Азярбайжан республикасы дахили ишляр назирлийи

Hürufilik. Bu şəraitdə hələ XIV əsrin sonlarında 
Azərbaycanda Teymurilər hökmranlığa qarşı yönəldilmiş 
dini-
siyasi bir hərəkat olan hürufilik yayılmağa başlamışdı. 
Əslində hürufilərin çıxışları feodallar əleyhinə müxalifət 
xarakterində idi. Hürufilik təliminin banisi Azərbaycan 
yazıçısı və mütəfəkkiri Fəzullah Nəimi idi. O, hürufilik 
ideyalarını təbliğ etmək və hürufi təşkilatları yaratmaq 
məqsədi ilə Şərq ölkələrini çox gəzmişdi. Hürufiliyi əsas 
müddəaları Nəiminin “Cavidannamə” əsərində şərh 
edilmişdi. Hürufilər bu fikirdə idilər ki, ərəb əlifbasının 
hərfləri müqəddəs xarakter daşıyır və dünyanın sirlərini 
açmaq üçün bir vasitədir. 
Hürufilik Teymurilərə qarşı mübarizədə əhəmiyyətli 
rol oynamışdı. Bu hərəkatın iştirakçıları qəsbkarlar
tərəfindən amansızcasına təqib edilirdilər.
Şirvanşah I İbrahimin birləşdirmə siyasəti. XV 
əsrin əvvəllərində Azərbaycanın Teymuri hakimiyyəti 
altından çıxması və birləşməsi üçün çox əlverişli şərait 
yaranmışdı. 
O 
zaman 
beynəlxalq 
mübarizələr 

---

121 
meydanında Azərbaycan üçün təhlükə yarada biləcək 
qüvvə yox idi. Teymurun vəfatından sonra (1405) onun 
işğalçı siyasəti nəticəsində yaranan Teymurilər dövləti 
tezliklə dağılmağa başladı. Müxtəlif ölkələrdə hökmranlıq 
edən Teymuri şahzadələri arasındakı ixtilaflar nəticəsində 
bir sıra əyalətlər bu xanədanın təsir dairəsi altından 
çıxmış, müstəqillik qazanmışdı. Teymurilər arasındakı 
feodal hərc-mərcliyi davam edirdi. Bu vəziyyət 
Azərbaycanda da hökm sürməkdə idi. Hələ atası 
Teymurun sağlığında Azərbaycandakı hakimiyyətindən 
(Qarabağ və Muğan istisna olmaq şərti ilə) kənar edilmiş 
Miranşah atasının ölüm xəbərini eşidən kimi bir sıra 
əyalətlərdə hökmranlıq edən doğma oğlu Mirzə Ömərə 
qarşı müharibəyə başladı. Bu işdə marağı olan Mirzə 
Əbubəkr də kiçik qardaşının əleyhinə atası Miranşahla 
birləşdi. Bu çəkişmələr və döyüşlər nəticəsində 
Teymurilərin Azərbaycandakı hakimiyyəti zəifləməyə 
başladı. Ölkədə xalq kütlələri arasında xarici əsarətdən 
azad olmaq meylləri qüvvətləndi. Təbriz, Marağa və 
Qarabağda həyəcanlar artdı. Müxtəlif əyalətlərin 
birləşməsi üçün əlverişli şərait yarandı.
Azərbaycanın, eləcə də Şirvanın müstəqilliyini 
qorumaq və yadellilərin iştirakı olmadan hakimiyyəti öz 
əlində cəmləşdirmək üçün I İbrahim ciddi fəaliyyətə 
başladı. O, Bərdə yaxınlığında Teymuri dövlətinin 
səlahiyyətli nümayəndələri ilə sülh sazişi bağlamış və bu 
sazişdə Şirvanın daxilən müstəqil olduğu qeyd edilmişdi.
İbrahim 
tezliklə 
Şəki, 
Dərbənd, 
Qəbələ 
şəhərlərində də (Qarabağ düzənliyinə qədər) öz 
nüfuzunu möhkəmləndirmiş, müttəfiqi olan Seydi Əlinin 
oğlu Seydi Əhmədi Şəki hakimi etmişdi.
I İbrahim feodal təbəqələrinin mənafeyini güdmək 
və bütün Azərbaycanda müstəqil hakim olmaq niyyəti ilə 
ölkəni dağıntılardan xilas etməyə cəhd göstərdi. O, 

