Azяrbaycan Respublikasы Tяhsil Nazirliyi Bakы Qыzlar Universiteti

 
 
101 
4. 7-ci sinif informatika fənni üzrə: 
 
Məzmun  alt  standartı:  1.1.3  –  şagird  müxtəlif  say  sistemlərində  informa-
siyanın həcmini ölçür. [3, s. 149] 
Qiymətləndirmə alt standartları: 1.1.3.Q.3-1.1.3.Q.4. 
Aydındır  ki,  hər  bir  məzmun  standartı  üzrə  təhsilalanın  nailiyyət  səviyyə-
sınin ölçülməsi üçün onun I-IV səviyyələrdə qiymətləndirmə sxemləri hazırla-
nır. 1.1.3 – məzmun alt standartının 1.1.3.Q.3 və 1.1.3.Q.4 qiymətləndirmə alt 
standartları  verilib.  Müəllim  bu  məzmun  alt  standartının  verilməyən  digər  2 
qiymətləndirmə  alt  standartını  –  1.1.3.Q.1*  və  1.1.3.Q.2*-u  aşağıdakı  şəkildə 
tərtib edib onu 4 səviyyəli qiymətləndirmə sxeminə tamamlayır: 
1.1.3.Q.1* – informasiyanın ölçü vahidlərini (bit, bayt, kilobayt) tanıyır. 
1.1.3.Q.2* – informasiyaları həcminə görə fərqləndirir. 
Aşağıda təhsilalanın 1.1.3 məzmun standartı üzrə nailiyyət səviyyəsinin qiy-
mətləndirmə  sxemi  əsasında  4  səviyyədə  qiymətləndirilməsi  üçün  qiymətlən-
dirmə vasitələri verilir:  
 
Səviy-
yələr 
Məzmun 
standartının qiy-
mətləndirilmə 
səviyyələri 
Qiymətləndirmə 
tapşırığı 
Düzgün cavab və 
distraktorlar 
 
I 
1.1.3.Q.1*  –  infor-
masiyanın  ölçü  va-
hidlərini  (bit,  bayt, 
kilobayt) tanıyır. 
İnformasiya 
ölçü 
vahidlərinə aiddir: 
A) bit, bayt, kilobayt 
B) bit, bayt, kiloqram 
C) qram, kiloqram, ton 
D) 1 bayt 
 
II 
1.1.3.Q.2*  –  infor-
masiyaları  həcminə 
görə fərqləndirir. 
 
28  ədədi  ilə  ―28‖in 
həcmini  müqayisə 
edin. 
A)  28-in  həcmi  ―28‖in 
həcmindən kiçikdir. 
B)  28-in  həcmi  ―28‖in 
həcmindən böyükdür. 
C)  28-in  həcmi  ―28‖in 
həcminə bərabərdir. 
D)  Onların  həcmini 
müqayisə etmək olmaz. 
 
III 
1.1.3.Q.3  –  natural 
ədədin  müxtəlif  say 
sistemlərində  kod-
laşdırılmasını 
nü-
munələrlə şərh edir. 
 
28 ədədini 2-lik say 
sistemində 
kodlaşdırın. 
A) 11100 
B) 11101 
C) 11111 
D) 142 
 
IV 
 
1.1.3.Q.4 
–  ölçü 
vahidini  seçməklə 
müxtəlif say sistem-
lərində  kodlaşdırıl-
mış  informasiyanın 
həcmini ölçür. 
 
8-lik say sistemində 
verilmiş  54  ədədi-
nin həcmini tapın. 
A) 6 bit 
B) 5 bit 
C) 4 bit 
D) 8 bit 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
102 
 
