Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи бакы дювлят университети

Ə

mək fəaliyyətinin motivasiyası 

Babayeva Afaq, маэистрант 

 

         

Cəmiyyət  üzvlərinin  əmək  davranışı  müxtəlif  daxili  və 

xarici sövqedici qüvvələrin qarşılıqlı təsiri ilə müəyyən olunur. 

Daxili  qüvvələr  tələbatlar  və  maraqlar,  arzular  və  meyllər, 

dəyərlər və dəyər səmtləri, ideallar və motivlərdir. Bütün bunlar 

əmək  fəaliyyətinin  motivasiyası  mürəkkəb  sosial  prosesinin 

struktur  elementlərini  təşkil  edirlər.  Motiv  –  şəxsiyyət,  sosial 

qrup, insan birliklərinin müəyyən tələbatlarını ödəmək cəhdləri 

ilə bağlı aktivlik və fəaliyyət göstərmək niyyətidir.  

Əmək  davranışının  bu  daxili  sövqedici  qüvvələrinin 

formalaşması  -  əmək  fəaliyyətinin  motivasiyası  prosesinin 

mahiyyətidir. Motivatorlar rolunda sosial və predmet əhatəsinin 

əhəmiyyətli  faktorları  (stimullar)  və  ya  dayanıqlı  tələbat  və 

maraqlar çıxış edir.  

Əmək motivasiyasının tərkibini nəzərdən keçirək. Onun 

əsas  tərkib  hissələrindən  biri  tələbatlardır.  Tələbatlar  –  fərdin 

yaşaması üçün lazım olan vasitə və şərait haqqında qayğısıdır, 

yaşayış  mühiti  ilə  (həyati  və  sosial)  dayanıqlı  tarazlığın 

saxlanmasına  meyllilikdir.  İnsan  tələbatlarının  müxtəlif 

təsnifatları  mövcuddur,  onlardan  əsasları  bunlardır:  insan 

tələbatlarının  xüsusi  obyekti,  onların  funksional  təyinatı, 

reallaşan  fəaliyyətin  növü  və  s.  Tələbatların  daha  tam 

ierarxiyasını  amerikan  psixoloqu  A.  Maslou  vermişdir.  O,  bu 

və  ya  digər  tələbat  anında  üstünlük  təşkil  etməsindən  asılı 

 

 

105

105 

olaraq,  davranış  motivlərinin  beş  səviyyəsini  və  ya  qrupunu 

ayırmışdır: 

1.

 

İnsanların yenidən istehsalı, qidası, tənəffüsü, 

fiziki  hərəkətləri,  geyimi,  yaşayışı,  istirahəti 

və s. zamanı fizioloji və seksual tələbatlar. 

2.

 

Ekzistensial 

tələbatlar 

– 

öz 

yaşama 

təhlükəsizliyinə  tələbat,  sabahkı  gününə 

inam,  həyat  fəaliyyəti  şəraitinin  stabilliyi, 

insanı  əhatə  edən  sosiumun  müəyyən 

daimiliyi  və  müntəzəmliyinə  tələbat,  əmək 

sferasında  isə  -  təminatlı  məşğulluq,  bədbəxt 

hadisələrdən sığorta və s.-ə tələbat. 

3.

 

Bağlılıq,  kollektivə  mənsubluq,  ünsiyyət, 

digərlərinin  qayğısına  qalmaq  və  özünə 

diqqətə,  birgə  əmək  fəaliyyətinə  sosial 

tələbatlar. 

4.

 

Özünəhörmət,  prestijə  tələbat  –  bu  ləyaqətin 

tanınması,  xidməti  artıma,  status,  prestij, 

tanınma 

və 

yüksək 

qiymətləndirilməyə 

tələbatlardır. 

5.

 

Şəxsiyyət 

və 

mənəvi 

tələbatlar 

özünüaktuallaşdırma,  yaradıcılıq  vasitəsilə 

özünüifadəetmədə əks olunur. 

