Азярбайжан республикасы дахили ишляр назирлийи

 
Azərbaycan Səfəvilər dövləti XVI əsrdə. Səfəvi-
Osmanlı müharibələri. 
 
I Şah Ismayılın ölümü, I Şah Təhmasibin 
hakimiyyətə keçməsi, daxili vəziyyət. Azərbaycan 
Səfəvi imperatorluğunun qurucusu olan I Şah Ismayıl 22 
may 1524-
cü ildə, 37 yaşında Sərab şəhəri yaxınlığında 
xəstələnib vəfat etdi. Şah Ismayılın yerinə 1514-cü ildə 
anadan olmuş böyük oğlu, Təhmasib keçdi. Əmir əl-
üməra, həm də mülki və dini məsələlər üzrə şahın 
müavini, yəni vəkili olan Div soltan Rumlu şahın atabəyi 
kimi, onun azyaşlı olmasından istifadə edərək dövlət 
işlərinə nəzarəti ələ alsa da, tayfa əmirləri arasında 
gedən çəkişməyə son qoya bilmədi. Bu arada mərkəzi 
idarə bir qədər sarsıldı. Ustaclı Mustafa soltan çox 
keçmədi ki, əmir əl-üməralıqda Div soltan Rumlunun 
ortağı oldu. Ancaq bundan Div Soltan Rumlu razı 
qalmadı. O, dərhal Zülqədər və Təkəli əmirləri ilə birləşib 
Mustafa soltana qarşı çıxdı. Savaşda bir çox Təkəli 
əmirləri ölsə də, Ustaclı əmirləri idarə işlərindən 
uzaqlaşdırıldılar. Ancaq bu hadisədən sonra Təkəlilərdən 
Çohə soltan əmir əl-üməralıqda Div soltanın ortağı oldu 

---

158 
(1525). 1526-
cı ildə Ustaclı bəyləri Mustafa soltanın 
başçılığı altında yenidən toplanıb Div soltanı Rumlu və 
Çohə soltan Təkəliylə Sultaniyyə (1526), Ərdəbil (1527) 
və Naxçıvanda (1527) savaşır, ancaq axırıncı döyüşdə 
Mustafa öldürülür. 1527-ci ildə Təkəli bəyləri Div sultan 
Rumlunu da öldürüb iqtidarı ələ aldılar. Çoha sultan 
rəqibsiz əmir əl-üməra və həm də vəkil oldu. Boş qalan 
vəzifələrə Təkəli bəyləri gətirildi. Ancaq bu, başqa 
qızılbaş tayfalarının qısqanclığını artırdı. Eyni zamanda, 
bu çəkişmələrdə bişmiş şah da artıq iqtidara tam sahib 
olmaq istəyirdi. Şahın göstərişi ilə Herat valisi Hüseyn 
xan Şamlının dəstəsi Qəzvində Çohə soltanın evinə 
hücum etdilər. Çohə soltan qaça bilsə də 1531-ci ildə 
öldürüldü.
Vəkil olmaq və dövlət işlərini ələ almaq üstündə 
qızılbaş əmirləri arasında 1524-1534-cü illərdə baş 
vermiş bu çəkişmələr dövləti xeyli sarsıtmışdı. Artıq bu 
çəkişmələrdə böyük təcrübə qazanmış şah 1534-cü ildən 
hakimiyyətə nəzarəti ələ alır.