Biz  hər  bir  müəllimin  təklif  olunan  sxem  və  nümunələr  əsasında  kiçik  (və 
ya  böyük)  summativ  qiymətləndirmə  vasitələri  hazırlamaq  bacarıqlarına  yiyə-
lənməsini mümkün hesab edirik. 
Göstərilənlərlə  yanaşı, məktəbdə tədris olunan fənlərin spesifik xüsusiyyət-
lərindən  asılı  olaraq  kiçik  (böyük)  summativ  qiymətləndirmə  vasitələri  xüsusi 
yaradıcılıq tələb edən nəzəri və praktik tapşırıqlar, layihə, referat, inşa, esse və 
təqdimatlar şəklində hazırlana və aparıla bilər.  
Beləliklə,  ölkə  səviyyəsində  summativ  qiymətləndirmə  vasitələrinin  təklif 
olunan  sxemdən  istifadə  edilməklə  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi  nəticə-
sində təhsilalanların nailiyyət səviyyəsinin eyni qiymətləndirmə sxemi əsasında 
eyni (və ya eyni səviyyəli) qiymətləndirilmə vasitələri ilə qiymətləndirilməsi
 
tə-
min olunur. Bu isə onların nailiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinin obyek-
tivliyini və rəqəmlə ifadə olunan qiymətlərin eyni məzmun daşımasına təminat 
verir, təhsil sənədinin beynəlxalq səviyyədə qəbul edilməsini şərtləndirir. 
 
Məqalənin aktuallığı. Yeni təhsil proqramları (kurikulumları) tətbiq olunan 
siniflərdə təhsilalanın məzmun standartı üzrə nailiyyət səviyyəsinin qiymətlən-
dirilməsi  üçün  I-IV  səviyyələrdə  qiymətləndirmə  vasitələrinin  hazırlanmasına 
həsr edilmişdir.  
Məqalənin  elmi  yeniliyi.  Təhsilalanın  nailiyyət  səviyyəsinin  qiymətlən-
dirilməsi üçün qiymətləndirmə vasitələrinin hazırlanması alqoritmi təklif olunur 
və dörd səviyyəyə uyğun tərtib edilmiş qiymətləndirmə nümunələri verilir. 
Məqalənin praktik əhəmiyyəti. Ölkə üzrə təhsilalanların nailiyyət səviyyə-
sinin eyni  (vahid)  yanaşma ilə qiymətləndirilməsinin həyata keçirilməsi  təmin 
olunur. 
 
 
Ədəbiyyat 
 
1.
 
Ümumtəhsil  məktəblərinin  I-IV  sinifləri  üçün  fənn  kurikulumları.  Bakı, 
2008. 
2.
 
Azərbaycan  Respublikasının  ümumtəhsil  sistemində  qiymətləndirmə  kon-
sepsiyası. Bakı, 2009. 
3.
 
Ümumi təhsilin fənn standartları (I-XI siniflər). Bakı, 2012. 
4.
 
Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası. Bakı, 
2013. 
5.
 
Ümumtəhsil  məktəblərində  məktəbdaxili  qiymətləndirmənin  aparılmasına 
dair müvəqqəti тəlimat. ―Azərbaycan müəlimi‖ гяз., 2013. № 34. 
6.
 
Оценивание учебных достижений учащихся. –Бишкек: ―Билим‖, 2012. 
7.
 
Mahmudov  N.M.  və  b.  İnformatikadan  qiymətləndirmə  vasitələri.  5-ci  sinif 
üçün vəsait. Bakı, 2012. 
8.
 
Mahmudov  N.M.  İbtidai  təhsil  səviyyəsində  riyaziyyatdan  qiymətləndirmə 
tapşırıqlarının  qiymətləndirilməsinə  yeni  yanaşma.  Bakı:  Bakı  Qızlar 
Universitetinin Еlmi əsərləri, (16), 2013, № 2.  

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
103 
 
Н.Махмудов 
 
Подготовка итоговой инструменты оценивание по математикu и 
информатикu в средних школах   
 
Резюме 
  
В  статье  реализуется  в  итоговой  оценки  стандартов  содержания  для 
каждого  уровня разработки и оценки из четырех задач, направленных на 
оценку каждого из приведенных примеров. 
 
 
 
N.Mahmudov 
Mathematics and informatics
 
in secondary schools
 
to  
develop
 
summative assessment
 
tasks
  
 
Summary 
 
The article is realized in the summative assessment of content standards for 
each level of the design and evaluation of four tasks designed to assess each of 
the examples given. 
 
Редаксийайа дахил олуб: 17.02.2014 
 
 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
104 
Mцасир тящсил системиндя миллилик вя бяшярилик  
 
Şəbnəm Məstəlili,  
AMİ-нин Cəlilabad  filialынын методисти 
е-mail: 
[e-mail]
 
 
Ряйчиляр: п.ц.е.д., проф.А.Н.Аббасов 
                     п.ц.е.д., проф.И.Щ.Ъябрайылов 
 
Açar sözlər: müasir təhsil, millilik, bəşərilik, təhsildə keyfiyyət. 
 
Ключевые  слова: современное образование, национальность, челове-
чество, качество в образавании 
 
Кей  wордс:  модерн,  едуъатион,  натионалитй,  маукинд,  тще  гуалитй  оф 
едуъатион 
 
 Bütün  bəşəriyyət  tarix  boyu  təcrübə  sınaqlarından  keçərək  müasir  dövrü-
müzə kimi insanlıq yolunda əmək sərf etmiş,  həyatı daha gözəl, mənalı  yaşa-
maq, asanlaşdırmaq, sərfəli etmək üçün çalışmışdır. Cəmiyyətin inkişafı məhz 
qədimdən  əldə  edilmiş  biliklərdən  başlanğıc  götürərək  öz  yolunu  indiyə  kimi 
davam etdirmişdir.  
Bunun  üçün  seçilən  üsulların  başında  təhsil  dayanır.  Hər  an  yenilikləri  ilə 
inkişafa  meyl  edən  bu  sistemin  qurulmasında  hansı  amillərin  nəzərə  alınması 
vacibdir. Belə  ki,  Azərbaycan təhsilinin modernliyinin, səmərəli inkişafının və 
keyfiyyətinin  göstəricilərində  millilik  və  bəşəriliyi  ayrı  təsəvvür  etmək  qeyri-
mümkündür.  
Təhsil  Гanununda  deyildiyi  kimi:  ―Təhsil  cəmiyyətdə  dövlətin  inkişafının 
əsasında  durmaqla  strateji  əhəmiyyətə  malik  olan  və  üstün  inkişaf  etdirilən 
fəaliyyət  sahəsidir.  Azərbaycan  Respublikasının  təhsil  sistemi  milli  zəminə, 
ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanır, demokratik xarakter daşıyır.‖ 
Beləliklə, təhsil sistemində bu iki faktorun mühüm rolu, həyata keçirilməsi 
məhz keyfiyyət göstəricisinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər. ―Qeyd etmək yeri-
nə düşərdi ki, son zamanlar bu haqda çox danışılır, müzakirələr keçirilir, qərar-
lar  qəbul  edilir.  Təhsil  menecmenti  –  təhsilin  əsasları  fənni  ilə  məşğul  olan 
alimlər  çalışırlar  ki,  öz  elmi  axtarışlarında  məktəbin  inkişafı  proseslərini  araş-
dırsınlar, təhsildə keyfiyyət, onun əldə edilməsi, məqsədin proqnozlaşdırılması, 
nəticə və onun müəyyənləşdirilməsinin elmi əsaslarını açıqlasınlar‖ [ 4; s.4]. 
Təhsil  vətəndaşı  həyata  hazırlayır.  Hər  bir  vətəndaş  sağlam,  möhkəm 
addımlarla həyata atılmalıdır. Möhkəm  bir cəmiyyət,  sağlam bir  gələcək  üçün 
milli və bəşəri dəyərlərin sintezi reallığa çevrilsə, düzgün, vətənə layiqli  övlad 
yetişdirmək daha asan olar.  
Uşaq anadan olandan həddi - buluğа çatana qədər doğulduğu torpaqda tərbi-