İlk  iki  tələbat  növünü  A.  Maslou  ilkin  (anadangəlmə) 

tələbatlar,  yerdə  qalan  üçünü  isə  ikinci  (qazanılmış) 

adlandırırdı. Bu zaman tələbatların artması prosesi ilkin (aşağı) 

tələbatların  ikinci  (yüksək)  tələbatlarla  əvəz  olunması  kimi 

görünür.  İerarxiya  prinsipinə  görə,  hər  yeni  səviyyənin 

tələbatları  yalnız əvvəlki istəklər ödənildikdən sonra fərd üçün 

aktuallaşır.  Ona  görə  də  ierarxiya  prinsipini  dominantlıq 

prinsipi  (verilən  anda  üstünlük  təşkil  edən  tələbat  prinsipi) 

adlandırırlar.  Maslou  hesab  edirdi  ki,  məmnunluğun  özü  insan 

davranışının  motivatoru  rolunda  çıxış  etmir:  insan  məmnun 

olmadıqca, aclıq insanı idarə edir.  

 

 

106 

106 

Sosiologiyada  müxtəlif  nöqteyi-nəzərlərdən  öyrənilən 

müxtəlif  sosial  və  mənəvi  tələbatlar  vardır.  Onların  müəyyən 

hissəsinin  əməyin  motivasiyası  probleminə  birbaşa  aidiyyatı  

vardır  və  konkret  motivasiya-əmək  əhəmiyyətləri  vardır. 

Onların  arasında  özünəhörmətə  tələbat  (nəzarət  və  əməyin 

ödənilməsindən  asılı  olmayaraq  özü  haqqında  müsbət  rəyin 

yaradılması  üçün  vicdanlı  əmək  fəaliyyəti);  özünütəsdiqə 

tələbat  (digərlərinin  rəğbətini  və  avtoritetini  qazanmaq  üçün 

əməkdə yüksək keyfiyyət və kəmiyyət göstəriciləri); tanınmağa 

tələbat  (öz  peşəkar  bacarıqlarının  isbat  olunmasına  meyllilik); 

sosial rola tələbat (insanlar üçün lazımlılığın sübutu kimi yaxşı 

iş, onlar arasında  yaxşı mövqedə olmaq); özünüifadəyə tələbat 

(işə  yaradıcı  münasibət  əsasında  yüksək  göstəricilər,  iş  – 

hansısa ideya və biliklərin öyrənilməsi vasitəsi kimi, fərdiliyin 

təzahürü);  aktivliyə  tələbat  (aktivlik  vasitəsilə  sağlamlığın 

qorunmasına 

meyllilik); 

nəslin 

davam 

etdirilməsi 

və 

özünüistehsala  tələbat  (ailə  və  yaxınlarının  rifahının,  onların 

cəmiyyətdə  statusunun  yüksəlməsi  naminə  işdə  xüsusi 

meyllilik,  əmək  nəticələri  vasitəsilə  nəyinsə  irsən  alınmasına 

meylliliyin  reallaşması);  boş  və  asudə  vaxta  tələbat  (daha  az 

işləmək  və  daha  çox  boş  vaxtı  olmağa  üstünlük  vermək,  işin 

həyatın  əsas  məqsədi  deyil,  sadəcə  dəyər  hesab  edilməsi); 

özünümüdafiəyə  tələbat  (daha  yaxşı  şərtlərdə,  hətta  daha  az 

əmək  haqqına  sağlamlığın  qorunması  məqsədilə  az  işləməyə 

tələbat);  stabilliyə  tələbat  (işin  mövcud  həyat  tərzi,  əldə 

olunmuş  rifahın  saxlanması  üçün  vasitə  kimi  qəbul  edilməsi); 

ünsiyyətə  tələbat  (insanlarla  ünsiyyətdə  olmaq  üçün  işin  bir 

vasitə kimi qəbul edilməsi); sosial statusa tələbat (işin özü üçün 

müsbət  və  ya  mənfi  effektlə  əmək  fəaliyyətinin  karyera 

məqsədlərinə  tabe  edilməsi,  digərləri  ilə  münasibətlərdə 

davranışın  əsas  motivi  kimi  karyeranın  qəbul  edilməsi);  sosial 

həmrəyliyə  tələbat  (“hamı  kimi  olmaq”  arzusu,  partnyorlar,  iş 

yerində kolleqalara qarşı məsuliyyət). 

 

 

107

107 

Maslounun  əsas  ideyaları  sonradan  amerika  industrial 

sosiologiyasının aparıcı nəzəriyyəçilərindən olan F. Hersberqin 

əsərlərində  işlənmişdir.  Əmək  motivasiyasını  təhlil  edərkən  o, 

əmək fəaliyyətini müəyyən edən 2 qrup amilləri ayırmışdır: 1) 

əməyin məzmunu və 2) əmək şəraiti. 

