Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin



Yüklə 6,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə22/62
tarix17.04.2017
ölçüsü6,61 Mb.
#14244
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   62

36  

Gönortaya yaxûn Yakonovun iø otaüûnûn mÿxmÿr sakit-

liyindÿ vÿ cilalanmûø rahatlûüûnda kabinet sahibinin þzö yox 

idi – o, Yeddincidÿ klipperlÿ vokoderin “kÿbinini kÿsmÿklÿ” 

mÿøüul  idi.  (Èki  qurüunun  birlÿødirilmÿsi  ideyasû  bu  gön 


Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

331


sÿhÿr hÿmiøÿ þz mÿnfÿÿtini gödÿn Markuøevin aülûna gÿl-

miødi vÿ ÷oxlarû da onunla razûlaømûødû, bu iødÿ hÿr kÿsin þz 

ayrûca maraüû vardû; tÿkcÿ Bobûnin, Pryani÷ikov vÿ Roytman 

etiraz edirdilÿr, amma onlara qulaq asan yox idi.)

Kabinetdÿ isÿ Selivanovski, Ryuminin tÿmsil÷isi general 

Bulbanyuk, Marfino leytenantû Smolosidov vÿ dustaq Rubin 

oturmuødular.

Leytenant  Smolosidov  ÷ÿtin  adam  idi.  Hÿtta  istÿni lÿn 

canlû mÿxluqda hansûsa yaxøû bir cÿhÿtin olduüuna inanan-

lar  belÿ  onun  gölömsÿmÿk  nÿ  olduüunu  bilmÿyÿn  ÷uqun  

kimi baxûøûnda, qalûn dodaqlarûnûn sÿrt vÿ bi÷imsiz sûxûlma-

sûnda xoøagÿlÿn he÷ nÿ tapa bilmirdilÿr. Laboratoriyalardan 

birindÿ  o  lap  aøaüû,  radiomontaj÷ûdan  azca  yuxarû  vÿzifÿ 

tuturdu, mÿvacibi dÿ tÿzÿ gÿlÿn qûzlarûn mÿvacibi qÿdÿr idi – 

ayda iki mindÿn az. Doürudur, bundan ÿlavÿ, o, institutdan 

hÿr  ay  min  manatlûüa  qÿdÿr  mal  oüurlayûrdû  vÿ  “qara 

bazar”da ÷ÿtin tapûlan radio detallarûnû satmaqla mÿøüul idi, 

hamû da bilirdi ki, Smolosidovun mþvqeyi vÿ gÿlirlÿri bun-

larla mÿhdudlaømûr.

Øaraøkanûn  azad  ÿmÿkdaølarû,  hÿtta  onunla  bir  yerdÿ 

voleybol oynayanlar belÿ Smolosidovdan qorxurdular. Onun 

özÿrinÿ  he÷  vaxt  sÿmimilik  iøûüû  qonmayan  sifÿti  qorxunc 

idi.  ßn  bþyök  rÿislÿrin  ona  gþstÿrdiklÿri  etibar  da  qorxulu 

gþrönördö.  O,  harada  yaøayûrdû?  Ömumiyyÿtlÿ,  evi,  ailÿsi 

vardûmû?  Xidmÿt  yoldaølarûndan  he÷  birinin  evinÿ  qonaq 

getmir, institut divarlarûndan kÿnarda onlarûn he÷ biri ilÿ boø 

vaxtûnû ke÷irmirdi. Dþøönÿ taxdûüû ö÷ dþyöø ordenindÿn vÿ 

bir dÿ bötön möharibÿ möddÿtindÿ marøal Rokossovskinin 

dediyi sþzlÿr arasûnda onun, Smolosidovun, eøitmÿdiyi bircÿ 

sþzön  dÿ  olmamasû  ilÿ  baülû  þyönmÿsindÿn  baøqa  he÷  nÿ 

mÿlum deyildi. Bunun necÿ ola bilÿcÿyi haqqûnda soruøulanda 

isÿ Smolosidov demiødi ki, marøalûn øÿxsi radisti olub.

Möÿmmalû vÿ mÿxfi lentli maqnitofona xidmÿtin kimÿ 

hÿvalÿ olunmasû mÿsÿlÿsi ortaya ÷ûxan kimi nazirliyin dÿf-

tÿr xanasûndan komanda gÿldi: Smolosidova!


332

Èndi dÿ Smolosidov laklanmûø balaca masanûn östöndÿ 

maq ni tofonun yerini rahatlayûr, baøû qol-budaq atmûø, östön-

dÿ burun vÿ qulaqlardan ibarÿt ÷ûxûntûlarû olan kartofa bÿn-

zÿ yÿn general Bulbanyuk isÿ deyirdi:

– Siz dustaqsûnûz, Rubin. Lakin siz nÿ vaxtsa kom mu-

nist olmusunuz vÿ bÿlkÿ dÿ, yenÿ olacaqsûnûz. 

Rubin “Mÿn indi dÿ kommunistÿm!” demÿk istÿdi, lakin 

bunu Bulbanyuka söbut etmÿyi þzö ö÷ön al÷aldûcû hal say-

dûüû ö÷ön susdu.

–  Sovet  hþkumÿti  vÿ  bizim  orqanlar  sizÿ  etimad  gþs-

tÿrilmÿsini mömkön sayûr. Bu maqnitofondan siz indi dön-

ya miqyaslû  dþvlÿt  sirri  eøidÿcÿksiniz.  Ömid  edirik  ki,  siz 

vÿtÿ ninin  östöndÿ  atom  bombasû  tÿhlökÿsinin  asûlmasûnû 

istÿ yÿn  bu  yaramazû  tutmaqda  bizÿ  kþmÿk  edÿcÿksiniz. 

Aydûn dûr ki, sirri yaymaqla baülû ki÷icik cÿhd gþstÿrÿcÿyi-

niz hal da mÿhv edilÿcÿksiniz. Baøa döødönöz?

– Baøa döødöm, – Rubin qûsaca dedi. Èndi onun ÿn ÷ox 

qorxduüu  øey  lentdÿn  kÿnarlaødûrûlmasû  idi.  Bötön  øÿxsi 

uüurlarûndan ÷oxdan mÿhrum olmuø Rubin bÿøÿriyyÿti þz 

ailÿsi sayûr vÿ bu hÿyatla da yaøayûrdû. Hÿlÿ dinlÿnilmÿmiø 

bu lent isÿ onu øÿxsÿn maraqlandûrûrdû.

Smolosidov maqnitofonu qoødu.

Kabinetin  sakitliyindÿ  astagÿl  amerikalû  ilÿ  canûndan 

bez miø rusun zÿif xûrûltû ilÿ möøayiÿt olunan dialoqu eøi dil-

mÿyÿ baøladû.

Rubin­dinamikÿ­чякилмиш­ala-bÿzÿk­парча­özlöyÿ,­sanki,­

орада­döømÿn­sifÿti­ахтарырмыø­kimi­diq­qÿt­kÿsildi.­Bu­cör­

ÿзмlÿ­baxanda­onun­özö­böröøör­vÿ­qÿd­dar­ifadÿ­alûrdû.­Belÿ­

sifÿti­olan­adamа­йалварыб­ону­rÿhmя­эятир­mÿk­olmazdû.

–  Siz  kimsiniz?  Soyadûnûzû  deyin,  –  sþzlÿrindÿn  sonra 

Rubin  artûq  tamam  baøqa  adama  ÷evrilÿrÿk  kresloya  sþy-

kÿndi. O, i÷ÿridÿki adamlarûn rötbÿlÿrini dÿ, þz ÷iyinlÿrindÿ 

dÿ artûq ÷oxdan mayor ulduzlarû gÿzdirmÿdiyini dÿ unut muø-

du. Sþnmöø papirosunu yandûrandan sonra qûsaca ÿmr etdi:

– Belÿ. Bir dÿ.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

333


Smolosidov lenti geri fûrlamaüa baøladû.