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
105 
yə  edilməlidir.  Məhz  həmin  torpaqda  ayaqyalın  gəzməsi,  öz  torpagında  insan-
lığı dərk etməsi, tərbiyə alması,  yaxşını, pisi burada anlaması onu bu torpağın 
bir parçası edir. Gələcəyin vətəndaşında вətəni, milləti sevmək duyğusu əvvəl-
cədən möhkəm özüllərlə yaradılmalıdır ki, вətənə, millətə məhəbbəti özünə mə-
həbbətdən  qat-qat  çox  olsun  və  o,  milli  mənlik  şüuru  ilə  heç  zaman  torpağa 
xəyanət etməsin. 
Təhsildə  demokratik  idarəetmə  məsələləri  haqqında  R.H.Cabbarovun  qeyd 
etdiyi  kimi:  ―Azərbaycan  təhsilində  milli  xüsusiyyətlər  nəzərə  alınmaqla  de-
mokratik  fikirli  vətəndaş  yetişdirmək,  onlarda  sərbəst  düşünmə  tərzi  formalaş-
dırmaq,  dünya  təhsil  sisteminə  inteqrasiya  üçün  şərait  yaratmaq  zərurəti  yara-
nır‖ [ 6; s.114]. 
Milli  mənlik  şüuru,  hər  şeydən  öncə  вətənə,  xalqa  və  millətə  bağlı  hissdir. 
Tarixi dövrün görkəmli ictimai fikir nümayəndələrinin qiymətli irsi bu düşün-
cənin təbliğatçısı kimi əhəmiyyətli rol oynayır. Bu ideyaya ümummilli lider H. 
Əliyevin fikri ilə qüvvət vermək  yerinə düşərdi: ―Çalışmalıyıq ki,  gənclərimiz 
Azərbaycan xalqına xas olan mənəvi, milli ənənələr əsasında tərbiyə edilsin‖ 
Insanı səciyyələndirən keyfiyyətlərdən çoxu — onun maddi ehtiyacları, in-
tellekti,  bilik  və  əməli  vərdişləri  ümumbəşəri  səciyyə  daşıyır.  Əsrlər  boyu  əv-
vəlki  nəsillərin  fəaliyyəti  ilə  yaranmış  elm  və  texnologiya,  maddi-texniki  sər-
vətlər bütün insanlar üçün ünvanlanmışdır. Lakin bu və ya digər millətə mənsub 
olan  adamlar  müəyyən  dildə  danışır,  müəyyən  adət-ənənələri  qoruyub-saxla-
yırlar. Milli ideallar, milli mentalitet bəşəri dəyərləri istiqamətləndirərsə, əsasını 
təşkil edərsə, təhsil də mükəmməl sütunlar üzərində qurular. 
Millilik odur ki, insan öz mayasının hardan yoğruldugunu hiss etsin, duyub 
qiymətləndirməyi  bacarsın.  Deməli,  biz  müasirləşməli,  qloballaşma  və  inteq-
rasiyaya  doğru  öz  milli  dəyərləri,  milli  xarakteri,  milli  adət-ənənələri  olan  bir 
xalq kimi getməliyik. Mədəni səviyyənin yüksəldilməsi yolunda təhsilin hər iki 
istiqamətə - millilik və bəşəriliyə  istinad edən  zəmin üzərində qurulması təmin 
olunsa, daha məqsədəuyğun olar. 
Türk millətinin lideri Mustafa Kamal Atatürkün milli-mənəvi dəyərlərə üs-
tünlük verməyin vacib olduğunu göstərən bu fikirləriни də nəzərə çatdırmaq is-
tərdim: ―Əfəndilər! Yetişəcək uşaqlarımıza  və gənclərimizə alacaqları təhsilin 
hüdudu nə olacaqsa-olsun, ən əvvəl və hər şeydən əvvəl Türkiyənin istiqlalına, 