Bu  ikiamilli  modeli  açan  Hersberq  Maslonun  5 

səviyyəli tələbatlarını aşağıdakı kimi təhlil edir: Maslouya görə 

yüksək tələbatları – mənəvi və nüfüz tələbatlarını Hersberq altı 

motivasiya amili kimi göstərmişdir: 

•

 

Nailiyyət; 

•

 

Tanınma; 

•

 

İrəliləyiş; 

•

 

İşin özü (məzmunu); 

•

 

Yaradıcı artım imkanı; 

•

 

Məsuliyyət. 

Maslonunun  qalan  –  fizioloji,  ekzistensial  və  sosial 

tələbatlarına Hersberq 10 amili uyğunlaşdırır: 

•

 

Müəssisənin rəhbərliyinin siyasəti; 

•

 

Texniki 

nəzarət 

(əməyin 

təhlükəsizliyi, 

avadanlığın normal işi, texniki təminat); 

•

 

Rəhbərlə münasibətlər; 

•

 

Kolleqalarla şəxsiyyətlərarası münasibətlər; 

•

 

Tabelikdə olan işçilərlə münasibətlər; 

•

 

Gəlir; 

•

 

Işin təhlükəsizliyi və zəmanəti; 

•

 

Şəxsi və ailə həyatı; 

•

 

Əmək şəraiti; 

•

 

Status. 

Hersberqin  tədqiqatları  irəli  sürülmüş  tezisi  təsdiqlədi. 

Həqiqətən  də,  əgər  müəssisədə  normal  əmək  şəraiti 

yaradılmışdırsa  (səs-küy,  qazlaşdırılma,  vibrasiya,  digər 

xoşagəlməz  istehsal  amillərinin  olmaması,  duşxana,  paltar 

dəyişmək üçün otaqlar, yeəkxana, uşaq müəssisələrinin olması, 

 

 

108 

108 

kolleqalar  və  müdirlərlə  yaxşı  münasibətlər  və  s.),  bu  zaman 

işdən məmnunluğun  yüksək səviyyəsini  gözləmək lazım deyil, 

sadəcə  məmnunsuzluq  olmayacaqdır.  Yaxşı  əmək  şəraiti 

işçiləri  möhkəmləndirir,  amma  heç  də  həmişə  əmək  veriminin 

artırılmasını stimullaşdırmır.  

Əməyə  pozitiv  münasibəti  motivləşdirən  amillər 

şəxsiyyətin  strukturuna  təsir  edən  amillər  hesab  olunur.  Bu 

məsuliyyət,  müstəqil  işləmə  bacarığı,  əməyin  yaradıcı 

elementləri, 

ətrafdakıların 

hörməti, 

işdə 

mümkün 

irəliləyişlərdir.  Məhz  bunlar  əməyə  münasibətin  əsasını, 

məzmununu  təşkil  edir  və  məmnunluq  yaradır.  Ona  görə  də 

mükafatlandırma və cəzalandırma kimi geniş yayılmış metodlar 

qısamüddətli effekt verirlər.  

Maddi  mükafatlandırmaları  universal,  həmişə  işə 

yarayan  amillər  hesab  etmək  olmaz.  İnsanlar  yalnız  müəyyən 

səviyyəyə  qədər  pul  üçün  çalışırlar.  Əmək  haqqının  sonrakı 

artımı  ekvivalent  olaraq  əmək  veriminin  artmasına  səbəb 

olmur. Əmək haqqının artımı daha çox işçini bu müəssisəyə və 

ya  iş  yerinə  bağlayır,  lakin  mütləq  şəkildə  əmək  veriminin 

daimi artımını stimullaşdırmır. 

Bir  vacib  məsələ  də  ondan  ibarətdir  ki,  əmək  şəraitini 

xarakterizə  edən  amillər  zahirən  və  hamıya  təsir  göstərir. 

Əməyin  məzmunu  ilə  bağlı  olan  amillər  fərdi  olaraq  hər  kəsə 

təsir  edir,  şəxsiyyət  üçün  vacib  komponentlərə  toxunur.  Ona 

görə  də  fərdlərin  və  sosial  qrupların  motivasiya  amillərinin 

qiymətləndirilməsi 

üçün 

onların 

dəyərlərini 

və 

dəyər 

meylliliklərinin  istiqamətini  bilmək  lazımdır.  Bu  anlayışlar 

birmənalı  deyillər.  Dəyər  meyllilikləri  şəxsiyyətin  ayırdığı 

sosial  dəyərlərdir,  onlar  bu  insanın  həyatının  əsas  məqsədləri 

kimi  çıxış  edirlər,  həmçinin  onun  bu  məqsədlərə  çatmaq  üçün 

vasitələri  hesab  olunurlar.  Bu  vasitələr  insanın  davranışında 

mühüm  rol  oynayırlar.  Dəyər  meyllilikləri  –  şəxsiyyətin 

sosiallaşmasının  məhsuludur,  onun  verilən  cəmiyyətin  siyasi, 

əxlaqi  və  digər  norma,  qayda  və  tələblərini  mənimsəməsinin 

 

 

109

109 

nəticəsidir.  Bu  cür  mənimsəmə  bu  normalara  insanın  öz 

münasibətini  doğurur.  Bu  şəxsiyyətin  əsası  hesab  olunur. 

Şəxsiyyət sosiallaşdıqca onun maraqları formalaşır (qeyd etmək 

lazımdır  ki,  maraqlar  tələbatların  görünən  təzahürü  hesab 

olunur).  

İnsan  öz  davranışını  tələbatlarına  müvafiq  olaraq 

əsaslandırır,  bu  tələbatlar  öz  aralarında  müəyyən  ierarxiyaya 

malikdirlər.  Motivasiya  rolunu  tələbatların  özləri  deyil, 

onlardan  məmnunluq  səviyyəsi  oynayır.  İerarxik  asılılığa 

baxmayaraq,  tələbatlar  davranışın  motivatoru  rolunda  fərdə 

təsir etməyin ciddi ardıcıllığına malik deyillər, sadəcə müəyyən 

vahidlik  təşkil  edirlər.  Bu  o  deməkdir  ki,  onların  təsiri  sistem 

effektinə malikdir. 

 

Экономическая

 безопасность Азербайджанской 

Республики

 и ее обеспечение 

                                                    Оруджов Рауф, магистрант                                                                                                                                                     

Экономическая  безопасность  -  это  способность  на-

циональной  экономики  обеспечить  стабильное  развитие 

производства  для  удовлетворения  основных  потребностей 

населения  страны.  Важной  составляющей  экономической 

безопасности  любого  государства,  в  том  числе  и  Азербай-

джана,  есть  экономическое  равновесие,  предусматриваю-

щее  наличие  достаточного  количества  основных  ресурсов, 

стабильной  финансово-кредитной  и  денежной  системы  и 

других 

составляющих 

национальной 

экономи-

ки.Экономическая  безопасность  в  современных  условиях 

становится  стержнем  или  базовым  элементом  националь-

ной безопасности и включает следующие сферы: 

1

.Инвестиционная безопасность.  

2.Производственная безопасность.  

3.Научно-техническая безопасность.  

 

 

110 

110 

4.Внешнеэкономическая безопасность.  

5.Финансовая безопасность 

6.Энергетическая безопасность.  

7. Сфера уровня жизни населения.  

Экономическая 

безопасность 

Азербайджанской 

Республики  является  составной  частью  национальной 

безопасности, являясь в то же время ее фундаментом и ма-

териальной основой. 

Такое место экономической безопасности обуславливается 

особой ролью экономики в жизни общества. Исторический 

опыт  подтверждает  следующую  хрестоматийную  истину: 

когда  в  экономике  какой-либо  страны  дела  идут  хорошо, 

тогда  везде  хорошо  и,  наоборот,  когда  экономика  функ-

ционирует  неудовлетворительно,  возникают  трудности  во 

всех  сферах  жизнедеятельности  людей.  Следовательно, 

обеспечение  экономической  безопасности  выступает  базо-

вым элементом всей системы безопасности. 

Азербайджанская  Республика  переживает  исторический 

период  становления  новых  социально-экономических  от-

ношений. 

В  международных  отношениях  Азербайджан  стал-

кивается  со  стремлением  промышленно  развитых  стран, 

крупных иностранных корпораций использовать ситуацию 

в  Азербайджане  и  государствах-участниках  Содружества 

Независимых  Государств  в  своих  экономических  и  поли-

тических интересах. 