---

122 
yaranmış Şəraiti nəzərə alaraq müxtəlif siyasi qrupların 
vəziyyətindən bacarıqla istifadə etdi, çoxdan nəzərdə 
tutduğu məqsədin - Araz çayının cənubunda yerləşən 
torpaqların Şirvan ətrafında birləşdirilməsi planının 
həyata keçirilməsi üçün qətiyyətlə fəaliyyətə başladı.
1406-
cı ilin may ayında şirvanşahın döyüşçüləri 
maneəsiz Təbrizə daxil oldular. Təbrizin I İbrahimin əlinə 
keçməsi Azərbaycan torpaqlarının vahid hakimiyyət 
altında birləşməsi demək idi.
1406-
cı ilin iyulunda Şirvandan gələn döyüşçülər 
Təbrizi tərk etdilər və beləliklə, Azərbaycanı birləşdirmək 
uğrunda I İbrahimin etdiyi ilk cəhd uğursuz oldu. İkinci 
cəhd isə 1410-cü ildə edildi. Həmin ilin birinci yarısında 
Azərbaycanın cənub ərazilərində Sultan Əhməd 
Cəlairinin rəsmi hökmdar olmasına baxmayaraq, Qara 
Yusifin də xüsusi nüfuzu və təsiri var idi. Qara Yusifin 
iştirakı olmadan Azərbaycanda hakim olmaq meylinə 
düşən Sultan Əhməd Qara Yusifin Ağqoyunlu köçəri 
qəbilələrinin başçısı Qara Osmanla döyüşə getməsindən 
istifadə etdi və Təbrizə qoşun yeritdi. O, eyni zamanda 
şirvanşahdan kömək göstərməsini xahiş etdi. I İbrahim 
oğlu Kəyumərsin başçılığı altında Təbrizə qoşun yolladı.
Qara Yusifin Şirvana da hücum edəcəyini başa 
düşən I İbrahim Təbrizə qoşun göndərməklə həm 
Cəlairilərlə müttəfiq olar, həm də Azərbaycanda qalıb öz 
mövqeyini möhkəmləndirə bilərdi. Lakin hələ Şırvan 
qoşunu gəlib çatmamış, 1410-cu il avqustun 30-da 
Şənbi-Qazan yaxınlığında Sultan Əhmədlə Qara Yusif 
arasında baş verən həlledici döyüşdə Cəlairilər məğlub 
edildilər. Beləliklə, şirvanşah I İbrahimin Cənubi 
Azərbaycan vilayətlərini Şirvana birləşdirmək üçün etdiyi 
ikinci cəhdin də səmərəsi olmadı.
Qara Yusif və I İbrahimin hərbi hazırlıqları iki il 
davam etdi. 1412-ci ilin noyabr-
dekabr aylarında Kür 

---

123 
çayının sahilində Qaraqoyunlu və şırvan qoşunları 
arasında böyük döyüş baş verdi. Qara Yusif tərəfində 
Qarabağın, Muğanın və Naxçıvan əyalətinin sayca çox 
olan qoşunları, I İbrahimin tərəfində isə 2 min atlı ilə ona 
qoşulmuş II Konstantinin məhdud miqdarda aznaurları 
(hərbçiləri) döyüşürdülər. Qüvvələrin qeyri-bərabərliyi 
nəticəsində şirvanşah I İbrahim, onun oğulları, qardaşları, 
əmirləri və məşhur sərkərdələri, habelə II Konstantin əsir 
alındılar. Tezliklə gürcü çarı və 300 aznaur edam 
edildilər, I İbrahim isə 1413-cü ilin baharında həbsdən 
azad olundu və Şirvana qayıtdı.