mənliyinə,  milli  ənənəsinə  düşmən  kəsilən  bütün  ünsürlərlə  mübarizə  etmək 
gərəyi öyrənməlidir‖. 
Inkişaf  etmiş  ölkələrə  inteqrasiya  da  sağlam  şəkildə  həyata  keçirilməlidir. 
Uşaq  gərək  əvvəl  öz  doğulduğu,  dünyaya  göz  açdığı  məkanı  tanıyıb  duysun, 
sonra addımlarını kənar məkana qoya bilsin. 
Mənəvi  dəyərlərimiz  bizim  keçmişimizin  yadigarıdır.  Yəni  təhsildə    ―Keç-
mişə qayıtmaqla gələcəyimizə yol açaq‖ prinsipini əsas tutmalıyıq. Cəmiyyəti-
mizə ancaq adamlara gərək olan və xeyir gətirən bilik lazımdır. Peyğəmbərimiz 
Hz.Məhəmmədin  kamil  bir  insan  olaraq  elm  haqqında  düşüncələri  diqqətəla-
yiqdir.  O,  cəhaləti  ən  qorxulu  yoxsulluq  adlandırmış  və  insanların  ən  xeyirli-
sinin insanlara faydalı olanını söyləmişdir. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
106 
Müasir  təhsildə  öyrənən  öyrəndiyini  sevərək  mənimsəməlidir  ki,  yetişən 
gəncliyin bəhrəsi bol olsun. Belə ki, milli dəyərlər və dünyəvilik вətənin hər bir 
övladının ruhuna qopmalı, öyrədən və öyrənənin maraqları birləşməli və вətənə 
xidmət  etməlidir.  ―İllər  keçdikcə  aydın  olur  ki,  xarici  mühit  böyüməkdə  olan 
nəslə  qarşı  nə  qədər  diktəedici  mövqe  tutacaqsa,  böyüyən  şəхs  bir  o  qədər 
subyektə çevrilməyəcək. Bunun nəticəsidir ki, müəllim, şagird və psixoloqların 
əlaqəli  fəaliyyəti  nəticəsiz  qalır.  Çünki  yüksək  təhsil  nəticələri  o  zaman  əldə 
olunur  ki,  uşaqların  öz  təhsilləri  sahəsində  maraqları  müəllim,  tərbiyəçi  və 
bütövlükdə məktəbin maraqları ilə üst-üstə düşsün‖ [ 4; s.9]. 
Мягалянин  актуаллыьы.  Təhsilin  vacib  məsələlərindən  biri  də  milli  dəyər-
lərimizi bəşəriyyətə, bəşəri dəyərləriн xalqımıza çatdırылmasıdır. Eyni zamanda 
milli dəyərlər səviyyəsinə qaldırılmalıdır. 
Мягалянин елми йенилийи. Azərbaycan pedaqoji fikrində milli  və bəşəri də-
yərlər  zəminində  əksini  tapan  əsl  insan  və  vətəndaşın  zəruri  keyfiyyətlərinin 
başlıca istiqamətlərini, ideya-mənəvi məzmununuн öyrənilməsi və ondan müa-
sir  təlim-tərbiyə  təcrübəsində  istifadə  olunması  meyarlarınıн  müəyyənləşdiril-
məsi  təhsilin  həm  keyfiyyətiн,  həm  də  müasirliyi  baxımından  əhəmiyyət  kəsb 
edir. 
Мягалянин  практик  ящямиййяти  вя  тятбиги.  Təhsili  mükəmməl  olmayan 
xalq müasir şəraitdə öz imkanlarını həyatına sərf etmək üçün çox  problemlərlə 
rastlaşır.  Elə  məhz  müasir  təhsilimiz  öncə  millilik,  sonra  bəşəriliklə 
bütünləşməli  və  əsl  Azərbaycan  vətəndaşı  tərbiyə  edib  böyütməlidir  вя  бу, 
бцтцн тядрис мцяссисяляриндя башлыъа принсиплярдян олмалыдыр. 
 
