Азярбайъан республикасы дахили ишляр назирлийи

Həvəsləndirmə tədbirləri-daxili işlər orqanlarında xidməti intizamın 
möhkəmləndirilməsində əsas vasitə kimi. Daxili işlər orqanlarının 
tərbiyələnməsində, onların qarşısında qoyulan tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün 
güclərinin səfərbər edilməsində, qanunçuluğun və xidməti intizamın 
möhkəmləndirilməsində effektiv vasitə həvəsləndirilmədir. Həvəsləndirmə 
tədbirləri xidməti vəzifələrin icrası zamanı fərqləndirilmiş əməkdaşlara tətbiq 

---

29 
edilir. Daxili işlər orqanlarının rəhbər heyyəti tərəfindən tətbiq olunan 
həvəsləndirmə tədbirləri nəinki onların hüququdur, bu həm də onların vəzifəsidir. 
Belə ki, Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Orqanlarının İntizam 
Nizamnaməsinin 27.4-cü bəndinə əsasən, daxili işlər orqanlarında xidməti intizama 
riayət olunmasında rəisin vəzifələrindən biri də, xidmətdə intizamlı və təşəbbüskar 
əməkdaşları fərqləndirmək, laqeyid və intizamsız əməkdaşlar barəsində isə 
müvafin intizam tənbeh tədbirləri görməkdir. 
Bütün dərəcələrdən olan daxili işlər orqanlarının vəzifəli şəxsləri təcrübədə 
həvəsləndirmədən geniş istifadə etməlidirlər. Onlar tabeliklərində olan 
əməkdaşların müsbət əməllərini nəzərdən qaçırmamalıdırlır. Onu da yadda 
saxlamaq lazımdır ki, əməkdaşların həvəsləndirilməsi reallığa uyğun olmalıdır. 
Əks halda reallığa uyğun olmayan həvəsləndirmə tədbiri hədsiz tərifə çevrilməklə 
öz effektli tərbiyəvi təsir vasitəsi olduğunu itirə bilər.
Həvəsləndirmənin növü və xarakteri onun tərbiyəvi əhəmiyyətindən, müsbət 
əməlin özünün obyektiv məzmunundan asılı olaraq rəis (komandir) tərəfindən 
seçilir. Rəislərin (komandirlərin) mükafatlandırmalar üzrə hüquqlarının həcmi 
onların tutduqları vəzifələrdən asılıdır. 
Əməkdaşlara tətbiq olunan mükafatları aşağıdakı qruplara bölmək olar: 
a) Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Orqanlarının İntizam Nizamnaməsi 
ilə nəzərdə tutulmuş mükafatlar; 
b) Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Orqanlarının İntizam Nizamnaməsi 
ilə nəzərdə tutulmayan və daxili işlər orqanları əməkdaşlarına başqa dövlət 
orqanları tərəfindən tətbiq olunun mükafatlar; 
v) Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən orden və medallarla təltif 
olunan mükafatlar. 
Azərbaycan 
Respublikası 
Daxili 
İşlər 
Orqanlarının 
İntizam 
Nizamnaməsinin 2-ci fəsli (10-13-cü bəndləri) həvəsləndirmə tədbirlərinə həsr 
edilmişdir. Orada deyilir ki, xidməti vəzifələrin nümunəvi yerinə yetirilməsinə və 
xidmətdə əldə olunmuş yüksək nəticələrə görə əməkdaşlara aşağıdakı 
həvəsləndirmə tədbirləri tətbiq edilə bilər: 

---

30 
1) təşəkkür; 
2) pul mükafatı; 
3) qiymətli hədiyyə ilə mükafatlandırma; 
4) fəxri fərman ilə təltif edilmə; 
5) fəxri döş nişanı ilə təltif edilmə; 
6) vaxtından əvvəl növbəti xüsusi rütbənin verilməsi; 
7) xüsusi rütbənin vəzifə ştatında nəzərdə tutulduğundan bir pilə yuxarı 
verilməsi; 
8) təltif silahının verilməsi (şəxsi silahla təltif etmə). 
Həvəsləndirmə tədbiri kimi, əvvəllər verilmiş intizam tənbehinin vaxtından 
əvvəl götürülməsi tətbiq oluna bilər. 
Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin təhsil müəssisələrində 
yuxarıda göstərilən həvəsləndirmə tədbirlərindən başqa təqaüdün artırılması və 
müdavimlərin təhsil müəssisəsinin yerləşdiyi ərazidən növbədənkənar buraxılması 
kimi həvəsləndirmə tədbirləri də tətbiq edilə bilər. 
Jinayətkarlığa qarşı mübarizədə, qanunçuluğun və hüquq qaydalarının 
möhkəmləndirilməsində və ictimai təlükəsizliyin təmin edilməsində xidməti 
vəzifələrini yerinə yetirərkən fərqləndiklərinə, həmçinin digər xüsusi xidmətlərə 
görə daxili işlər orqanlarının əməkdaşları Azərbaycan Respublikasının dövlət 
mükafatı ilə təltif olunmağa təqdim edilə bilərlər. 
Hər bir rəis yuxarıda göstərilən həvəsləndirmə tədbirlərindən kompleks 
şəkildə etməli və bu tədbirlərin tətbiq olunmasında fərdi yanaşmalıdır. Əlamətdə 
günlərdə əməkdaşların kütləvi şəkildə mükafatlandırılması yolverilməzdir. Bəzən 
təcrübədə elə hallara rast gəlmək olur ki, rəislər il ərzində tabelikdə olanlara heç 
bir təşəkkür elan etmirlər. Amma, bayram günlərində isə onların xidməti intizama 
münasibətləri nəzərə alınmadan mükafatlandırılmaları barədə geniş əmr hazırlanır. 
Həvəsləndirmənin pedaqoci efektivliyi həmçinin onun tətbiqinin 
aşkarlığından çox asılıdır. Belə ki, əməkdaş tərəfindən müsbət əməllərin 
edilməsini, xidməti borcun qüsursuz yerinə yetirilməsini və buna görə əd 
əməkdaşın mükafatlandırılmasını bütün əməkdaşlar bilməlidirlər. Əməkdaşlara 

