Азярбайъан республикасы

partlayış və yanğın təhlükəli işlər onların təhlükəsiz təşkili üzrə
nümunəvi təlimatın tələblərinə müvafiq aparılmalıdır.
2.2. Elektrik qövs və qaz qaynaq işləri. Elektrik alətləri
ilə kəsmə və səthi təmizləmə (cilalama) işləri
121

---

Elektrik qövs və qaz qaynaq işləri
2.2.1. Işə başlamazdan əvvəl odlu işlərin aparılmasına
cavabdeh şəxs qaynaqçı ilə birlikdə qaynaq transformatoruna,
kabellərə, elektrod tutucusuna, yerləbirləşdirmə naqillərinə və
iş yerinə baxış keçirməli; yanar materialların, ətraf mühitdə
qazlılığın olmamasına və müvafiq işıqlandırmanın
mövcudluğuna əmin olmalıdır. Bundan əlavə, odlu işlərin apa-
rılması ilə bağlı qonşu otaqlarda (arakəsmələrin arxasında və
s.) yanğının baş vermə ehtimalının olmamasına əmin olmaq
lazımdır.
2.2.2. Elektrik naqillərinin və qaynaq avadanlıqlarının
yanmasının qarşısını almaq üçün məftillərin en kəsiyi
cərəyanın maksimal gücünə, izolyasiyası isə işçi gərginliyinə
müvafiq seçilməlidir.
2.2.3. Elektrik qaynaq aqreqatı və ya transformator,
həmçinin onların kommunikasiyaları yanar qaz, buxar olmadığı
və neft məhsulları tökülməmiş yerlərdə yerləşdirilməli, 10m
radiusda yanar materiallardan təmizlənməlidir.
2.2.4. Elektrik qaynaq işləri zamanı əks ötürücü kimi
metal konstruksiyalardan, texnoloji aparatların gövdələrindən
və boru kəmərlərindən istifadə edilməsi qadağandır. Bu
məqsədlə elektrod tutucusu üçün tətbiq olunan naqilə uyğun
kabel götürülməlidir.
2.2.5. Elektrik qaynaq aparatları, transformatorları və
qaynaq ediləcək konstruksiyalar qaynaq zamanı yerləbirləş-
dirilməlidirlər. Yerləbirləşdirilmə qaynaq işinə başlamazdan
əvvəl aparılmalı və işin axırınadək açılmamalıdır.
2.2.6. Xüsusi təhlükəli şərait üçün nəzərdə tutulan (metal
çənlərin içərisində, qazanlarda, gəmilərin bölmələrində, açıq
yerlərdə görülən işlər) sabit və dəyişən cərəyan mənbəli bütün
elektrik qaynaq qurğuları xüsusi quruluşla təchiz olunmalıdır.
Bu quruluşlar 0,5 san müddətində yüksüz işləmə gərginliyini
122

---

avtomatik açmalı və ya onu 12 V gərginliyə qədər məhdudlaş-
dırmalıdır.
2.2.7. Izolyasiyasız və ya nasaz izolyasiyalı, burulmaqla
birləşdirilmiş kabellərdən, naqillərdən, əldəqayırma (kustar)
elektrik qoruyucularından istifadə edilməsi qadağandır.
Qaynaq kabellərinin birləşdirilməsi üçün preslənmədən,
qaynaqdan, lehimləmədən və xüsusi sıxacdan istifadə
edilməlidir.
2.2.8. Qaynaq prosesində elektrodlar dəyişdirilərkən on-
ların qalıqları qaynaq işi aparılan yerlərdə qoyulmuş xüsusi
metal yeşiklərə yığılmalıdır.
2.2.9. Elektrik kabellərinin və qaz şlanqlarının birgə çəkil-
məsi və onların eyni səviyyədə kəsişməsi qadağandır.
2.2.10. Elektrik qaynaq və qazla kəsmə işləri şaquli (ver-
tikal) sahələrdə yerinə yetirilən zaman odlu işlər aparılan yer
qaynaq və ya kəsmə nöqtəsinin hündürlüyundən asılı olaraq
cədvəl 2-də göstərilən radius daxilində yanar maddə və
materiallardan təmizlənməlidir.
123

---

Cədvəl 2
Qaynaq və kəsmə
nöqtəsinin maksimal
hündürlüyü, m
Qığılcımların dağılma radiusu, m
Qaynaq
zamanı 
Kəsmə zamanı 
0 4
6
2 6
8
5 8
10
7 10
12
10 12
14
2.2.11. Qaz qaynağı işləri zamanı oksigen balonlarının,
şlanqların, odluğun, həmçinin asetilen qeneratorunun üzərinə
yağ, neft və neft məhsullarının dağılmasının qarşısını alan təd-
birlər görülməlidir.
2.2.12. Oksigen balonlarından 10m qədər olan məsafədə
açıq alovdan istifadə edilməklə (qaynaq, dəmirçi və s.) işlərin
aparılması və yanacaq-sürtgü materiallarının saxlanılması qa-
dağandır.
2.2.13. Məhsuldarlığı 5m
3
/saata qədər olan stasionar ge-
neratorlar quraşdırılan asetilen qurğuları otaqlarında xüsusi
aralıq anbarlar olmazsa, barabanlarda 200kq qədər kalsium -
karbidin saxlanılmasına və bu halda ancaq bir barabanın açıq
vəziyyətdə olmasına icazə verilir.
2.2.14. Müvəqqəti qaynaq işlərinin aparılması üçün
səyyar asetilen generatorları yanğın və partlayış baxımından
təhlükəsiz otaq və yerlərdə yerləşdirilməlidir. Istehsalat
otaqlarında qeneratorlar, ancaq otaqların havası yaxşı
124