Ədəbiyyat 
 
1.
 
Bəşirov  V.  Azərbaycan  pedaqoji  fikrində  milli  tərəqqi  ideyaları: 
Monoqrafiya. Bakı, 2008. 
2.
 
Əsgərov Ş. Təhsilimiz dünən, bu gün, sabah. Bakı: Azərbaycan, 2003. 
3.
 
Qəhrəmanova  A.  Azərbaycan  Дemokratik  Respublikasında  xalq 
maarifinin təşkili yolları. Bakı, 2005. 
4.
 
Məmmədzadə  R.  Təhsildə  keyfiyyət  aparıcı  istiqamət  kimi.  Bakı: 
Müəllim, 2010.  
5.
 
Mehrabov  A.  Azərbaycan  təhsilinin  müasir  problemləri.  Bakı:  Mütər-
cim, 2007. 
6.
 
Təhsilin idarə edilməsinin bəzi problemləri. Bakı: Müəllim, 2008.  
 
 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
107 
 
Ш. Месталили 
 
Национализм и человечность в современной  
системе образовании 
Резюме 
  
В настоящее время одним наиболее важных задач, стоящих перед об-
разованием  Азербайджана,  является  паралельное  донесение  до  будущего 
поколения идей национализма и человечности. Таким образом, совмещая 
в себе духовную жизнь, культуру, традиции, прошлое народа национализм 
с одной стороны и идеи человечности с другой, должны вести народ к раз-
витию и прогрессу. Вследствие того, что образование определяет дальней-
шую судьбу общества, важные вопросы на этом пути должны быть выве-
дены  на  первый  план.  Если  отечественная  наука  развивается  благодаря 
национализму и человечности, то наши возможности признаться во всем 
мире будут расширяться. 
 
Sh. Mastalily 
 
Nationalism and humanity in the modern education system 
Summary 
  
Now one the most important tasks of Azerbaijan education is to report ideas of 
nationalism  and  humanity  to  the  future  generation.  Thus,  combining  in  itself 
spiritual  life,  culture,  traditions,  the  people  past  nationalism  on  the  one  hand 
and ideas of humanity with another, shall carry the people to development and 
progress. Because education defines further destiny of society, important issues 
on  this  way  shall  be  brought  to  the  forefront.  If  the  national  science  develops 
according to nationalism and humanity? our opportunities to be known around 
the world will extend. 
  
Редаксийайа дахил олуб: 15.01.2014 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
108 
Jevrey tipli  funksiyalar siniflяrindя qeyri-xяtti  inteqral 
tяnliklяrinin tяqribi hяlli 
 
Яlif Mяmmяdov,  
ADPU-нун professorу  
Zenfira Taьыyeva,  
ADPU-нун dosentи 
е-маил: сама-гаса@маил.ру 
 
Ряйчиляр: ф-р.ц.е.д., проф.С.С.Щямдов 
                 ф-р.ц.е.д., проф.Щ.И.Асланов 
 
Ачар сюзляри. дiferensial tяnlik, inteqral tяnlik, яdяdi цsullar, hesablama 
riyaziyyatы, tяqribi hяll цsullarы 
 
Ключевые  слова.  дифференциальные  уравнения, интегральные  урав-
нения,  численные  методы,  вычислительная  математика,  методы  прибли-
женного вычисления 
 
Кей  wордс.  дifferential  equations,  integral  equations,  numerical 
methods, computational mathematics, methods of approximate calculation 
 
1963-cц ildяn baшlayaraq яdяdlяr nяzяriyyяsi ilя hesablama riyaziyyatыn 
цч  bюlmяsi  olan  чoxqat  inteqrallarыn  tяqribi  hesablanmasы,  чoxdяyiшяnli 
funksiyalarыn  interpolyasiyasы  vя  intqaral  tяnliklяrin  tяqribi  hяlli  arasыnda 
яlaqя  yaradыldы  vя  bu  sahяdя  Moskвada,  Лondonda,  Чindя  mцяyyяn 
araшdыrmalar  aparыlmasыdыr.  Burada  mцxtяlif  funksiyalar  siniflяrinя  baxыl-
mыш,  bu  siniflяrdя  яdяdi  nяzяri  шяbяkяlяr  цчцn  kubatur  vя  interpolyasiya 
dцsturlarы qurulmuш vя inteqral tяnliklяrinin tяqribi hяllinin tapыlmasы mя-
sяlяsinя tяtbiq edilmiшdir. Azяrbaycanda mцяlliflяr  mцxtяlif sinif funksiya-
lara baxmыш, bu siniflяrdя kubatur vя interpolyasiya dusturlarы quraraq tяt-
biqlяrini vermiшlяr.  Bu iшdя  Jevrey tipli funksiyalar  [1]  siniflяri юyrяnilir 
vя 
s
s
s
s
s
s
s
dy
dy
y
y
U
y
y
f
y
y
y
x
x
x
K
x
x
x
g
x
x
x
x
U
,..,
)
)
,
,
(
,
,...,
(
)
,...,
,
,
,..,
,
(
....
)
,...,
,
(
)
,...,
,
,
(
1
1
0
1
0
1
1
2
1
2
1
2
1
,
2
1
 



шяklindя vя digяr qeyri-xяtti inteqral tяnliklяrin tяqribi hяlli tapыlr, xяtalar 
qiymяtlяndirilir. 
Tяrif: 
)
,..,
,
(
2
1
1
s
x
x
x
f
 funksiyasы 
)
,
1
,
1
0
(
s
i
x
f
i
s



 qapalы  oblastda 
tяyin  olunan  kяsilmяz  vя  hяr  bir  dяyiшяnя  gюrя  vahid  periodlu  olub, 
aшaьыdakы kimi kяsilmяz  