---

31 
həvəsləndirmə tədbirlərinin tətbiq edilməsi bir qayda olaraq əmrlə elan olunur. 
Əməkdaşa həvəsləndirmə tədbirlərinin tətbiqi barədə şəxsən, sıra önündə və ya 
müşavirədə elan olunur. Bu, həvəsləndirmə tədbirinin tərbiyəvi təsirini yüksəldir, 
əməkdaşların daha da yaxşı işləməsini sitimullaşdırır.
Həvəsləndirmənin aşkarlıq prinsipi pozulduqda, yəni mükafatlandırmanın 
kabinetdə, təkbə-tək elan olunması lazım olan effekti vermir. Belə hal əməkdaşa 
qanunçuluq, mükafata layiq olmadığı zərurəti yaradır.
Həvəsləndirmənin əsas prinsiplərindən biri layiqli əməllərə görə 
mükafatlandırmanın məcburiliyidir. Tətbiq olunan hər bir həvəsləndirmə tədbiri 
əsaslı olmalıdır. Həvəsləndirmənin növü həmişə müsbət əməlin mahiyyətindən və 
xarakterindən asılı olmalıdır. Bütün hallarda rəhbər işçi (rəis, komandir) onu 
nəzərə almalı və lazımi formada ona yanaşmalıdır. Rəisisn bu cür davranışı 
əməkdaşların təşəbbüskarlığını, çalışqanlığını artırı, daha səylə işləməsinə təsir 
göstərir. Amma əməkdaşların öz xidməti vəzifələrinin necə yerinə yetirilməsinə 
rəis (komandir) tərəfindən etinasız münasibət göstərilməsi onlarda təşəbbüskarlığı 
öldürür, öz əməyinin nəticəsinə və xidməti borcun icra olunmasına laqeyidlik 
yaradır. 
Həvəsləndirmə əsaslandırıcı olmalıdır. Yəni həvəsləndirmə layiqli, 
nümunəvi xidmətə görə əməkdaşa tətbiq olunmalıdır. Əks halda onun xidməti 
intizamın möhkəmlənməsinə və əməkdaşların təşəbbüskarlığının artırılmasına heç 
bir təsiri yoxdur.
Öz məzmununa görə həvəsləndirmələri üç qrupa bölmək olar: 
a) özündə yalnız mənəvi standartları əks etdirən həvəsləndirmələr. Bura 
aiddir: təşəkkür, fəxri fərman ilə təltif edilmə, fəxri döş nişanı ilə təltif etmə; 
b) özündə mənəvi və maddi stimulları əks etdirən həvəsləndirmələr 
(vaxtından əvvəl növbəti xüsusi rütbənin verilməsi, xüsusi rütbənin vəzifə ştatında 
nəzərdə tutulduğundan bir pilə yuxarı verilməsi); 
v) özündə bilavasitə maddi stimulları əks etdirən həvəsləndirmələr (pul 
mükafatının verilməsi, qiymətli hədiyyə ilə mükafatlandırma, təltif silahının 
verilməsi (şəxsi silahla təltif etmə)). 

---

32 
Hər bir rəis (komandir) tabeliklərində olanların fərdi qabiliyyətini, onların 
maddi vəziyyətini, ailə tərkibini və s. amilləri nəzərə alaraq yuxarıda göstərilən 
bütün mümkün olan həvəsləndirmələrdən ustalıqla istifadə etməlidir. Məsələn, 
əməkdaşlardan birinə pul mükafatı, digərinə fotoaparat, üçüncüsünə divar saatı 
təqdim olunur.
Həvəsləndirmənin tətbiq olunmasında ayrı-ayrı əməkdaşlara belə bir fərqli 
yanaşma onlarda nəinki təşəbbüskarlığın artmasına, həmçinin yaxşı əhval-
ruhiyyənin yaranmasına öz təsirini göstərir. 
İndi isə ayrı-ayrı həvəsləndirmələrin qısa xarakteristikasına keçək.