Hamû susurdu. Hamû þz özÿrindÿ odsa÷an ÷arxûn hÿra-

rÿ tini hiss edirdi.

Rubin  möøtöyö  ÷eynÿyÿ-÷eynÿyÿ  papirosunu  töstölÿ-

dirdi.  Sevincindÿn  øiøib  partlayûrdû.  Budur,  rötbÿsindÿn, 

øÿrÿ fin dÿn mÿhrum edilmiø olsa da, yenÿ lazûm oldu! Èndi 

isÿ qoca Tarix ö÷ön göcö ÷atan sÿviyyÿdÿ iølÿmÿli olacaq.  

O, yenÿ sûra da dûr! O, yenÿ dÿ Dönya Ènqilabûnûn keøiyindÿdir!

Onun nifrÿt etdiyi Smolosidov hirsli kþpÿk kimi maq-

ni tofonun  yanûnû  kÿsdirmiødi.  Antonun  masasû  arxasûnda 

oturmuø  vÿ  tÿøÿxxöslÿ  ÿllÿrini  kartofabÿnzÿr  baøûna  dirÿ-

miø tÿkÿbbörlö Bulbanyukun þköz boynuna oxøar boynu-

nun artûq dÿrisi barmaqlarû östöndÿn sallanmûødû.  Bunlar, 

bu  gþnö qa lûnlar  nÿsli,  gþrÿsÿn,  nÿ  vaxt  doüub-tþrÿmiødi? 

– Kom mu nist xudpÿsÿndliyi qanqalûndan tþrÿyiblÿr, bÿlkÿ? 

ßvvÿl lÿr necÿ dÿ canlû, necÿ aüûllû yoldaølar vardû! Necÿ oldu 

ki,  bötön  aparat  mÿhz  bunlarûn  ÿlinÿ  döødö  vÿ  bunlar  da 

þlkÿni þlömÿ söröklÿyirlÿr?

Rubin bu adamlardan iyrÿnirdi, he÷ özlÿrinÿ dÿ baxmaq 

istÿmirdi. Èmkanû olsaydû, bunlarû elÿ buradaca, kabinetdÿcÿ 

ÿl qumbarasû ilÿ partladardû!

Ancaq obyektiv olaraq belÿ ÷ûxûrdû ki, tarixin bu dolan-

bacûnda mÿhz bu adamlar mösbÿt qövvÿlÿri, proletar dikta-

turasûnû vÿ onun vÿtÿnini tÿmsil edirdilÿr. 

Hisslÿrdÿn yuxarû olmaüû bacarmaq lazûmdûr! Vÿ bun-

lara kþmÿk etmÿyi! 

Rubini hÿbsxanaya da onun bacarûqlû vÿ vicdanlû olma-

sûna  dþzÿ  bilmÿyÿn  siyasi  øþbÿ  donuzlarû  saldûrmûødûlar. 

Mÿhz bu cör donuzlar, bu dÿfÿ hÿrbi prokurorluqdan olan, 

dþrd il ÿrzindÿ Rubinin gönahsûzlûüû haqda onlarca øika yÿ-

tini, fÿryadûnû zibil qutusuna atmûødûlar.

O, þz bÿdbÿxt taleyindÿn ucada olmalû idi! Èdeyanû xilas 

etmÿli idi. Bayraüû xilas etmÿli idi. Qabaqcûl quruluøa xid-

mÿt etmÿli idi.

Lent qurtardû.


334

Rubin  papirosun  kþtöyönö  kölqabûna  basdû,  yetÿrincÿ 

lÿyaqÿtli gþrönÿn Selivanovskiyÿ baxmaüa ÷alûøaraq dedi:

– Yaxøû. ×alûøarûq. ßgÿr he÷ kÿsdÿn øöbhÿlÿnmirsinizsÿ, 

onda  bÿs  necÿ  axtarmalû?  Bötön  moskvalûlarûn  sÿslÿrini 

yazmayacaüûq ki? Kiminlÿ möqayisÿ etmÿli?

Bulbanyuk onu sakitlÿødirdi:

–  Dþrd  nÿfÿri  dÿrhal,  avtomatûn  yanûndaca  tutmuøuq. 

Amma ÷ÿtin ki bunlar olsun. Xarici Èølÿr Nazirliyindÿn isÿ beø 

nÿfÿr bunu bilÿ bilÿrdi. Mÿn, ÿlbÿttÿ, Qromûkonu vÿ yenÿ bir 

ne÷ÿ baøqa adamû nÿzÿrdÿ tutmuram. Bu beø nÿfÿri qûsaca 

qeyd etmiøÿm, rötbÿlÿrini, tutduqlarû vÿzifÿlÿri gþstÿrmirÿm 

ki, siz kimisÿ gönahlandûrmaqdan ÷ÿkinmÿyÿsiniz.

O,  qeyd  dÿftÿr÷ÿsindÿn  cûrûlmûø  vÿrÿqi  Rubinÿ  uzatdû. 

Vÿrÿqdÿ yazûlmûødû:

1. Petrov.

2. Syaqovitûy.

3. Volodin.

4. Øevronok.

5. Zavarzin.

Rubin oxuyandan sonra siyahûnû þzöndÿ saxlamaq istÿdi.

– Yox-yox! – Selivanovski tez xÿbÿrdarlûq etdi. – Siyahû 

Smolosidovda olacaq. 

Rubin vÿrÿqi qaytardû. Bu cör ehtiyatlûlûq onun xÿtrinÿ 

dÿymÿsÿ dÿ, gölmÿli gþröndö. Sanki, bu beø soyad yad da-

øûn da  alûøûb-yanmûrdû:  Petrov!  –  Syaqovitûy!  –  Volodin!  – 

Øev ro nok! – Zavarzin! Uzun möddÿt linqvistika ilÿ mÿøüul 

olmasû Rubi nin beyninÿ o dÿrÿcÿdÿ nöfuz etmiødi ki, o, ani 

ola raq soyad larûn kþklÿrini axtarmaüa baøladû: “syaqovitûy” 

– uza üa tul la nan, “øev ro nok” – “javoronok”.

1

– Xahiø edÿrdim ki, – o, quru sÿslÿ dedi, – hÿr beøinin 



telefon danûøûqlarû da yazûlmûø olsun.

– Sabah siz onlarû alacaqsûnûz.

– Bir dÿ: hÿr birinin yanûnda yaøûnû gþstÿrin. – Rubin 

fikirlÿødi. – Vÿ hansû dillÿri bildiyini sadalayûn.

1

 Æавîрîнîк – toraьay (rus.)



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

335


– Bÿli, – Selivanovski onu dÿstÿklÿdi, – mÿn dÿ döøön-

döm: niyÿ he÷ bir xarici dilÿ ke÷mÿdi? Nÿ diplomatdûr bu? 

Yÿni belÿ bicdir?

– O, hansûsa bir sadÿlþvh adama da tapøûra bilÿrdi! – Bala-

ba nyuk yumøaq ÿlini masaya ÷ûrpdû.

– Belÿ øeyi? Kimÿ etibar etmÿk olar?..

– Bax bunu tezliklÿ þyrÿnmÿyimiz lazûmdûr, – Balaban-

yuk  izah  edirdi,  –  cinayÿtkar  bu  beø  nÿfÿrin  arasûndadûr, 

yox sa  yox?  ßgÿr  bunlarûn  arasûnda  deyilsÿ  –  yenÿ  beøini, 

lap iyirmi beøini gþtörÿrik!