---

dəyişdirildiyi halda yerləşdirilə bilər. Səyyar asetilen
generatoru qaynaq işi aparılan yerdən, açıq alov mənbəyindən
və bərk qızmış əşyalardan 10m az olmayan məsafədə
yerləşdirilməli və çəpərlənməlidir.
2.2.15. Qaz qaynağı aparılan yerdə ikidən artıq oksigen
balonunun saxlanılması qadağandır. Oksigenlə dolu və boş ba-
lonlar müvəqqəti aparılan odlu işlər qurtardıqdan sonra yığış-
dırılmalıdır.
2.2.16. Asetilen generatoru kalsium - karbid ilə doldurul-
duqdan sonra, odluq (qorelka) yandırılmazdan əvvəl
qazqolder və şlanqdakı hava qazla sıxışdırılıb çıxarılmalıdır.
2.2.17. Nasaz və ya su doldurulmamış hidravlik sürgülü
asetilen generatorları ilə qaynaq işinin aparılması qadağandır.
2.2.18. Qaz qaynağı işləri aparılmazdan əvvəl şlanqların
sazlığı və onların odluğa etibarlı bərkidilməsi yoxlanılmalıdır.
Qaz buraxan şlanqlardan istifadə etmək, həmçinin
asetilen şlanqını oksigen şlanqı ilə və ya əksinə dəyişmək
qadağandır.
Qaz qaynağı işləri zamanı qaz şlanqları yüksək
temperatur təsirindən və mexaniki zədələnmələrdən
qorunmalıdır.
2.2.19. Qaynaq işləri zamanı odluğun (qorelka) bərk qız-
masına yol verilməməlidir. Bərk qızma hallarında vaxtaşırı iş
dayandırılmalı, odluq suya salınmaqla soyudulmalıdır.
2.2.20. Asetilen generatorundan işlənmiş kalsium -
karbid yanğın təhlükəsizliyi xidməti ilə razılaşdırılmış xüsusi
ayrılmış meydançalarda yerləşdirilmiş lil çalasına (quyusuna)
boşaldılmalıdır. Lil çalası 10m-dən yaxın olmayan yerdə
küləkdöyən tərəfdə olmalıdır.
2.2.21. Qaz qaynağı zamanı qadağandır:
-nasaz aparat və şlanqlarla qaynaq işinin aparılması,
donmuş generatorun və onun hissələrinin, reduktorların,
ventillərin, boru xətlərinin və qaynaq qurğusunun digər
125

---

detallarının açıq alov və ya bərk qızmış əşya ilə qızdırılması.
Qızdırma qaynar su və ya buxar ilə aparılmalıdır;
-qaz balonlarının içərisindəki qaz tamamilə çıxarılmadan
və balon üfürülmədən ventillərin təmir edilməsi. Balondakı qaz
otaqdan kənarda və açıq alovdan uzaq yerdə boşaldılmalıdır;
-asetilen generatorundan, oksigen balonlarından, şlanq-
lardan, qaz xətlərindən və lil çalalarından 10m yaxın məsafədə
siqaret çəkilməsi və açıq alovdan istifadə edilməsi;
-sıxılmış və mayeləşdirilmiş qaz balonlarının üstü açıq
halda günəş şüaları altında saxlanılması;
-qaynaq işləri qurtardıqdan sonra
asetilen
generatorlarının kalsium - karbid qalığından və lildən
təmizlənməmiş və həmçinin retortaların, yeşiklərin və
generatorun digər hissələrinin yuyulmamış halda saxlanılması;
-oksigen şlanqlarının generatora tərəf üfürülməsi;
-asetilen balonunun başlığına (kolokoluna) əşyalar yığ-
maqla generatorda təzyiqin artırılması;
-asetilen generatorunun işləyən qazanxana və isti
sexlərdə, həmçinin kompressorların hava vurucularının və
ventilyatorların hava sorucusunun yaxınlığında yerləşdirilməsi.
2.2.22. Elektrik qövs və qaz qaynaq işləri [253]–ə uyğun
aparılmalıdır
2.2.23. Odlu işlər qurtardıqdan sonra, ehtimal olunan
alovlanmanın qarşısını almaq üçün işlərin aparıldığı və onlara
qonşu olan otaq və ya sahələr diqqətlə yoxlanılmalı və lazım
gələrsə 1 saat ərzində nəzarətdə saxlanılmalıdır.