Все это делает особо актуальной целенаправленную 

деятельность по обеспечению экономической безопасности 

страны и ее граждан. 

Обеспечение  экономической  безопасности  -  это  гарантия 

независимости  нашей  страны,  условие  стабильности  и  эф-

фективной  жизнедеятельности  общества,  достижения  ус-

 

 

111

111 

пеха. Это объясняется тем, что экономика представляет со-

бой  одну  из  жизненно важных  сторон  деятельности  обще-

ства,  государства  и  личности,  и,  следовательно,  понятие 

национальной  безопасности  будет  пустым  словом  без 

оценки  жизнеспособности  экономики,  её  прочности  при 

возможных внешних и внутренних угрозах. Поэтому обес-

печение экономической безопасности принадлежит к числу 

важнейших  национальных  приоритетов.  Здесь  недопусти-

мы легкомыслие и попытки преуменьшить, грозящие опас-

ности. 

 

На  мой  взгляд,  экономическая  безопасность  Азер-

байджана означает такое состояние нашей экономики, при 

котором  осуществляется  снятие  социальной  напряженно-

сти внутри государства посредством роста благосостояния 

населения, возрастания престижа страны на мировом уров-

не  и  приоритета  национальных  интересов,  установления 

конкурентоспособности  новейших  технологий  и  видов 

производства  и  приумножение  потенциала  Азербайджан-

ской Республики во внешнеэкономическом пространстве. 

 

Сама  экономическая  безопасность  имеет  сложную 

внутреннюю  структуру,  в  которой  можно  выделить  три  её 

важнейших элемента:  

 

1. Экономическая независимость, которая не носит абсо-

лютного характера потому, что международное разделение 

труда  делает  национальные  экономики  взаимозависимыми 

друг  от  друга.  В  этих  условиях  экономическая  независи-

мость означает возможность контроля над национальными 

ресурсами,  достижение  такого  уровня  производства,  эф-

фективности и качества продукции, который обеспечивает 

её конкурентоспособность и позволяет на равных участво-

вать в мировой торговле, кооперационных связях и обмене 

научно-техническими достижениями. 

 

 

112 

112 

 2.  Стабильность  и  устойчивость  азербайджанской  эко-

номики

, предполагающие защиту собственности во всех её 

формах, создание надежных  условий и гарантий для пред-

принимательской  активности,  сдерживание  факторов,  спо-

собных дестабилизировать ситуацию (борьба с криминаль-

ными  структурами  в  экономике,  недопущение  серьезных 

разрывов  в  распределении  доходов,  грозящих  вызвать  со-

циальные  потрясения  и  т.  д.).  3.  Способность  к  самораз-

витию

  и  прогрессу,  что  особенно  важно  в  современном, 

динамично  развивающемся  мире.  Создание  благоприятно-

го  климата  для  инвестиций  и  инноваций,  постоянная  мо-

дернизация  производства,  повышение  профессионального, 

образовательного  и  общекультурного  уровня  работников 

становятся необходимыми и обязательными условиями ус-

тойчивости и самосохранения национальной экономики. 

 

Исходя  из  всего  вышеперечисленного,  следует  вы-

делить следующее: 

Обеспечение    экономической  безопасности  Азербайджан-

ской  Республики  −  это  защищенность  национальной  эко-

номики  и  экономических  отношений  Азербайджанской 

Республики  от  внутренних  и  внешних  факторов,  создаю-

щих опасность их развитию. 

 

Для  обеспечения  экономической  безопасности 

Азербайджанской  Республики  принимаются  следующие 

меры: 

− обеспечение экономической независимости Азербай-

джанской Республики путем наращивания экономического 

потенциала и развития рыночных отношений; 

− защита и укрепление природных ресурсов, энергетиче-

ских основ и транзитных возможностей, обеспечивающих 

экономическое развитие страны; 

− укрепление взаимовыгодного сотрудничества между ме-

стными и международными финансовыми институтами, 

направление внутренних и иностранных финансовых ре-

 

 

113

113 

сурсов на развитие экономики страны; 

− в целях защиты экономического потенциала Азербай-

джанской Республики недопущение неэффективного ис-

пользования бюджетных средств и государственных запа-

сов; 