Rubin onu dinlÿdi vÿ baøû ilÿ maqnitofona iøarÿ edÿ rÿk 

dedi:


– Bu lent mÿnÿ fasilÿsiz lazûm olacaq, þzö dÿ artûq bu 

gön.


–  Lent  leytenant  Smolosidovda  olacaq.  Onunla  birgÿ 

sizÿ tam mÿxfi bþlmÿdÿ otaq ayûracaqlar.

– Otaüû artûq boøaldûrlar, – Smolosidov dÿqiqlÿødirdi.

Xidmÿti tÿcröbÿsi Rubinÿ tÿhlökÿli “nÿ vaxt?” sualûndan 

uzaq  olmaüû,  belÿ  sualûn  onun  þzönÿ  dÿ  verilmÿmÿsinÿ 

÷alûømaüû  þyrÿtmiødi.  O  bilirdi  ki,  burada  birhÿftÿlik  dÿ, 

ikihÿftÿlik dÿ, ÿgÿr firma iøÿ döøsÿ, uzun aylar boyu davam 

edÿcÿk  qÿdÿr  iø  var.  Rÿislÿrdÿn  soruøsaydû  ki  “nÿ  vaxta 

lazûmdûr”,  birmÿnalû  øÿkildÿ  deyÿcÿkdilÿr:  “sabah  sÿhÿrÿ”. 

O maraqlandû:

– Bu iø barÿdÿ mÿn daha kiminlÿ danûøa bilÿrÿm? 

Selivanovski Bulbanyukla baxûøaraq cavab verdi:

– Bir dÿ yalnûz mayor Roytmanla. Foma Quryanovi÷lÿ 

vÿ nazirin þzö ilÿ. 

Bulbanyuk soruødu:

– Xÿbÿrdarlûüûm yadûnûzdan ÷ûxmayûb ki? Tÿkrar edim?

Rubin icazÿsiz yerindÿn durdu vÿ yumulmuø gþzlÿri ilÿ 

gene rala xûrda bir øeyÿ baxûrmûø kimi baxdû:

– Mÿn gedib fikirlÿømÿliyÿm, – he÷ kÿsÿ möraciÿt etmÿ-

dÿn dedi.

Etiraz yox idi.


336

Rubin  kabinetdÿn  tutulmuø  vÿziyyÿtdÿ  ÷ûxdû,  institut 

özrÿ nþvbÿt÷inin yanûndan ke÷ÿrÿk qûrmûzû payÿndaz dþøÿn-

miø pillÿkÿnlÿ aøaüû döødö.

Qlebi  dÿ  yeni  qrupa  cÿlb  etmÿk  lazûm  gÿlÿcÿkdi.  He÷ 

kÿslÿ mÿslÿhÿtlÿømÿdÿn necÿ iølÿyÿ bilÿrdi?.. Tapøûrûq ÷ox 

÷ÿtin  olacaq.  Sÿslÿr  özÿrindÿ  yenicÿ  iølÿmÿyÿ  baølayûblar. 

Èlk tÿsnifatlar. Èlk terminlÿr.

Rubindÿ tÿdqiqat÷û ehtirasû alûømaüa baølamûødû.

Mahiyyÿtcÿ bu, yeni elmdir: sÿsinin izinÿ gþrÿ cina yÿt-

karûn tapûlmasû.

Bu  vaxta  kimi  barmaq  izlÿrinÿ  gþrÿ  tapûrdûlar.  Ad  da 

qoy dular: daktiloskopiya, barmaqlarûn möøahidÿ edilmÿsi. 

Bu elm yöz illÿr boyu yaranmûødû.

Yeni elmi isÿ sÿsin möøahidÿsi (hÿr halda, Soloqdin onu 

bu cör adlandûrardû) fonoskopiya adlandûrmaq olar. Vÿ bu 

elmi bir ne÷ÿ gönÿ yaratmaq lazûm gÿlÿcÿk.

Petrov. Syaqovitûy. Volodin. Øevronok. Zavarzin.



37  

Nerjin pÿncÿrÿnin qarøûsûnda, yumøaq oturacaqda yerini 

rahatladû vÿ bundan hÿzz almaüa baøladû. Yanûndakû iki nÿ-

fÿrlik  divanda  Èllarion  Pavlovi÷  Gerasimovi÷  oturmuødu. 

Èxti sasca fizik-optik olan, darkörÿk, balacaboy, zahirÿn ziya-

lûya oxøayan, gþzöndÿ pensne gÿzdirÿn Gerasimovi÷ plakat-

larda tÿsvir olunan casuslara oxøayûrdû.

–  Elÿ  bil,  hÿr  øeyÿ  þyrÿømiøÿm,  –  Nerjin  fikirlÿrini 

Gera simovi÷lÿ bþlöøördö. – Qarûn östöndÿ tuman÷aq otura 

bilÿrÿm, bir kupeyÿ iyirmi beø nÿfÿrin salûnmasû, möha fizÿ-

÷i nin ÷amadanlarû sûndûrmasû mÿni þzömdÿn ÷ûxara bilmÿz. 

Ancaq örÿyimdÿn azadlûüa doüru qûrûlmayan bir tel uzanûr 

–  arva dûma  olan  mÿhÿbbÿtim.  Bircÿ  bu  telÿ  toxunulanda 

dþzÿ bil mirÿm. Èldÿ cÿmi yarûm saatlûüa gþröøÿsÿn – vÿ onu 

þpÿ  bilmÿyÿsÿn.  Bu,  adamûn  ruhuna  töpörmÿkdir,  yara-

maz lûqdûr.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

337


Gerasimovi÷  nazik  qaølarûnû  ÷atdû.  Belÿ  edÿndÿ  sifÿti 

hÿmiøÿ, hÿtta adi fizika sxemlÿri özÿrindÿ döøönÿrkÿn belÿ, 

÷ox qÿmgin gþrönördö.

– Ehtimal ki, bötön bunlara davam gÿtirmÿyin yeganÿ 

bir yolu var – daxilindÿki baülûlûqlarûn hamûsûnû özmÿk, mÿhv 

etmÿk, bötön arzu vÿ istÿklÿrindÿn imtina etmÿk.

Gerasimovi÷in  Marfino  øaraøkasûna  gÿtirildiyi  cÿmi  bir 

ne÷ÿ  ay  idi  vÿ  Nerjin  onu  hÿlÿ  yaxøû  tanûya  bilmÿmiødi. 

Bununla belÿ, izahû olmayan bir sÿbÿbdÿn onun bu adamdan 

xoøu gÿlirdi. 

Tezliklÿ araya sökut ÷þkdö. Bötön qalan yolu susdular. 

Gþröø dustaqlarûn hÿyatûnda fþvqÿladÿ hadisÿ idi vÿ onlara 

þzlÿrinin ÷oxdan sÿrdabÿlÿrÿ ÷ÿkilib yuxuya getmiø ruhlarûnû 

oyatmaq,  adi  gönlÿrdÿ  özÿ  ÷ûxa  bilmÿyÿn  xatirÿlÿrini  can-

lan dûrmaq  lazûm  gÿlirdi.  Bötþv  bir  il  boyu,  ÷ox  illÿr  boyu 

yûüûlmûø hiss vÿ döøöncÿlÿrini bir yerÿ toplamalû, doümalarû 

ilÿ ke÷irÿcÿklÿri bu qûsa dÿqiqÿlÿrÿ sûüûødûrmalû idilÿr. 

Avtobus vaxtanûn qabaüûnda dayandû. Nþvbÿdÿ olan ser-

jant  pillÿlÿrin  östönÿ  qalxaraq  baøûnû  avtobusun  i÷inÿ  sox-

du vÿ gþzlÿri ilÿ iki dÿfÿ maøûndakû dustaqlarû saydû (bir az  

qabaq baø nÿzarÿt÷i vaxta kitabûna sÿkkiz baøa imza atmûødû), 

sonra  isÿ  maøûnûn  altûna  girdi  ki,  ressorlardan  kimin sÿ  sal-

lan ma dû üûna ÿmin olsun (cismsiz cin belÿ orada bircÿ dÿqi-

qÿ dÿn  artûq  davam  gÿtirÿ  bilmÿzdi).  Serjant  vaxta  ota üûna 

qayûtdû vÿ bir azdan birinci, onun dalûnca isÿ ikinci darvaza 

a÷ûldû.  Avtobus  tÿkÿrlÿrini  sevincÿk  xûøûldadaraq  tilsimlÿn-

miø xÿtti ke÷di vÿ Nÿbatat baüûnûn yanûndan þtÿrÿk øose yolla 

øötö mÿyÿ baøladû. Marfino dustaqlarû bu cör gÿzinti lÿrÿ gþrÿ 

obyektlÿrinin  tam  mÿxfiliyinÿ  borclu  idilÿr:  onlarla  gþrö øÿ 

gÿlÿn  yaxûn  adamlarû  canlû  þlölÿrinin  harada  yaøadûqlarûnû, 

onla rûn  yöz  kilometrlik  bir  mÿsafÿdÿnmi  gÿtirildiklÿrini, 

Spassk  darvazasûndanmû  ÷ûxarûldûqlarûnû,  aerodromdanmû 

maøûn lara min di ril diklÿrini, ya da ki o biri dönyadan gÿl dik lÿ-

rini bilmÿmÿli idilÿr, ancaq tox, yaxøû geyinmiø, ÿllÿri qaralma-

mûø,  lakin  ÿvvÿlki  danûøqanlûqlarûnû  itirmiø,  qÿmli-qÿmli  


338

gölömsÿyÿn, yaxûnlarûnû he÷ nÿyÿ ehti yaclarûnûn olma dû üûnû 

inandûrmaüa ÷alûøan ÿzizlÿrini gþrmÿli idilÿr. 

Bu  gþröølÿr,  özÿrilÿrindÿ  þlmöø  adamûn  vÿ  ona  abidÿ 

qoyan canlûlarûn tÿsvir olunduüu qÿdim yunan stellÿrinÿ bÿn-

zÿ yirdi. Hÿmin stellÿrdÿ hÿmiøÿ ki÷icik bir zolaq olurdu vÿ 

bu zolaq yeröstö dönyanû yeraltû dönyadan ayûrûrdû. Canlû lar 

mehribanlûqla þlöyÿ, þlö isÿ nÿ øÿn, nÿ dÿ qÿmgin olma yan 

øÿffaf, hÿddÿn artûq ÷ox øey þyrÿnmiø baxûøû ilÿ Aidÿ baxûrdû. 

Nerjin baøûnû pÿncÿrÿyÿ tÿrÿf ÷evirdi. Tÿpÿnin östöndÿn 

bu  vaxta  qÿdÿr  gþrÿ  bilmÿdiyi  øeylÿrÿ  –  iølÿdiklÿri  vÿ 

yaøadûqlarû binaya, qaldûqlarû yarûmdairÿvi otaüûn östöndÿ vÿ 

ondan bir az höndördÿ qÿdim Rusiyada altûlûq adlandûrûlan 

altûbucaqlû qöllÿlÿr kimi dözÿnlÿnmiø paslû gönbÿzlÿri olan, 

zamandan kÿrpiclÿri qaralmûø seminariya binasûna baxmaq 

istÿdi. Akustika laboratoriyasûnûn, yeddinci laboratoriyanûn, 

konstruktor  börosunun  vÿ  Yakonovun  kabinetinin  ÷ûxdûüû 

cÿnub fasadûndakû a÷ûlmayan pÿncÿrÿlÿrin döz sûralarû ÿtrafa 

laqeyd nÿzÿrlÿrlÿ baxûr, øÿhÿr kÿnarûnda yaøayan moskvalûlar 

vÿ  Ostankino  parkûna  gÿzmÿyÿ  gÿlÿnlÿr  bu  øÿhÿrÿtrafû 

tÿnha binaya bþyök tÿzyiq altûnda nÿ qÿdÿr dþvlÿt sirlÿrinin, 

qeyri-adi  hÿyatlarûn,  tapdalanmûø  arzularûn,  sovrulmuø 

ehtiraslarûn  toplandûüûnû,  bir-biri  ilÿ  ÷ulüalandûüûnû  vÿ  atÿø 

kimi gÿrginlÿødiyini tÿsÿvvörlÿrinÿ belÿ gÿtirÿ bilmÿzdilÿr. 

Binanûn  i÷i  dÿ  sirlÿ  dolu  idi.  Bir  otaq  o  birisi  haqqûnda, 

bir  qonøu  o  birisi  haqqûnda  he÷  nÿ  bilmirdi.  ßmÿliyyat 

mövÿkkillÿri  dÿ  iyirmi  iki  nÿfÿr  aüûllarû  he÷  nÿ  kÿsmÿyÿn, 

sÿrsÿm qadûn – bu sÿrt binaya buraxûlmûø azad ÿmÿkdaølar 

– haqqûnda mÿlumatsûz idilÿr. Onlar bu qadûnlarûn bir biri 

haqqûnda  bildiklÿrindÿn,  onlarûn  hÿr  biri  haqqûnda  tÿkcÿ 

gþylÿrin  bilÿ  bilÿcÿklÿrindÿn,  daim  baølarû  östöndÿn  asûl-

mûø  qûlûncûn  qorxusuna,  ÿzbÿrlÿdiklÿri  tÿlimatlarûn  xofuna 

baxmayaraq,  iyirmi  ikisinin  dÿ  kimÿsÿ  baülandûüûn dan, 

kimisÿ  sevdiyindÿn,  xÿlvÿtÿ  salûb  þpdöyöndÿn,  ya  da  ki 

kimÿ sÿ  yazûqlarû  gÿlÿrÿk  ailÿsi  ilÿ  ÿlaqÿ  yaratmalarûndan 

xÿbÿr siz idilÿr.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

339


Tönd-qûrmûzû portsiqarûnû a÷an Qleb ancaq qeyri-adi hal-

larda  ÷ÿkilmiø  papirosun  verÿ  bilÿcÿyi  lÿzzÿtlÿ  papiro sunu 

yandûrdû. Nadya ilÿ baülû döøöncÿlÿrinin bu an ÿn ali, hÿr øeyi 

böröyÿn döøöncÿlÿr olmasûna baxmayaraq, onun bu sÿfÿrin 

qeyri-adiliyindÿn  hÿzz  alan  bÿdÿni  yalnûz  getmÿk,  getmÿk, 

getmÿk istÿyirdi... Èstÿyirdi ki, zaman dayansûn, avtobus isÿ 

maøûn tÿkÿrlÿrinin qara iz qoyduüu bu qarlû yolla, qûrovun 

aüaclarûn budaqlarûna xovlu bÿzÿklÿr vurduüu, ara da gþzÿ 

dÿyÿn,  lakin  Nerjinin  sÿslÿrini  möharibÿdÿn  sonra  eøit mÿ-

diyi  uøaqlarûn  oynadûüû  bu  aüappaq  parkûn  qûraüû  ilÿ  hey 

getsin, getsin... ßsgÿrlÿr vÿ dustaqlar uøaq sÿslÿri eøit mirlÿr. 