/
1
/
1
2
/
1
1
2
1
2
1
2
1
..
)
!
(
...
)
!
(
)
!
(
....
,...,
)
,...,
,
(
2
1
3
2
1
2
1
s
n
s
n
n
n
s
n
n
s
n
n
n
n
n
n
H
H
MH
x
x
x
x
x
x
f
s
s














Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
109 
 
1
,
0
,
1
0








i
i
n
 
Tюrяmяlяri  varsa,  hяmin  sinfя  Jevrey  tipli  funksiyalar  sinfi    deyilir  vя 
)
,..,
,
,
(
2
1
,..,
,
2
1
s
H
H
H
M
G
s



ilя iшarя edirik. 
Иsbat  edirik  ki, 
)
,..,
,
(
2
1
1
s
x
x
x
f
 funksiyasыnыn  Furye  sыrasыna  ayrыlышыnыn  
Furye яmsalы цчцn  
)
(
0
)
,..,
,
(
..
(
2
2
1
2
2
2
1
1
1
s
s
s
m
d
m
d
m
d
s
e
m
m
m
C









 qiymяtlяndirilmяsi  doьru-
dur,  burada 
s
i
i
H
H
M
H
d
,...,
,
1
1

sabitlяrdir. 
)
,..,
,
,
(
2
1
,..,
,
2
1
s
H
H
H
M
G
s



  
Banat  fяzasыdыr. 
)
,..,
,
(
2
1
1
s
x
x
x
f
 vя 
)
,..,
,
(
2
1
2
s
x
x
x
f
 funksiyalarы  baxыlan  funksiyalar  sin-
finя daxildirsя, onlarыn cяmi vя hasili dя hяmin sinfя  daxildir, baшqa sюzlя  
)
,...,
,
,
(
),
,...,
,
,
(
2
1
2
,...,
2
2
1
1
,...,
1
1
1
s
s
H
H
H
M
G
f
H
H
H
M
G
f
s
s








 olsa 
 
)
,..,
,
,
(
2
1
2
1
2
1
,...,
1
s
H
H
H
M
M
G
f
f
s






 
)
,..,
,
,
(
2
1
2
1
2
1
,...,
1
s
s
H
H
H
M
M
A
G
f
f
s





-dir. 



i
i
i
m
d
e
A


2
2
iшarя olunmasыdыr. 
Burada S dяyiшяnli funksiyaya 
S

 dяyiшяnli funksiya kimi baxmaq olar. 
Asanlыqla gюstяrmяk olar ki,  


dt
t
t
C
x
x
1
0
1
2
2
)
1
(
)
1
2
(
,
)
(













 funksiyasы  цчцn 
1
)
1
(
;
0
)
0
(




 
vя  
1
,..,
2
,
1
;
0
)
1
(
)
0
(
)
(
)
(







n
n
n
 doьrudur 
vя 
bu 
funksiya 
S
H
M
H
M
G


,
2
1
),
,
(
1

 tяrifinя daxildir. 




/
1
)
(
)
!
(
)
(
MH
x


doьrudur. 
Periodik olmayan funksiyalar цчцn periodiklяшdirmя aparыlыr. [2] vя sыra 
periodik funksiyalar цчцn  tяtbiq edilяn яmяliyyatlar tяtbiq olunur. 
Mяhz periodiklяшdirmя цчцn 
)
(x

  funksiyasыndan istifadя oluna bilяr. 
Mцrяkkяb  funksiyanыn  baxыlan  funksiyalar  sinfinя  daxil  olmasыnы  da 
isbat edirik. 
)
,...,
,
(
,...,
(
1
1
,..,
2
1
,
1
s
H
H
M
G
x
x
U



 olsa  
s
s
s
s
s
x
H
H
M
G
x
x
x
U
x
x
x
f
x
x
x
F
s
,...,
(
))
,...,
,
(
,
,...,
,
(
)
,..,
,
(
1
,...,
,
1
1
2
1
2
1
2
1





 
doьrudur. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014