− совершенствование банковской системы в целях обеспе-

чения экономического развития; 

− совершенствование государственного управления в эко-

номике; 

− предотвращение непропорционального развития в эко-

номике; 

− совершенствование правового обеспечения проводимых 

в экономической сфере реформ социальной направленно-

сти; 

− защищенность прав местных потребителей в целях по-

вышения конкурентоспособности национальной продук-

ции; 

− интегрирование Азербайджанской Республики в миро-

вую экономику посредством реализации проектов, связан-

ных с производством, транспортировкой энергоресурсов, 

эксплуатацией транспортных коридоров; 

− ведение борьбы с преступностью в сфере экономической 

деятельности. 

Для сохранения и укрепления промышленного потенциала 

Азербайджанской Республики, государство, соблюдая га-

рантии, предоставляемые иностранным инвесторам, осу-

ществляет контроль за состоянием и использованием объ-

ектов экономики, находящихся в пользовании или собст-

венности предприятий, созданных с участием иностранных 

юридических и физических лиц. 

 

При  заключении  и  выполнении  договоров  по  ис-

пользованию  стратегических  ресурсов  Азербайджанской 

Республики в обязательном порядке учитываются требова-

ния 

по 

обеспечению 

национальной 

безопасности. 

 

 

114 

114 

 

 В Азербайджанской Республике принимаются ком-

плексные меры в целях защиты единой и независимой фи-

нансовой  системы  внутреннего  рынка,  национальной  ва-

люты, пресечения незаконного вывоза материальных и фи-

нансовых  средств  за  пределы  страны,  обеспечения  беспе-

ребойной  и  надежной  деятельности  коммуникационной  и 

энергетической системы. 

          Принимая во внимание современную геополи-

тическую  ситуацию  и  сложившиеся  международные  отно-

шения,  можно  с  уверенностью  отметить,  что  основной  за-

дачей  экономической  безопасности  Азербайджанской  Рес-

публики  является  обеспечение  независимости  страны  во 

внутренних  делах и  внешних  отношениях  с  другими  госу-

дарствами.  Настоящий  суверенитет  государства  возможен 

только на основе эффективной и конкурентоспособной со-

циально  ориентированной  рыночной  экономики.  Именно 

по  уровню  эффективности  национальной  экономики  опре-

деляется место страны в мировом хозяйстве.  

Список использованной литературы: 

 

1. Газета «Зеркало», 6 Января 2003 г. 

2.  Терехов.  Источник:  Технологии  разведки  для  бизнеса  

Журнал ,  19 января 2005 г. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

115

115 

 

 

Роль

 граждан в обеспечении национальной 

безопасности

 Азербайджанской Республики. 

                                                    Оруджов Рауф, магистрант 

 

Использование  термина  «национальная  безопасность»  в 

политической  практике  заметно  определило  его  концепту-

альную разработку.  Появление данного термина в полити-

ческой практике приходится на начало ХХ века и связыва-

ется  с  именем  президента  США  Теодора  Рузвельта,  кото-

рый  в  1904  году  в  своем  послании  конгрессу  оправдывал 

военную акцию по захвату зоны планируемой к постройке 

Панамского  канала  интересами  национальной  безопасно-

сти США. 

 

Национальная  безопасность  –  это  защищенность 

жизненно важных интересов личностей (граждан), общест-

ва  и  государства,  а  также  национальных  ценностей  и  об-

раза  жизни  от  широкого  спектра  внешних  и  внутренних 

угроз,  различных  по  своей  природе  (политических,  воен-

ных,  экономических,  экологических,  информационных  и 

др.) 

 

В период существования СССР внешняя и внутрен-

няя политика Азербайджана и других Союзных Республик 

определялась единой государственной политикой Москвы. 

После распада СССР в стране возникла объективная необ-

ходимость создания собственной системы обеспечения на-

циональной безопасности. 

 

Национальная  безопасность  Азербайджанской  Рес-

публики  —  это  обеспечение  защиты  независимости,  суве-

ренитета, территориальной целостности, конституционного 

строя государства, национальных интересов народа и стра-

ны, прав и интересов личности, общества и государства от 

внутренних и внешних угроз. 