Nadya Qleblÿ cÿmi bir il yaøamûødû. Bu, onun qoltuüunda 

portfel ora-bura qa÷dûüû bir il idi. Hÿr ikisi beøinci kursda 

oxuyurdu, kurs iøi yazûr, dþvlÿt imtahanlarû verirdi.

Sonra dÿrhal möharibÿ baølandû. 

Èndi kiminsÿ evindÿ kþrpÿlÿr qa÷ûøûr.

Onlarûn isÿ – uøaüû yoxdur...

Balaca bir uøaq yolu ke÷mÿk istÿyirdi. Söröcö sökanû 

kÿskin burdu. Kþrpÿ qorxdu, yerindÿ dayandû vÿ gþy ÿlcÿkli 

ÿlini qûzarmûø özönÿ sûxdû. 

Èllÿrlÿ uøaq haqqûnda döøönmÿyÿn Nerjin birdÿn aydûn 

baøa  döødö  ki,  Stalin  onlarûn  kþrpÿlÿrini  oüurlayûb.  Hÿtta 

möddÿt bitÿndÿn sonra, onlar yenÿ bir yerdÿ olsalar belÿ, 

artûq arvadûnûn otuz altû, bÿlkÿ dÿ, qûrx yaøû olacaqdû. Uøaq 

doümaq – artûq gec ola bilÿrdi...

Ostankino  sarayûnû  saüda,  ayaqlarûnda  rÿngbÿrÿng 

konki olan uøaqlarûn söröødöyö gþlö isÿ solda qoyan avto-

bus dar kö÷ÿlÿrÿ girdi vÿ yerÿ dþøÿnmiø daølarûn östöndÿ 

atûlûb-döømÿyÿ baøladû. 

Hÿbsxanalarû tÿsvir edÿrkÿn hÿmiøÿ rÿnglÿri töndlÿø dir-

mÿyÿ ÷alûøûblar. ßslindÿ isÿ qorxunun olmamasûnûn þzö dÿ 

bir qorxu deyildimi? 

Hÿftÿlÿrin rÿngsiz metodikliyi daha qorxulu deyildimi? 

Hÿr øeyin unudulmasû: yer özÿrindÿ sÿnÿ verilmiø yega nÿ 

hÿyatûn  sûndûrûlmasû.  Bunu  baüûølamaüa  hazûr  olmaüûn  – 


340

kötbeyinlÿrÿ baüûølamaüûn. Fikrinin artûq hÿbsxana nim÷ÿ-

sindÿn  ÷þrÿyin  orta  tikÿsini  yox,  qûraüûnû  necÿ  gþtörmÿk, 

nþvbÿti dÿfÿ hamama gedÿndÿ cûrûlmamûø vÿ ÿyninÿ balaca 

gÿlmÿyÿn alt paltarûnû necÿ almaq kimi mÿsÿlÿlÿrlÿ mÿøüul 

olmasû  daha  dÿhøÿtli  deyildimi?  Bunlarûn  hamûsûnû  gÿrÿk 

yaøayasan... 

Barmaqlûq arxasûnda, rötubÿtli mÿhbÿsdÿ. 

Vÿ ya – a÷ûn mÿhbÿsimi, bir qaragþz verin mÿnÿ – yaz-

maq ö÷ön he÷ dÿ mÿhbÿsdÿ oturmaq lazûm deyildi, hÿr øeyi 

asanlûqla tÿsÿvvör etmÿk dÿ olardû. Amma bu primitivlikdir. 

ßsl mÿhbÿs hissi uzun vÿ sonsuz illÿr boyu yaranûr. Nadya 

mÿktubunda  yazûr:  “Sÿn  qayûdandan  sonra...”  Dÿhøÿt  dÿ 

elÿ  bundadûr  ki,  qayûdûø  olmayacaq.  Qayûtmaq  –  olmaz. 

On  dþrd  cÿbhÿ  vÿ  hÿbsxana  ilindÿ  bÿdÿnin  bircÿ  dÿ  olsa 

höceyrÿsi, ola bilÿr, ÿvvÿlki kimi qalmasûn. Yalnûz tÿzÿdÿn 

gÿlmÿk mömköndör. ßvvÿlki ÿrinin soyadûnû daøûyan yeni, 

tanûmadûüûn bir adam gÿlÿcÿk, ÿvvÿlki arvad gþrÿcÿk ki, onun 

ÿvvÿlki,  yeganÿ,  on  dþrd  il  þzönÿ  qapanûb  gþzlÿdiyi  insan 

daha yoxdur, o, molekullara bþlönÿrÿk buxarlanmûødûr.

ßgÿr yeni, ikinci hÿyatda onlar bir-birini sevÿ bilsÿlÿr, 

yaxøûdûr.

Bÿs sevÿ bilmÿsÿlÿr?..

Bir dÿ, bu qÿdÿr vaxt þtÿndÿn sonra sÿn þzön bu azad-

lûüa  –  insan  qÿlbi  ö÷ön  iyrÿnc,  insan  ruhunun  rahat lû üûna 

döø mÿn  olan  bu  hÿyasûz  hÿrc-mÿrcliyÿ  ÷ûxmaq  istÿ yÿ cÿk-

sÿnmi? Hÿbsxana kandarûnda ayaq saxlayacaqsan, gþzlÿrini 

qûya caqsan – gedim ora, yoxsa getmÿyim?

Pÿncÿrÿlÿrin  arxasûnda  øÿhÿrÿtrafû  Moskva  kö÷ÿlÿri 

þtör dö.  Gecÿlÿr,  þz  mÿhbÿslÿrindÿ  oturarkÿn,  gþyÿ  daüûl-

mûø iøûüa baxûb döøönördölÿr ki, Moskva baødan-baøa parûl-

dayûr, gþz qamaødûrûr. Burada isÿ ÷oxdan tÿmir edilmÿmiø, 

suvaüû  tþkölmöø  bir  vÿ  ikimÿrtÿbÿli  evlÿr,  ÿyilmiø  taxta 

÷ÿpÿrlÿr  bir-birini  ÿvÿzlÿyirdi.  Yÿqin,  onlara  möharibÿdÿn 

sonra  he÷  kÿs  barmaüûnû  da  vurmamûødû,  buralara  kimi 

gÿlib  ÷atmamûø  sÿylÿr  hansûsa  baøqa  bir  øeyÿ  yþnÿlmiødi. 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

341


Haradasa  daha  uzaqlarda,  Ryazandan  Ruzayevkaya  kimi, 

ÿcnÿbilÿrin aparûlmadûüû yerlÿrdÿ, lap ö÷ yöz verst get – hÿr 

yerdÿ ÷örömöø saman damlardûr.

Baøûnû  tÿrli  titrÿk  øöøÿyÿ  sþykÿmiø  vÿ  altûndakû  moto-

run uüultusunu eøitmÿyÿn Qleb sÿsinin dþrddÿbiri ilÿ pû÷ûl-

dayûrdû:


– Mÿnim Rusiyam... mÿnim hÿyatûm... ÷oxmu ÿzab ÷ÿkÿ-

cÿyik?..


Avtobus  geniø,  adamla  dolu  Riqa  vaüzalû  meydanûna 

÷ûxdû. Tramvaylar, trolleybuslar, avtomobillÿr, insanlar bula-

nûq, qûrovlu-tutqun gönön i÷indÿ vurnuxurdular, – parlaq, 

hamûnûn diqqÿtini cÿlb edÿn ancaq bir rÿng idi: Nerjinin he÷ 

vaxt gþrmÿdiyi qûrmûzû-bÿnþvøÿyi mundirlÿr. 

