Xarici işğalçılara qarşı xalq azadlıq mübarizəsi. Ərazisi iki iri
imperiya arasında bölüşdürülmüş Azərbaycanın xalq kütlələri yadelli
əsarətinə tabe olmaq istəmir, kəskin müqavimət göstərirdi. Mübarizənin
passiv formaları vergi və mükəlləfiyyətləri ödəməkdən imtina, yaşayış
yerlərini tərk etmək idi. Bir çox sakinlər rusların işğal etdiyi ərazidən
osmanlıların işğal bölgəsinə və ya əksinə qaçırdılar.
Xalq azadlıq hərəkatının fəal formaları düşmən hissələrinə partizan
basqınları və kütləvi xalq azadlıq üsyanlarından ibarət idi.
1724-
cü ilin yayında Salyanda Rusiya əleyhinə çıxış baş verdi.
Salyandakı bütün rus zabitləri, podpolkovnik Zimbulatov başda olmaqla,
Salyan naibi Məhəmmədhüseyn bəyin yanına qonaq çağırılıb öldürüldülər.
Salyan hakimləri, o cümlədən keçmiş Salyan xanının dul qadını Fatimə
xanım mahalın bütün sərvətlərinin rus hakimiyyəti orqanlarının əlində
cəmləşməsindən narazı idi.
1727-ci
il
də Muğan hakimi Ramazan Osmanlı və rus
hakimiyyətlərinə
qarşı
çıxış
etməyə
cəhd
göstərdi,
lakin
müvəffəqiyyətsizliyə uğrayaraq həbs olundu.
1726-
cı ildə şəqqaqi və şahsevən tayfaları Osmanlı hakimiyyətinə
qarşı üsyan etdilər. Əbdürrəhman paşa qiyamçı tayfaları sakitləşdirə bildi.
1727-
ci ilin sonunda Qaradağda böyük xalq azadlıq hərəkatı baş verdi.
Üsyana başçılıq edən Əbdürrəzaq xan şahsevənlərlə Osmanlı
hakimiyyətinə qarşı birgə mübarizə haqqında razılığa gəldi. Tezliklə
şahsevənlər və muğanlı tayfası da Əbdürrəzaq xana qoşuldular. Təbriz
hakimi 1728-
ci il yazın əvvəllərində Əbdürrəhman paşanı 20 min nəfərlik
qoşunla üsyançılara qarşı göndərdi. Mənbələrin məlumatına görə, sayı 40
min nəfər çatan üsyançılar Osmanlı qoşununu darmadağın etdilər və
Ərdəbili mühasirəyə aldılar. Lakin 1728-ci il avqustun əvvəllərində
Osmanlılar Ərdəbil yaxınlığında üsyançıları məğlub etməyə nail oldular.
1728-ci ilin sonu, 1729-
cu ilin əvvəllərində Muğan çölündə üsyançılar daha
bir ağır məğlubiyyətə uğradılar, Əbdürrəzaq xan əsir alındı və edam
olunmaq üçün Istanbula aparıldı.
Üsyançılar mübarizəni dağınıq halda xeyli davam etdirdilər. Yalnız
1729-
cu ilin yayında onların müqaviməti qəti qırıldı.
1730-
cu ildə astaralı Musa xan ruslara qarşı qiyam qaldırdı və
Osmanlı işğal zonasına keçdi. Lakin bir müddətdən sonra geri qayıtdı.