 

 

116 

116 

 

Из вышеперечисленного следует, что объектами на-

циональной  безопасности  Азербайджанской  Республики 

являются: 

личность  —  ее  права  и  свободы;  общество  —  его  матери-

альные  и  духовные  ценности;  государство  —  его  незави-

симость,  суверенитет,  конституционный  строй  и  террито-

риальная  целостность,  а  субъектами  -  органы  государст-

венной власти, созданные в целях обеспечения интересов и 

потребностей  безопасности  людей,  общества  и  государст-

ва. 

 

Система  обеспечения  национальной  безопасности 

Азербайджанской  Республики  создавалась  волевыми  уси-

лиями  национального  лидера  Гейдара  Алиева,  а  в  послед-

ствии была дополнена Ильхамом Алиевым на основе Зако-

на  Азербайджанской  Республики  «О  Национальной  Безо-

пасности»  принятого им 29 июня 2004 года. 

 

Систему  обеспечения  национальной  безопасности 

Азербайджанской  Республики  образуют  взаимодействую-

щие  на  основании  Конституции  и  законов  Азербайджан-

ской  Республики  и  отвечающие  в  пределах  своей  компе-

тенции за обеспечение национальной безопасности силы и 

другие  государственные  органы,  которые  несут  ответст-

венность за обеспечение национальной безопасности. 

 

Система  обеспечения  национальной  безопасности 

Азербайджанской Республики создана для разработки еди-

ной государственной политики, эффективного применения 

процесса защиты национальных интересов в политической, 

экономической,  социальной,  военной,  информационной, 

экологической, научной, культурной и духовной, а также в 

других сферах в форме комплексной деятельности. 

 

Из  всего  этого  можно  сделать  вывод,  что  целями 

обеспечения  национальных  интересов  Азербайджанской 

Республики  являются:  безопасность  личности  —  наличие 

благоприятных  условий  для  всестороннего  развития  лич-

 

 

117

117 

ности,  принятие  общегосударственных  мер  в  области  за-

щиты  прав  и  свобод  человека;  общественная  безопасность 

— защищенность жизненно важных интересов и потребно-

стей  азербайджанского  народа,  а  также  системы  общест-

венных ценностей от посягательств и  угроз; государствен-

ная  безопасность  —  защита  независимости,  суверенитета, 

территориальной  целостности,  конституционного  строя  и 

иных  жизненно  важных  интересов  Азербайджанской  Рес-

публики от угроз. 

 

Помимо  государственных  органов,  призванных  

обеспечивать  национальную  безопасность  Азербайджан-

ской  Республики,  важная  роль  в  этом  деле  принадлежит 

участию граждан  в обеспечении национальной безопасно-

сти  страны.  Согласно  Закону  Азербайджанской  Республи-

ки  «О  Национальной  Безопасности»    принятого  29  июня 

2004 года граждане Азербайджанской Республики: 

 

 

1.  Выражают  свое  мнение  и  предложения  о  нацио-

нальных  интересах  Азербайджанской  Республики  и  путях 

их  защиты  посредством  выборов,  референдума  и  другими 

определяемыми  законом  демократическими  средствами  и 

исполняют 

их; 

 

2.  В  предусмотренном  законодательством  порядке 

добровольно  или  в  форме  исполнения  своих  конституци-

онных  обязанностей  осуществляют  меры,  разработанные 

органами  государственной  власти  и  местного  самоуправ-

ления  в  целях  обеспечения  национальной  безопасности 

Азербайджанской 

Республики; 

 

3.  В  случаях  проявления  опасности  в  различных 

сферах  жизнедеятельности  страны  привлекают  внимание 

государственных  и  общественных  институтов,  всеми  за-

конными  средствами  стремятся  к  защите  безопасности  го-

сударства, а также его прав и интересов. 

 

 

118 

118 

История  показала,  что  полноценное  функционирование 

системы обеспечения национальной безопасности государ-

ства  возможно  лишь  в  условиях  существования  граждан-

ской  ответственности,  здоровых  социальных  отношений  и 

сильной  экономики,  опирающихся  на  Конституцию  стра-

ны. 

 

Список использованной литературы: 

1.  Джаннатхан  Эйвазов  «Безопасность  Кавказа:  стабиль-

ность развития Азербайджанской Республики» Баку 2004 г. 

2.  Закон  Азербайджанской  Республики  «О  Национальной 

Безопасности» Ильхам Алиев   г. Баку, 29 июня 2004 г. № 

712-IIГ