Bu  tutuquøu  mundirlÿrini  döøöncÿlÿrÿ  qÿrq  olmuø 

Gera simovi÷ dÿ gþrmöødö. O, qaølarûnû ÷ataraq bötön avto-

busun eøidÿ bilÿcÿyi tÿrzdÿ soruødu:

– Bir baxûn! Qorodovoylar peyda olub! Yenÿ – qorodo-

voylar.


Hÿ,  onlardûr?..  Qleb  xatûrladû  ki,  hÿlÿ  otuzuncu  illÿrin 

ÿvvÿlindÿ komsomol rÿhbÿrlÿrindÿn kimsÿ onlara demiødi: 

“Siz, yoldaø gÿnc pionerlÿr, bir dÿ he÷ vaxt diri qorodovoy 

gþrmÿyÿcÿksiniz”.

– Gþrmÿli olduq... – Qleb gölömsöndö.

– Nÿ? – Gerasimovi÷ onu baøa döømÿdi.

Nerjin onun qulaüûna tÿrÿf ÿyildi:

– Ènsanlarûn beyinlÿrini o qÿdÿr doldurublar ki, indi lap 

kö÷ÿnin ortasûnda durub “Rÿdd olsun tiran! Yaøasûn azad-

lûq!” qûøqûrsan da, he÷ baøa döømÿyÿcÿklÿr ki, hansû tiran-

dan vÿ hansû azadlûqdan danûøûrsan.

Gerasimovi÷ alnûndakû qûrûølarû aøaüûdan-yuxarû dartdû.

– Siz ÿminsinizmi ki, mÿsÿlÿn, þzönöz baøa döøörsönöz?

– Zÿnn edirÿm, – Nerjin dodaqlarûnû bözÿrÿk cavab verdi. 

– Tÿsdiqlÿmÿyÿ tÿlÿsmÿyin. Aüûlla qurulmuø cÿmiyyÿ-

tÿ  necÿ  azadlûq  lazûmdûr  –  insanlar  bunu  ÷ox  pis  tÿsÿvvör 

edirlÿr.


342

– Bÿs aüûlla qurulmuø cÿmiyyÿtin þzö – tÿsÿvvörÿ gÿlir? 

O mömköndörmö?

– Döøönörÿm ki, mömköndör.

–  Tÿxmini  dÿ  olsa,  onu  mÿnÿ  tÿsvir  edÿ  bilmÿzsiniz.  

Bu he÷ kÿsÿ möyÿssÿr olmayûb. 

– Amma nÿ vaxtsa olacaq, – Gerasimovi÷ sÿmimi inadla 

dediyindÿn dþnmördö.

Onlar bir-birini sûnayûrmûø kimi baxûødûlar. 

– Qulaq asardûm, – Nerjin inadsûz tÿrzdÿ dedi.

– Nÿ vaxtsa, – Gerasimovi÷ balaca baøûnû yellÿdi.

Vÿ hÿr ikisi yenÿ silkÿlÿnmÿmÿklÿrinÿ, kö÷ÿlÿri gþzlÿri 

ilÿ  udmaqlarûna  vÿ  dÿyiøkÿn  döøöncÿlÿrinÿ  dalmaqlarûna 

davam etdi.

...Baøa döømÿk olmur ki, Nadya bu qÿdÿr onu necÿ gþz-

lÿyÿ  bilÿr?  Bu  vurnuxan,  hÿmiøÿ  nÿyÿsÿ  ÷atmaüa  ÷alûøan 

kötlÿ i÷ÿrisindÿ olasan, kiøilÿrin baxûølarûnû þz özÿrindÿ hiss 

edÿ sÿn  –  vÿ  bir  dÿfÿ  dÿ  olsun  örÿyin  ÿsmÿsin?  Qleb  hÿr 

øeyin ÿksinÿ ola bilÿcÿyi vÿziyyÿti tÿsÿvvör etdi – o, bÿlkÿ 

dÿ, bircÿ il dÿ dþzÿ bilmÿzdi. Bu qÿdÿr qadûnûn yanûndan necÿ 

þtöb-ke÷ÿ bilÿrdi?.. ßvvÿllÿr þz zÿrif rÿfiqÿsindÿ bu cör qra-

nit iradÿni tÿsÿvvör belÿ edÿ bilmÿzdi. Hÿbsxananûn birinci, 

ikinci, ö÷öncö ili dÿ o ÿmin idi ki, Nadya dÿyiøÿcÿk, dÿrdi 

daüûla caq, þzönÿ gÿlÿcÿk. Amma belÿ olmadû. 

Artûq  onun  gþzlÿmÿyini  Qleb  yeganÿ  mömkön  hal 

hesab edir di. Ona elÿ gÿlirdi ki, Nadya ö÷ön gþzlÿmÿk daha 

÷ÿtin deyil.

Hÿlÿ Krasnaya Presnya hÿbsxanasûnda olarkÿn, yarûm-

il lik  istintaqdan  sonra  ilk  dÿfÿ  mÿktub  yazmaq  höququ 

alan da, Nerjin qrifel qûrûüû ilÿ ö÷bucaq øÿklindÿ bökölmöø, 

östön dÿ markasû olmayan sarû kaüûz par÷asûnda yazmûødû:

“Mÿnim  sevgilim!  Dþrd  möharibÿ  ilini  sÿn  mÿni  gþz lÿ-

din – heyifsilÿnmÿ ki, ÿbÿs yerÿ gþzlÿmisÿn: indi daha on il 

gþzlÿdÿcÿklÿr. Bötön þmröm boyu bizim qûsa xoøbÿxt li yimizi 

parlaq gönÿø kimi xatûrlayacaüam. Sÿn isÿ bu göndÿn azad ol. 

Sÿnin dÿ hÿyatûnûn mÿhv olmasûna ehtiyac yoxdur. ßrÿ get”.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

343


Lakin Nerjinin mÿktubundan Nadya bircÿ øeyi baøa döøÿ 

bildi:


“Demÿli, sÿn daha mÿni sevmirsÿn! Mÿni baøqasûna necÿ 

verÿ bilÿrsÿn?”

O, Nadyanû hÿtta cÿbhÿyÿ dÿ, Dneprarxasû dþyöø mey da-

nû na, yanûna ÷aüûrmûødû. Saxta qûzûl ÿsgÿr bileti ilÿ möba rizÿ 

dÿstÿlÿrinin yoxlamalarûndan ke÷ÿrÿk onun yanûna gÿlib ÷ûx-

mûødû. Bir az ÿvvÿl þlöm mÿkanû olmuø, indi isÿ dþrd tÿrÿ fini 

ot bas mûø sakit mödafiÿ zonasûna ÷evrilmiø ÿmÿ liy yat mey da-

nûn da onlar oüurluq sÿadÿtlÿrinin qûsa gön lÿ rini yaøayûrdûlar. 

Lakin ordular hÿrÿkÿtÿ gÿldi, höcuma ke÷di vÿ Nadya 

da evÿ qayûtmalû oldu – yenÿ dÿ hÿmin o yþndÿmsiz gim-

nastyorkada,  elÿ  hÿmin  o  saxta  biletlÿ.  Tonyarûmlûq  yök 

maøûnû  onu  meøÿ  yolu  ilÿ  sevgilisindÿn  uzaqlaødûrûr,  o  isÿ 

hÿlÿ uzun möddÿt ÿrinÿ ÿl elÿyirdi.

