Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи



Yüklə 5,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə29/126
tarix30.12.2021
ölçüsü5,32 Mb.
#22475
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   126
 
HÜCEYRƏNİN  KİMYƏVİ  VƏ 
FİZİKİ-KİMYƏVİ  TƏŞKİLİ 
 
Hüceyrədaxili  quruluş komponentlərinin dəqiq «iş 
bölgüsü»  mövcuddur.  Məsələn,  mitoxondridlərdə  üzvü 
maddələr  oksidləşir  və  ATF  (adenozintrifosfat  turşusu) 
əmələ  gəlir,  ribosomlarda  zülal  sintez  olunur,  nüvədə 
DNT  (dezoksiribonuklein  turşusu)  toplanır,  fəaliyyət 
göstərir,  xüsusi  ferment  sistemi  işləyir  və  s.  Bu 
reaksiyaların  nəticəsində  hüceyrəyə  xas  olan  zülallar 
sintez  edilir,  həmin  xassə    hüceyrədən  hüceyrəyə 
ötürülür  və  s.  Ona  görə  də  hüceyrə  daxili  vahidlərin 
özləri  kimyəvi  xüsusiyyətlər  daşıyırlar.  Kütləvi 
ədəbiyyatda  hüceyrəni  zavoda  və  ya  laborotoriyaya 
bənzədirlər 
ki,  burada  eyni  zamanda  minlərlə 
reaksiyalar  gedir.  Xarici  mühitdən  fasiləsiz  olaraq 
maddələr  hüceyrələrə  daxil  olur,hüceyrədə  kimyəvi 
dəyişikliyə  uğrayır,  hüceyrə  tərəfindən  istifadə  olunur, 
hüceyrənin  həyat  fəaliyyəti  proseslərində  alınan 
məhsullar isə hüceyrə tərəfindən xarici mühitə ötürülür.  
Hüceyrənin    bir  yerində    maddələr    dərin  kimyəvi 
dəyişikliyə  uğrayır,  parçalanır,  digər  yerində  sadə 
molekulalardan mürəkkəb  maddələr sintez olunur və s.  
Deyilənlərdən  aydın  olur  ki,  hüceyrələrdə  gedən 
prosesləri  öyrənmək  üçün,  hüceyrənin  kimyəvi  tərkibi 
ilə  tanış  olmaq    lazımdır.  Adətən  hüceyrənin  kimyəvi 
tərkibinin öyrənilməsi  sahəsi hüceyrənin biokimyası və 
ya  biokimyəvi  sitologiya  sahəsi    adlanır.  Biokimyəvi 


 
77 
sitologiya ümumi biokimyadan təşəkkül edir və onunla 
sıx surətdə əlaqədardır. 
Biokimyanın  inkişafının  ilk  mərhələlərində 
hüceyrənin  kimyəvi  tərkibinin    öyrənilməsi  üçün  ya 
bütün  orqanizm  və  ya  da  iri  bir  toxuma  hissəsi 
götürülüb  kiməyvi  cəhətdən  analiz  edilirdi.  Elmin  ilk 
inkişaf  mərhələlərində    bir  sıra  qiymətli  faktlar 
toplanmasına baxmayaraq, sonradan məlum oldu ki, bu 
cür  tədqiqat nəticəsində hüceyrənin  sırf kimyəvi təbiəti  
haqqında  fikir  söyləmək    çətin  olur.  Çünki  toxumada 
müxtəlif  hüceyrələrin  kimyəvi    tərkibinin  qarışığı  
analiz edilirdi. Tədricən elə üsullar işlənib hazırlandı ki, 
onlar  hər  bir    hüceyrənin  ayrılıqda  kimyəvi  təbiətini  
öyrənməyə imkan verdi. Bu cəhətdən insulinin kəşfi və 
mədəaltı  vəzidən ayrılması tarixi çox maraqlıdır. Hələ 
çoxdan məlum idi  ki, mədəaltı vəzi insulin adlı hormon 
sintez edir. Lakin onu  mədəaltı  vəzindən ayırıb almaq 
cəhdləri  həmişə  uğursuzluqla  nəticələnirdi.  Buna  səbəb 
o  idi  ki,  insulin  ekstraktı    almaq  üçün    bütöv  mədəaltı 
vəzi  götürürdülər.    Mədəaltı  vəzi  isə  məlum    olduğu 
kimi  insulindən  başqa  digər  zülalları,  o  cümlədən 
insulin    parçalayan  tripsin  fermenti də sintez  edir.  Ona 
görə  də  təmiz    insulin  almaq  mümkün  olmurdu. 
Sonralar  sitoloq  və  histoloqların    birgə  səyi  ilə  yeni 
doğulmuş  heyvanların  mədəaltı  vəzisindən  istifadə 
edilirdi.  Belə  ki,  yeni  doğulmuş  heyvanların    mədəaltı 
vəzisindən hələ tripsin ifraz edən hüceyrələr fəaliyyətdə 
olmur.  Beləliklə,  şəkər  xəstəliyinin  müalicəsində 
istifadə  edilən  fəal  insulin  ayrıldı.  Beləliklə, 
biokimyaçılar  toxumaların  analizindən    hüceyrələrin 


 
78 
kimyəvi  analizinə  keçdilər.  Hüceyrənin  kimyəvi 
tərkibinin  öyrənilməsi    üçün  yeni  mikroüsullar  işlənib 
hazırlandı. 
Mikroskop 
biokimyaçıların 
əsas 
cihazlarından  birinə  çevrildi.  Beləliklə,  tədricən  nəinki 
ayrı-ayrı  hüceyrələrin  kimyəvi  tərkibi,  hətta  ayrı-ayrı 
hüceyrə  komponentlərinin  də  kimyəvi  tərkibini 
öyrənmək mümkün olmuşdur. 
 

Yüklə 5,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   126




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin