Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи

XÜSUSİ  TƏYİNATLI 
 
ORQANOİDLƏR 
 
Bütün  hüceyrələrə  xas  olmayıb,  müəyyən  qrup 
toxuma  hüceyrələrində  olur  və  həmin  toxumanın  ifa 
etdiyi vəzifənin yerinə yetirilməsində iştirak edir. Onlar 
bir  çox  bitki    və  heyvan  hüceyrələrində  rast  gəlinir. 
Onlara  hərəkət  orqanoidləri,  (miofibrillər,  kirpiklər, 
qamçılar, 
atıcı 
kapsullar) 
dayaq 
strukturları 
(tonofibrillər),  xarici  qıcıqları  qəbul  edən  orqanoidlər 
(fotoreseptorlar, 
statoreseptorlar) 
neyrofibrillər, 
sorulma, 
həlletmə 
funksiyası 
yerinə 
yetirən 
mikrotükcüklər və kutikula aiddir.  
Miofibrillər  –  hüceyrənin  xüsusi  differensiasiyaya 
uğramış  elementi  olub,  əzələlərin  müxtəlif  mürəkkəb 
hərəkətlərinin yerinə yetirilməsində iştirak edirlər.  
İki cür miofibril ayırd edirlər. Eninəzolaqlı və saya 
əzələ  fibrilləri.  Hər  iki  əzələ  fibrilləri  onurğalı  və 
onurğasız  heyvanlarda  geniş  yayılmışdır.  Eninəzolaqlı 
əzələ  fibrilləri  buğumyaqlılar  və  xordalılar  tipinin  ürək 
əzələsində,  skelet  əzələsində  saya  əzələləri  isə 
onurğalıların  daxili  orqanlarında  bir  çox  onurğasızların 
somatik əzələlərində rast gəlinir. Miofibrillərin quruluşu 
eninə zolaqlı əzələ fibrillərində daha yaxşı öyrənilmişdir 
(Şəkil  48).  İşıq  mikroskopları  ilə  öyrənmişlər  ki,  eninə 
zolaqlı  əzələ  çox  uzun  hüceyrələrdən  ibarət  olub, 
uzunluğu bir neçə sm-dən ibarət olur (şəkil 49). Hər bir 
belə  hüceyrədə  miofibrillər  paralel  cərgələrdə  yerləşir. 
Miofibrillər  sap  formasında  olub,  bütün  uzunu  boyu 
təkrar olunan eninə zolaq və disklərdən təşkil olmuşdur. 
Bəzi disklər nisbətən enli və tünd, digərləri isə ensiz və 

---

 
183 
açıq 
rənglidirlər. 
Tünd 
disklər 
polyarizosion 
mikroskopda  işığı  iki  qat  sındırdığına  görə  anizotrop 
disklər və ya qısaca olaraq A-disklər, nisbətən ensiz və 
açıq  rəngli  disklər  isə  işığı  zəif  sındırır  və  izotrop 
disklər  və  ya  C  disklər  adlanır.  A  və  C  disklər  bütün 
əzələ 
hüceyrəsi 
boyu 
qanunauyğun 
surətdə 
növbələşirlər.