...Dayanacaqlarda nizamsûz nþvbÿlÿr yûüûlûrdû. Trol ley bus  

yaxûnlaøanda bÿzilÿri nþvbÿnin quyruüunda qalûr, baø qa larû 

isÿ dirsÿklÿrini iøÿ salaraq þzlÿrini qabaüa verir di lÿr. Sado-

voye koltsoya yaxûnlaøanda cÿzbedici gþy avto bus ömumi 

dayanacaüû ke÷ib svetoforun qûrmûzû iøûüûn da dayandû. Han-

sûsa nþvbÿdÿn bezmiø moskvalû þzönö avto bu sa tÿrÿf atdû, 

pillÿyÿ qalxdû, qûøqûra-qûøqûra qapûnû itÿlÿ mÿ yÿ baø ladû:

– Kotelni÷eskaya kö÷ÿsinÿ gedir? Kotelni÷eskayaya?

– Olmaz! Olmaz! – nÿzarÿt÷i ÿllÿrini yellÿdi.

–  Ge-dir!  Otur,  oülan,  apararûq!  –  øöøÿ÷i  Èvan  ucadan 

tÿklif etdi vÿ göldö. Èvan mÿiøÿt cinayÿtinÿ gþrÿ yatûrdû vÿ 

hÿr ay asanlûqla gþröøÿ gedÿ bilirdi.

Qalan dustaqlar da gölöødölÿr. Moskvalû bunun nÿ avto-

busu  olduüunu  vÿ  ona  minmÿyin  niyÿ  qadaüan  edil diyini 

baøa döøÿ bilmÿdi. Ancaq þyrÿømiødi ki, hÿyatda ÷ox øeyi 

etmÿk olmaz – buna gþrÿ dÿ dÿrhal yerÿ döødö. Avtobusa 

tÿrÿf gÿlÿn beø-altû nÿfÿr sÿrniøin dÿ geri qayûtdû.

Gþy  avtobus  Sadovoye  koltsoya  ÷ûxandan  sonra  sola 

dþndö. Demÿli, hÿmiøÿki kimi Butûrkaya getmirdilÿr. Yÿqin, 

Taqankaya aparûrlar.


344

...Cÿbhÿ ilÿ bir yerdÿ qÿrbÿ irÿlilÿyÿn Nerjin daüûdûl mûø 

evlÿrdÿn, talan edilmiø øÿhÿr kitabxanalarûnûn saxlanc yer-

lÿ rindÿn,  anbarlardan  Èttifaqda  qadaüan  olunmuø,  lÿnÿtlÿ-

nÿn vÿ yandûrûlan kitablar yûüûrdû. Onlarûn ÷örömÿkdÿ olan 

vÿrÿqlÿri arasûndan qarøûsûalûnmaz bir haray eøidilirdi.

Bu,  Höqoda,  “Doxsan  ö÷öncö”dÿ  idi.  Lantenak  qum 

tÿpÿ sinin östöndÿ oturmuødu. Eyni zamanda bir ne÷ÿ zÿng 

qöl­lÿsi­gþröнцrdö,­onlarûn­hamûsûnda­da­hÿyÿcan­duyu­lur-

du: zÿng lÿr ÷alûrdû, lakin qasûrüalû kölÿk sÿslÿri baøqa tÿrÿfÿ 

apa rûrdû. O isÿ yalnûz sÿssizliyi eøidirdi.

Belÿcÿ, izaholunmaz bir tÿrzdÿ Nerjin hÿlÿ uøaqlûüûn dan 

bu  sÿssiz  hÿyÿcan  harayûnû  –  daim  ÿsÿn  tÿrs  kölÿyin  insan 

qulaq larûndan uzaqlaødûrdûüû bötön canlû zÿng sÿslÿrini, fÿr yad-

larû, qûø qûrtûlarû, ÷aüûrûølarû, mÿhv olanlarûn nalÿlÿrini eøi dirdi.

Nerjinin  hÿyatû  sakitcÿ,  diferensial  tÿnliklÿrin  ÿdÿdi 

inte qral laødûrûlmasûnda ke÷ÿ bilÿrdi. ßgÿr Rusiyada tÿzÿcÿ 

þldörölmöø kiminsÿ dÿyÿrli cÿsÿdinin Ömumdönya He÷inÿ 

÷evrildiyi illÿrdÿ anadan olmasaydû, belÿ dÿ olacaqdû.

Lakin onun uzandûüû yer hÿlÿ isti idi. He÷ kÿsin vÿ he÷ 

vaxt onun ÷iyinlÿrinÿ qoymadûüû yökö – hÿlÿ u÷ub get mÿ-

miø isti hissÿciklÿr ÿsasûnda þlönö diriltmÿk vÿ onu olduüu 

kimi  hamûya  gþstÿrmÿk;  onun  necÿ  olmadûüûna  hamûnû 

inan dûrmaq yökönö Nerjin þz özÿrinÿ gþtörmöødö.

Qleb  Mayn  Ridin  kitablarûnû  oxumadan  bþyömöødö, 

amma artûq on iki yaøûna ÷atanda bötþvlökdÿ onun östö nö 

þrtÿ bilÿcÿk “Èzvestiya” qÿzetini a÷araq ziyankar möhÿn dis-

lÿrin prosesi ilÿ baülû stenoqrafik hesabatû diqqÿtlÿ oxudu. 

Vÿ uøaq bu prosesÿ inanmadû. Qleb bilmÿdi ki, bu niyÿ baø 

verir, onun aülû bötön yazûlanlarû dÿrk edÿ bilmirdi, amma 

yenÿ dÿ gþrördö ki, bötön yazûlanlar – yalandûr, yalandûr. 

O, tanûø ailÿlÿrdÿn olan möhÿndislÿrlÿ önsiyyÿtdÿ olurdu – 

vÿ he÷ cör tÿsÿvvörönÿ gÿtirÿ bilmirdi ki, bu adamlar tikib 

yaratmaq ÿvÿzinÿ ziyankarlûqla mÿøüul olsunlar.

On  ö÷,  on  dþrd  yaølarûnda  da  Qleb  dÿrslÿrini  oxuyan 

kimi  kö÷ÿyÿ  qa÷mazdû,  oturub  qÿzet  oxuyardû.  Þlkÿmizin 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

345


xaricdÿki sÿfirlÿrinin vÿ þlkÿmizdÿki xarici sÿfirlÿrin hamû-

sûnû  adbaad  tanûyûrdû.  Qurultaylarda  edilÿn  bötön  nitqlÿri 

oxuyurdu.  Axû  mÿktÿbdÿ,  dþrdöncö  sinifdÿn  baølayaraq, 

onlara  siyasi  iqtisad  elementlÿrini  izah  edirdilÿr,  beøinci 

sinif dÿ isÿ, az qala, hÿr gön ictimaiyyat, bir dÿ Feyerbaxdan 

nÿsÿ ke÷ir dilÿr. Bunlardan sonra isÿ hÿr il dÿyiøÿn partiya 

tarix lÿri gÿlirdi.

He÷ nÿ ilÿ sakitlÿødirilÿ bilmÿyÿn tarixi yalanû tapmaq 

hissi onda ÷ox erkÿn yaranmûødû vÿ sörÿtlÿ inkiøaf edirdi. 

Dekabr sÿhÿrlÿrinin birindÿ, qÿzet vitrinindÿ Kirovun þldö-

rölmÿsi haqqûnda xÿbÿri oxuyanda, Qleb doqquzuncu sinfÿ 

gedirdi.  Vÿ  birdÿn  nÿ  ö÷önsÿ,  sanki,  hÿr  øeyi  yarûb-ke÷ÿn 

bir øöa bötön möÿmmalarû iøûqlandûrdû vÿ ona aydûn oldu ki, 

Kirovu þldörÿn Stalindÿn baøqa kimsÿ deyil. Vÿ tÿklik his-

sin dÿn canûna öøötmÿ döødö: bir yerÿ yûüûlmûø yaølû kiøilÿr 

belÿ sadÿ øeyi baøa döøÿ bilmirdilÿr!

