ə kt ə b ə akademik informasiya ə ld
etm ə k üçün getmirl ə r. Leyden h ə m d
ə iddia
edir ki, öyr ə nm ə
daha geniş bir kontekstdə baş verir, çünki uşaqlar hə m d ə
olduqlarını , yerli icmalar v ə eyni zamanda, ə hat
ə
olunduqları daha geniş dünya bar ə d ə d
ə öyr
ə nirl
ə r (Leyden). N ə tic
ə d ə , m ə kt əb uşaqların bir çox hadisə v
ə
əşyalar barə d ə öyr ə nm ə sin ə imkan ver ən şərait yaradır.
Yuxarıdakı misallardan gördüyünüz kimi, parafraz edilə n hiss ə d ə ki m
ə lumat çox dolğundur. Parafraz edil ən versiya Leydenin orijinal versiyasını təşkil edə n üç
cüml ə nin h ə r birini yenid ən yazır. Daha sonra isə , parafrazda bir neç ə ə sas söz üz ə rin ə
fokuslanırıq: mə kt əb, uşaqlar, akademik, öyrə nm ə
ə k, qruplar, icma, dünya, şə rait.
Xülas ə v ə para
fraz edilmiş versiyalar arasındakı ikinci fə rq is
ə ondan ibar ə tdir ki, parafraz ed ə rk ə n fikirl ərin eyni ardıcıllığı saxlanılır. M
ə s ə l ə n, xülas ə
edilmiş versiyadan f ərqli olaraq, parafraz edilmiş versiyada öncə öyr
ə nm ə nin akademik t ə r ə find ə n, daha sonra is ə
kt ə bd ə ik
ə n öyr
ə ndikl
əri daha geniş kontekstli m ə s
l ə l ə rd ən söz açılır. 30
Bundan
başqa, parafraz edilmiş versiya hə mçinin Leydenin qeyd etdiyi xüsusi m əqamları da vurğulayır. Bunun ə ksin ə olaraq, xülas ə versiya sı
ideyaların çox ümumi t ə svirini verir v ə xüsusi m əqamları çıxarır.
Bununla bel ə, parafraz edilmiş versiyanın xülas
ə
edilmiş versiya il ə
ən azı bir ortaq nöqt əsi var. Əslində , parafraz edi mi nümunə Leydenin mesajını çatdırmaq üçün Leydenin i ə tm ə diyi bir çox dig ə r söz v ə söz birl ə mə l ə rini bir araya g ə tirir, on arı bir -biri il ə bağ ayır . Daha sonra is ə , baxmayaraq ki, ideyaların verildiyi ardıcıllıq Leydenin ardıcıllığı ilə eynilik t əşkil edir, söz birl
əşmə l ərinin, frazaların seçimi xeyli fə rqlidir. M ə s ə l ə n: Leyden öyr ə nm ə y ə “yalnız biliyə yiy ə
ə nm ə k üçün deyil, h ə m d ə
dünyanı daha geniş anlamaq üçün – özl
əri haqqında, …” şə klind
ə
yanaşdığı halda, parafraz edilmiş versiya isə eyni idey
anı aşağıdakı kimi verir: u şaqlar mə kt ə b ə , sad
ə c ə , akademik informasiya ə ld ə etm
ə k üçün getmirl ə r.
… öyr
ə nm ə daha geniş bir kontekstdə
baş verir, çünki uşaqlar h ə m d ə
kim olduqları, … öyr
ə nirl
ə r.
Bir Neç ə Sözü Köçürm ə k v ə D əyi mə k – Parafraz Etm ə k Deyil Artıq deyildiyi kimi, sizin parafraz etdiyiniz versiya il ə
əllifin versiyası arasında kifay
ə t q
ə d ə r f ərq yaratmağınız önə mlidir. Lakin ümumiyy ə tl ə , bir çoxumuz öz sözl ə
ə mü
ə llifin sözl əri arasında yetə rinc
ə f ə rq qoya bilmirik. B ə zi hallarda is ə , biz, m ə s ə l ə n, ilkin m ə nb ə d ə n –
hazır mə tnd ə n böyük h əcmli frazaları köçürə
v ə
ya yalnız bir neçə sözü d əyişə
bilirik.
ə
“Kapital mə hsul v ə xidm ə tl ərin istehsalında istifadə olunan insan ə m ə yinin
ifad əsidir. İnsan kapitalı və
fiziki kapital arasında f ə rqd ən çox danışılır.
kapitalı insanların inkişaf etdirdiklə ri (t
ə hsil v
ə ya t
ə liml
ə r vasit
ə sil
ə ) v
ə istehsal etm ə
ə ml ə ndirdikl ə ri bilik v ə
bacarıqlar toplusudur. M ə s ə l ə n, bir taksi sürücüsünün şə h ə
ə l ə ri v ə yaxud h ə kimin insan b ə d
ni bar ə d ə bilikl
ə ri
kimi. Fiziki kapital mal, m ə hsul v ə xidm
ə tl ə r istehsal etm ə k üçün istifad ə edil
ə n binalar, mexaniki avadanlıqlar, alə tl ə r v ə dig
ə r istehsalat vasit ə l
rind ə n ibar ə tdir.
Fiziki kapital sürücünün maşını, cərrahın bıçağı, iqtisadiyyat də rsinizi keçdiyiniz bina dem əkdir.”
M əkİçörn, V.A. (1991). İqtisadiyyat: Müasir giriş (2ci n əşr).
Cincinnati, OH: Saus- Uestern, s ə h 3.
Bir neç ə sözü köçürm ə k v ə d əyişmə k – bu cür parafraz etm ə q əbul olunmazdır! Kapital m ə hsul v
ə xidm
ə tl ərin yaradılmasında işlə dil ə n insan ə m ə yini ifad ə edir (M əkİçö
rn, 1991). İnsan kapitalı
insanların istehsal etmə k üçün gücl ə ndirdikl ə ri
v ə
inkişaf etdirdiklə ri (t
ə hsil v
ə ya t
ə liml
ə r vasit
ə sil
ə ) bilik v ə qabiliyy ə tl ə rin 31
m ə cmusudur. Bunun ə ksin ə olaraq, fiziki kapital is ə mal, m ə hsul v
ə xidm
ə tl ə r istehsal etm ək üçün işlə dil
ən binalar, mexaniki avadanlıqlar, alə tl ə r v ə dig ə r istehsalat vasit ə l ə rind ə n ibar ə tdir.
Yuxarıdakı nümunə d ə mü ə llifin fikirl ə rini parafraz ed ə rk
n mü ə yy ə n m
ə qamlar
nümayiş etdirilmişdir ki, bunlardan qaçmaq lazımdır. Mü
ə llif
ə istinad möt ə riz
ə d ə istinadla verils ə bel
ə , bu, mü əllifin versiyasını sizin versiyanızdan fə rql
ə ndirm
ə k üçün yet ə rli deyil. Siz h ə mçinin
əmin olmalısınız ki, parafraz etmə mü
ə llifin
sözl ə rind ə n kifay
ə t q
ə d ə r f ərqlidir. Eyni zamanda, orijinaldakı sözlə ri parafraz ed ə rk ən başqa sözlə rl ə
ə edilm
ə sin
ə d
ə
əmin olmalısınız. Yuxarıdakı nümun ə d ə p arafraz edilmiş versiya yalnız ayrı - ayrı sözlə ri ə
əz etmişdir.
M ə s ə l ən, aşağıdakı kimi:
ifad
ə etm
ək = anlamına gə lm ə k n ə tic ə = m ə hsul
istehsal = yaratma bacarıq = qabiliyyə t istifad
ə etm
ə k = faydalanmaq ibar ə
ə k Bu formada parafraz etm ə say
ə sind
ə ilkin versiya pozulmur. Misalların ə ks ə riyy
əti çıxarılsa da, cümlə
quruluşu mü ə llifinki il ə
tam eynidir. “Əksinə olaraq”
ə laq
ə l ə ndirici ifad ə sini d ə
parafraz edilmiş mə tn ə daxil etm ə k mü
ə llifin fikrini lazımi şə kild
ə yenid
ə n ifad
ə etmir. Parafrazanın şə rtl
ə rin
ə cavab verm ə k üçün
bütün m ə tn, parça parafraz edilm ə li - müxt ə lif sözl
ə rl ə başqa cür ifadə edilm ə
Aşağıdakı nümunə d ə bu göst ərilmişdir :
“Kapital mə hsul v ə xidm ə tl ərin istehsalında istifadə olunan insan ə m ə yinin
ifad əsidir. İnsan kapitalı və
fiziki kapital arasında fə rqd ən çox danışılır.
inkişaf etdirdiklə ri (t ə hsil v ə ya t
ə liml
ə r vasit
ə sil
ə ) v
ə istehsal etm ə
ə ml ə ndirdikl ə ri bilik v ə
bacarıqlar toplusudur. M ə s ə l ə n, bir taksi sürücüsünün şə h ə
ə l ə ri v ə yaxud h ə kimin insan b ə d
ni bar ə d ə bilikl
ə ri
kimi. Fiziki kapital m ə hsul v ə xidm
ə tl ə r istehsal etm ə k üçün istifad ə edil
ə n binalar, mexaniki avadanlıqlar, alə tl ə r v ə dig
ə r istehsalat vasit ə l
rind ə n ibar ə tdir.
Fiziki kapital dedikd ə, sürücünün maşını, cərrahın bıçağı, iqtisadiyyat də rsinizi keçdiyiniz bina n ə z
rd ə
tutulur.”
M əkİçö rn, V. A. (1991). İqtisadiyyat: Müasir giriş (2ci n
əşr). Cincinnati, OH: Saus- Uestern, s ə h 3. 32
Q ə bul edil ə n Parafraz etm ə Kapital insanların yaratdıqları şeylə r ə
ə n el
ə bir iqtisadi m ə fhumdur ki, daha sonra “mə hsul v
ə xidm
ə tl ərin istehsalında” is tifad ə olunur (M əkİçörn, 1991, s ə h. 3). Bu geniş mə fhum M əkİçörnün də izah etdiyi kimi, h əm insan kapitalına, h ə
ə fiziki kapitala bölün ə bil
ə r.
Ə slind
ə, insan kapitalı f ə rdl ə rin istehsal qabiliyy ətini artırmağa çalışan
bacarıq və t ə crüb ə l ə rin bağlı olduğu m ə
fokuslanır. Bu kapital növü mü ə yy
n bir t ə hsil v ə yaxud t əlim formasında qazanıla bilə r. Bunun ə ksin ə olaraq, fiziki kapitala is ə m
ə hsul v
ə xidm
ə tl ə rin istehsalı il ə
sıx bağlı olan binalar da daxil olmaqla, müxt əlif avadanlıq və al
ə tl ə r daxildir. Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|