Budur,  hÿmin  o  kþhnÿ  boløeviklÿr  mÿhkÿmÿdÿ  tþvbÿ 

edir, þzlÿri þzlÿrinÿ qara yaxûr, dönyadakû bötön xarici kÿø-

fiy yatlara iølÿdiklÿrini boyunlarûna alûrdûlar. Bu, son dÿrÿcÿ 

ÿndazÿsiz, son dÿrÿcÿ kobud, son dÿrÿcÿ artûq idi – adamûn 

qulaüû cingildÿyirdi! 

Dirÿkdÿn diktorun aktyor sÿsinÿ oxøayan sÿsi eøidilirdi 

– vÿ øÿhÿr camaatû sadÿlþvh qoyun kimi sÿkilÿrdÿ toplaøûrdû.

Øÿcÿrÿlÿrini  Puøkindÿn  vÿ  Tolstoydan  baølayan  rus 

yazû ÷ûlarû  isÿ  ikrahdoüurucu  yaltaqlûqla  tiranû  mÿdh  edir-

dilÿr. Gertsen kö÷ÿsindÿ tÿrbiyÿ almûø rus bÿstÿkarlarû da 

bir-birini  itÿlÿyÿrÿk  þz  yaltaq  nÿümÿlÿrini  tiranûn  taxtûnûn 

ayaq larû altûna atmaüa ÷alûøûrdûlar.

Qleb ö÷önsÿ bötön gÿncliyi boyu sÿssiz hÿyÿcan zÿng-

lÿri ÷alûrdû! Onda qarøûsûalûnmaz qÿtiyyÿt kþk salûrdû: hÿr øeyi 

þyrÿnmÿk vÿ baøa döømÿk! Aøkara ÷ûxartmaq vÿ xatûr latmaq!

Axøamlar doüma øÿhÿrinin bulvarlarûnda qûzlara baxûb 

ah ÷ÿkmÿk ÿvÿzinÿ, Qleb nÿ vaxtsa þlkÿnin ÿn Bþyök vÿ ßsas 

hÿbsxanasûna  döømÿyini  arzulayûrdû.  Hÿmin  hÿbsxanada  

o, þlmöø insanlarûn izlÿrini, suallarûnûn cavablarûnû tapacaqdû.


346

ßyalÿt adamû olaraq hÿlÿ bilmirdi ki, bu yer Bþyök Lub-

yanka adlanûr.

ßgÿr istÿyin göclödörsÿ, nÿ vaxtsa mötlÿq yerinÿ yetÿ cÿk.

Èllÿr ke÷di. Bir o qÿdÿr dÿ xoø vÿ asan mÿsÿlÿ olmasa da, 

Qleb Nerjinin hÿyatûnda istÿklÿr ger÷ÿklÿødi vÿ yerini tapdû. 

O, tutularaq mÿhz bura gÿtirildi, orada fikirlÿrinÿ tÿÿc cöb-

lÿnmÿyÿn, danûømaüa onun bildiklÿrindÿn yöz dÿfÿ ÷ox sþz-

lÿri olan hÿlÿ dÿ saü qalmûø hÿmin o adamlarla rastlaødû.

Hÿr øey ger÷ÿklÿødi vÿ yerinÿ yetdi, amma bunlardan 

sonra Nerjinin nÿ elmi, nÿ vaxtû, nÿ hÿyatû, nÿ dÿ arvadûna 

olan  sevgisi  qalûrdû.  Ona  elÿ  gÿlirdi  ki,  yer  özöndÿ  onun 

ö÷ön arva dûn dan yaxøûsû ola bilmÿz, lakin yenÿ dÿ Nadyanû 

sev di yinÿ ÿmin deyildi. Bþyök bir ehtiras qÿlbimizÿ hakim 

kÿsi lÿ rÿk bötön qalan ehtiraslarû oradan sûxûødûrûb ÷ûxarûr.

Daxilimizdÿ iki ehtirasa yer olmur.

...  Avtobus  kþrpönön  östöndÿ  taqqûltû  salandan  sonra 

ÿyri-öyrö kö÷ÿlÿrlÿ getmÿyÿ baøladû.

Nerjin ayûldû:

– Bizi Taqankaya aparmûrlar? Hara gedirik belÿ? He÷ 

nÿ baøa döømörÿm.

Gerasimovi÷  dÿ  þz  qÿmli  döøöncÿlÿrindÿn  ayrûlaraq 

cavab verdi:

– Lefortovaya yaxûnlaøûrûq.

Avtobus ö÷ön darvazanû a÷dûlar. Maøûn xidmÿti hÿyÿtÿ 

girdi, höndör hÿbsxana korpusuna bitiøik tikilinin yanûnda 

dayandû. Polkovnik-leytenant Klimentyev – cavan, øinelsiz 

vÿ papaqsûz – artûq qapûnûn aüzûnda durmuødu. 

Zÿif øaxta vardû. Sûx buludlarla þrtölmöø gþyön altûnda 

hÿr yer kölÿksiz qûø tutqunluüuna börönmöødö.

Polkovnik-leytenantûn  iøarÿsi  ilÿ  nÿzarÿt÷ilÿr  avtobus-

dan  döøöb  maøûnûn  yanûndaca  sûraya  dözöldölÿr.  (Yalnûz 

arxa könclÿrdÿki iki nÿzarÿt÷i ÿvvÿlki kimi ciblÿrindÿ tapan-

÷a oturmuødu). Hÿbsxananûn baø korpusuna nÿzÿr sal ma-

üa vaxtlarû ÷atmayan dustaqlar polkovnik-leytenantûn arxa-

sûnca tikiliyÿ ke÷dilÿr. 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

347


Orada uzun, dar bir dÿhliz vardû vÿ bu dÿhlizdÿ yeddi 

a÷ûq qapû gþrönördö.

Polkovnik-leytenant  þndÿ  gedir  vÿ  dþyöødÿ  olduüu 

kimi qÿtiyyÿtlÿ sÿrÿncamlar verirdi:

– Gerasimovi÷ – bura! Lukaøenko – bu otaüa! Nerjin – 

ö÷öncöyÿ!..

Dustaqlar bir-bir dþnördölÿr.

Belÿcÿ, Klimentyev yeddi nÿzarÿt÷inin yeddisini dÿ bþlöø-

dördö. Nerjinin bÿxtinÿ paltarûnû dÿyiømiø qanqster döødö. 

Otaqlarûn hamûsû istintaq kabinetlÿri idi – onsuz da, az 

iøûq buraxan, östÿlik, hÿlÿ barmaqlûqla þrtölmöø pÿncÿrÿlÿr; 

kreslo vÿ pÿncÿrÿnin qabaüûnda möstÿntiq ö÷ön masa; möt-

tÿhim ö÷ön ki÷icik masa vÿ taburet.

Möstÿntiq kreslosunu Nerjin qapûya tÿrÿf ÷ÿkdi vÿ arvadû 

ö÷ön qoydu, þzö ö÷önsÿ ki÷ik, ortasûndakû ÷atû adamûn ÿtini 

sûxacaüû  ilÿ  hÿdÿlÿyÿn  tabureti  gþtördö.  Èstintaqûn  altû  ayû 

ÿrzindÿ o, belÿ taburetdÿ, elÿ bu cör miskin masa arxasûnda 

oturmuødu. 

Qapû a÷ûq qaldû. Nerjin dÿhlizdÿ arvadûnûn yöngöl daban-

larûnûn taqqûltûsûnû, onun sevimli sÿsini eøitdi:

– Bu otaüa?

Vÿ o, i÷ÿri girdi.



Yüklə 6,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin