Azяrbaycan Respublikasы Tяhsil Nazirliyi Bakы Qыzlar Universiteti

Mяqalяnиn  aktuallыьы.  Mюvzu  yenи  tяhsиl  texnologиyalarыnыn  pedaqogи-
kaнын tяdrиsи kursunda иstиfadяsиndяn bяhs edиr. Mяqalяdя aparыlmыш tяcrц-
bяyя яsaslanыlaraq pedaqogиkaнын tяdrиsи kursunda mцasиr tяhsиl texnologи-
yalarыnыn  tяtbиqи  иmkanlarыndan  bяhs  edиlиr.  Mяqalя  tяhsиl  strategиyasы  vя 
mцasиrlиklя  sяslяшиr  vя  onun  tяlяblяrиnи  юzцndя  яks  etdиrиr.  Mюvzu  mцasиr 
tяhsиl texnologиyalarыnыn pedaqogиkaнын tяdrиsи kursunda иstиfadяsи vя yara-
nan problemlяrdяn bяhs etdиyи цчцn aktualdыr. 
Mяqalяnиn  elmи  yenиlиyи.  Mяqalяdя  «Pedaqogиka»  kursunun  tяdrиsиndя 
yenи  tяdrиs  texnologиyalarыnыn  tяtbиqи  иmkanlarы  tяdqиqata  cяlb  edиlиr  vя 
pedaqogиka kursunun modernlяшdиrиlmяsиndя yenи tяhsиl texnologиyalarыnыn 
иmkanlarы vя rolu tяcrцbи materиallar яsasыnda яsaslandыrыlыr.   
Mяqalяnиn  praktиk  яhяmиyyяtи  вя  тятбиги.  Mяqalяdя  иrяlи  sцrцlяn 
mцdдяalar vя aparыlan praktиk иш nцmunяlяrи «Пedaqogиka» kursunu tяdrиs 
edяn  mцhazиrя  vя  semиnar  mяшьяlяsи  mцяllиmlяrи    цчцn  praktиk  cяhяtdяn 
faydalыdыr.  
 
 
Яdяbиyyat 
 
1.
 
Kazыmov N. Mяktяb pedaqogиkasы. Bakы: Чaшыoьlu, 2002. 
2.
 
Paшayev Я.X., Rцstяmov F.A. Pedaqogиka (yenи kurs). Bakы: Nurlan 
2007.   
3.
 
Hяsяnov A., Aьayev Я.  Pedaqogиka (dяrslиk). Bakы: Nasиr, 2007.  
 4. Сластенин В.А. Педагогика. М., 2000. 
5.  Mehrabov  A.,  Abbasov  Я.,  Zeynalov  Z.,  Hяsяnov  R.  Pedaqojи 
texnologиyalar. Bakы:  Mцtяrcиm, 2006.  

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
123 
 
С. Рустамова
  
 
Применение новых обpазовательных  
технологий курса педагогики 
Резюме 
 
Статье повествует о новейших  направлениях курса педагогики. Перед 
тем как перейти к новым технологиям, должна проводиться теоретические 
и  практические  изменение,  с  тем,  чтобы  их  использование  приносило 
определенную пользу.  
Статье  написана  на  основе  проведенного  опыта.  В  обучении  курса  
педагогики  практика  показывает,  что  использование  новейших 
технологий играют немаловажную роль. 
Следует  отметить,  что  имеются  такие  темы,  которые  невозможно 
преподавать  традиционным  методом.    Такие  образом,  ведение  новейших 
технологий  в  курсе  педагогики,  является  актуальной  проблемой 
сегодняшнего дня. 
 
S. Rustamova 
 
Usиng of New educatиonal technologиes opportunиty иn  
pedagogиcal traиnиng course 
Summary 
 
The  artиcle  deals  wиth  moderиnazatиon  of  pedagocиcal  traиnиng 
dиrectиons. Ыn order to benefиt from the applиcatиon of technology, иt should 
be conducted completely theoretиcal and practиcal shиftиng passиng through 
the  usиng  of  new  learnиng  technologиes.  Artиcle  based  on  practиce.The 
practиces  of  usиng  new  educatиonal  technologиes  иn  pedagogиcal  traиnиng 
process  иndиcate  that,  there  are  suffиcиent  opportunиtиes  of  usиng  of  new 
educatиonal  technologиes  иn  thиs  traиnиng  course.  Even  there  are  a  lot  of 
subjects  whиch  couldn’t  drиve  benefиt  by  usиng  of  tradиtиonal  technologиes. 
Applyиng of new educatиonal technology иn traиnиng of pedagogy иs demand 
of current tиme.   
 
Редаксийайа дахил олуб: 18.02.2014 
   

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
124 
Azərbaycanda ali pedaqaoji təhsilin  
inkişafında Azərbaycan Pedaqoji  
Xarici Dillər İnstitutunun rolu 
 
Şiruyə Azadəliyev, 
                                                                          pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, 
ADPU-нун досенти 
                                                                                E-mail: [e-mail] 
 
Rəyçilər: p.ü.e.d., prof. F.A. Rüstəmov, 
                p.ü.e.d., prof. H.H. Əhmədov 
 
Açar sözlər: ali pedaqoji təhsil, kadr hazırlığı, Azərbaycan Pedaqoji Xari-
ci Dillər İnstitutu, yeni institutun yaranması, kafedra, ali təhsilli xarici dil mütə-
xəssisləri    
 
Ключевая  слова:  высшее  педагогическое  образование,  подготовка 
кадров,  Азербайджанский  Педагогический  Институт  Иностранных  Язы-
ков, создание нового института, кафедра, специалисты с высшим образо-
ванием по иностранному языку 
 
Key  words:  higher  pedagogical  education,  staff  training,  Azerbaijani 
Teacher  training  College  of  Foreign  Languages  the  emergence  of  a  new 
Institutut, chair, experts with the higher education on a foreign language 
 
XX  əsrin  30-cu  illərində  respublikada  ali  təhsilli  xarici  dil  mütəxəs-
sislərinə  yaranmış  böyük  ehtiyacı  nəzərə  alaraq  Azərbaycan  Pedaqoji 
İnstitutunda  Xarici  dillər  fakültəsinin  açılması  planlaşdırıldı.  Azərbay-
can  SSR  Xalq  Komissarları  Soveti  «Azərbaycan  Pedaqoji  institutunda 
xarici  dillər  fakültəsinin  təşkil  edilməsi  haqqında»  (1937)  qərar  qəbul 
etdi (6). 
Azərbaycan SSR XKS-nin 1940-cı ilin oktyabrında qəbul etdiyi qəra-
ra  əsasən,  Lenin  adına  ADPİ-nin  nəzdində  fəaliyyət  göstərən  xarici  dil-
lər  fakültəsinin  bazasında  Pedaqoji  Xarici  Dillər  İnstitutu  yaradıldı.  90 
nəfər  alman,  30  nəfər  ingilis,  30  nəfər  fransız  dilləri  üzrə  Azərbaycan 
bölməsinə 30 nəfər, rus bölməsinə 120 nəfər (cəmi 150 nəfər) tələbə qə-
bulu nəzərdə tutuldu. 
İkinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar institutun müstə-
qil  fəaliyyəti  baş  tutmadı.  1941-ci  il  sentyabrın  1-dən  Xarici  Dillər  İns-
titutu  yenidən  ADPİ  ilə  birləşdirilərək  fakültə  kimi  fəaliyyət  göstərdi. 
Həmin əmrlə iki illik xarici dillər kursu da öz fəaliyyətini ADPİ-nin tər-
kibində davam etdirdi. 
1948-ci ili yunayının 28-də SSRİ Nazirlər Soveti tərəfindən «Bakı şəhərində 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
125 
Pedaqoji  Xarici Dillər institutunun yaradılması haqqında» fərman imzalandı. 
SSRİ  Ali  Təhsil  Nazirliyinin  «Ali  məktəblərdə  tədrisi  rus  dilində 
aparılmayan milli qruplarda xarici dillərin və rus dilinin tədrisi haqqın-
da»  29 noyabr 1948-ci il tarixli  əmrində xarici dil institutlarında həmin 
vaxta qədər ikinci ixtisas kimi öyrədilən xarici dillərin əvəzinə, rus dili-
nin tədrisi tövsiyə edildi. Ona görə də institut rəhbərliyi dil və ədəbiyyat 
kafedrasının  bazasında  Azərbaycan  dili  və  ədəbiyyatı,  rus  dili  və  ədə-
biyyatı kafedralarının yaradılması haqqında Maarif Nazirliyin ə müraciət 
etdi. 1949-cu il oktyabrın 1-dən Qiyabi Pedaqoji  İnstitutun  Xarici  dillər 
fakültəsinin  bazasında  APXDİ-də  qiyabi  şöbə  təşkil  edildi  (4).  Qiyabi 
Pedaqoji  institutda  təhsil  alan  tələbələrin  1947/48-ci  tədris  ilindəki  bu-
raxılışı APXDİ-nin  qiyabi  şöbəsində  həyata  keçirildi və həmin il dövlət 
imtahanına  buraxılmış  16  tələbədən  11  nəfəri  imtahanları  müvəffəqiy-
yətlə  verərək  diplom  aldı.  Çətinliklərə  baxmayaraq,  APXDİ  ilk  tədris 
ilini uğurla başa vurdu, respublikanın ali təhsil sistemində öz mövqeyini 
möhkəmləndirə  bildi.  Həmin  il  əyani  şöbəni  33,  qiyabi  şöbəni  11  nəfər 
tələbə bitirdi. 
ADPİ-nin  Xarici  dillər  fakültəsinin  fəaliyyət  göstərdiyi  on  bir  il  ər-
zində yetişdirdiyi 300-dən artıq müəllimin hamısı, eləcə də Qiyabi Peda-
qoji  İnstitutun  əlliyə  qədər  məzunu  bütövlükdə  rayonlara  göndərilsəydi 
belə, xarici dil  müəlliminə olan ehtiyacı ödəyə bilməzdi. Halbuki həmin 
mütəxəssislərin heç yarısı da rayonlara getmirdi. Buna görə də rayon və 
kənd  məktəblərində  mütəxəssis  çatışmazlığından  xarici  dillər  ya  tədris 
olunmurdu,  ya  da  bir  müəllim  bir  neçə  məktəbdə  dərs  deməyə  məcbur 
olurdu (6). 
1950/51-ci tədris ilində instituta qəbul iki dəfə  artırılaraq 400 nəfərə 
çatdırıldı, qiyabi şöbəyə isə 105 nəfər qəbul edildi. Lakin qəbul planının 
artırılması,  heç  də  keyfiyyət  dəyişikliyi  demək  deyildi.  Belə  ki,  tədris 
ilinin  sonuna  qədər  təkcə  əyani  şöbədən  110  nəfər  müxtəlif  səbəblərə 
görə  institutu  tərk  etmişdi.  İnstitutdan  xaric  edilənlər  arasında  ixtisas 
fənlərini həddən artıq zəif bilən I kurs tələbələri əksəriyyət təşkil edirdi. 
1949/50-ci  tədris  ilinin  əvvəlində  institutda  cəmi  58  nəfər  professor-
müəllim  işləyirdi.  1951/52-ci  tədris  ilində  institutda  professor-müəllim 
heyəti 96 nəfərə çatdırıldı, alman və fransız dilləri fakültələri birləşdiri-
lərək Xarici dillər  fakültəsi adlandırıldı. Qazanılan nailiyyətlərə baxma-
yaraq, respublikanın  məktəblərində xarici dil müəllimlərinə böyük ehti-
yac  var  idi.  Kənd  məktəblərində  xarici  dil  müəllimləri  həddən  artıq  az 
idi, 1955-ci ildə 232 kənd orta məktəbində və 1230 kənd yeddiillik mək-
təbində xarici dil tədris olunmurdu. 50-ci illərin əvvəllərindən bu işi da-
ha  yüksək  səviyyədə  qurmaq  və  tələbələrə  ixtisasından  əlavə,  başqa  dil 
öyrətmək  məsələsi  ciddi  şəkildə  qoyuldu.  APXDİ-nin  xarici  dil,  Azər-
baycan  dili  və  ədəbiyyatı  ixtisasları  üzrə  geniş  profilli  müəllim  hazırlı-
ğını  təkmilləşdirmək  məqsədilə  beşillik  tədrisə  keçildi.  Bununla  əlaqə-
dar olaraq, mövcud tədris planlarında mühüm dəyişikliklər edildi. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
126 
Azərbaycan KP MK və Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti 1958-ci ilin 
oktyabrında  «Azərbaycan  SSR-də  ali  təhsilin  vəziyyəti  və  оnun  yaxşı-
laşdırılması tədbirləri haqqında» və 1959-cu il aprelin 14-də «Azərbay-
can  SSR-də  ali  məktəblər  şəbəkəsinin  nizama  salınması  haqqında»  iki 
çox  mühüm  qərar  qəbul  etdi  (6).  Bu  qərarlara  görə  həyata  keçirilməsi 
nəzərdə tutulan tədbirlər içərisində maddi-texniki bazası zəif olan, kifa-
yət  qədər  yüksəkixtisaslı  müəllim  kadrlarına,  müvafiq  elmi  laboratori-
yalara malik olmayan, kadr hazırlığında paralelçiliyə  yol verən ali mək-
təblərin,  eləcə  də  ayrı-ayrı  fakültələrin  bağlanması,  birləşdirilməsi  də 
var  idi.  Respublika  maarif  nazirinin  11  may  1959-cu  il  tarixli  əmrinə 
əsasən, Azərbaycan Pcdaqoji Xarici Dillər institutu Rus Dili və Ədəbiy-
yatı  institutu  ilə  birləşdirildi  və  yeni  yaranan  Azərbaycan  Pedaqoji  Dil-
lər  İnstitutuna  Mirzə  Fətəli  Axundovun  adı  verildi.  İnstitut  fəaliyyətə 
başlayanda burada üç fakültə mövcud idi: rus dili və ədəbiyyatı - əyani, 
rus dili və ədəbiyyatı - qiyabi və Avropa dilləri. 
Beləliklə, 11 il müstəqil institut kimi fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan 
Pedaqoji  Xarici  Dillər  İnstitutu  bağlandı.  Respublikadakı  m əktəblərin 
xarici  dil  müəlliminə  olan  ehtiyacını  ödəmək  məqsədilə  1961-ci  ildən 
Mirzə  Fətəli  Axundov  adına  APDİ-də  Avropa  dilləri  üzrə  qiyabi  şöbə 
yaradıldı və 1961 /62-ci tədris ili üçün ilk qəbul keçirildi. 
1965/66-cı  tədris  ilində  institutda  respublikanın  rayonlarından,  eləcə 
də  RSFSR,  Gürcüstan,  Ukrayna,  Özbəkistan,  Estoniya  və  s.  respublika-
lardan  tələbələr  təhsil  alırdı.1970/71-ci  tədris  ilində  kafedraların  sayı 
təxminən 2 dəfə artırılaraq (birinci il 14 kafedra var idi) 27 -yə çatdırıldı 
(1). 
Heydər  Əliyevin  təşəbbüsü  ilə  Azərbaycan  SSR  Nazirlər  Soveti  4  noyabr 
1972-ci  ildə  «Mirzə  Fətəli Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Dillər  İnstitu-
tunun yenidən təşkil olunması haqqında» qərar qəbul etdi. Nazirlər Sovetinin 
bu qərarından ay yarım sonra 1972-ci il dekabrın 19-da Azərbaycan SSR 
Ali  Sovetinin  Rəyasət  Heyəti  SSRİ-nin  yaradılmasının  50  illiyi  münasi-
bətilə  müəssisələrə,  kolxozlara,  sovxozlara  və  tədris  müəssisələrinə 
SSRİ-nin  50  illiyi  adının  verilməsi  haqqında  fərman  verdi.  Həmin  adı 
alan  müəssisələr  sırasında  Azərbaycan  Pedaqoji  Xarici  Dillər  İnstitutu 
da var idi.  1972-ci ildə Azərbaycanda  SSRİ-nin 50 illiyi  adına Azərbay-
can Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutu yaradıldı (4).  
- Xarici dillər fakültəsi (əyani və qiyabi təhsil); 
- İngilis dili fakültəsi (axşam təhsili); 
-  Hazırlıq  şöbəsi.  Fakültələrin  nəzdində  20  kafedranın  fəaliyyəti  nə-
zərdə tutulmuşdu (6). 
1974/75-ci tədris ilində institut iki profilli beşillik təhsilə  keçdi.  Hə-
min ildən I və II kurs tələbələrinin aşağıdakı ixtisaslar üzrə 5 il təhsil al-
maları  planlaşdırıldı:  ingilis  və  alman  dilləri;  ingilis  və  fransız  dilləri; 
ingilis  və  Azərbaycan  dilləri;  fransız  və  ingilis  dilləri;  fransız  və  alman 
dilləri; alman və ingilis dilləri; alman və fransız dilləri. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
127 
Dörd illik tədris planına  əsasən təhsil  alan tələbələrin sonuncu bura-
xılışı  1975/76-cı  tədris  ilində  olmuşdur.  İnstitutun  fəaliyyətə  başladığı 
ilk  tədrisilində  əyani  şöbəyə  600  nəfər,  axşam  şöbəsinə  230  nəfər  qəbul 
olunmuşdu. 
Həmin il APDİ-dən əyani şöbəyə 2531 nəfər, axşam şöbəsinə 850 nə-
fər  tələbə  köçürülmüşdü.  Bu  dövrdə  institutda  327  nəfərlik  professor-
müəllim heyəti çalışırdı. 
1974-cü il oktyabrın 1-dək institutda  tələbələrin sayı azalmışdı,  çün-
ki  məzunların  sayı  tələbə  qəbulundan  artıq  idi.  1973/74-cü  tədris  ilində 
136  nəfər,  1974/75-ci  tədris  ilində  isə  75  nəfər  zəif  oxuduqları  üçün 
institutdan xaric edilmiş və ya başqa institutlara köçürülmüşdü. 
1975/76-cı tədris ilində  institutda  tamamilə  beşillik təhsilə keçilməsi 
tələbələrə  ikinci  ixtisasın  öyrədilməsi  məsələsini  gündəmə  gətirdi.  İn-
gilisdili  üzrə  təhsil  alan  tələbələr  öz  arzularına  əsasən  alman,  yaxud 
fransız  dilini,  alman  və  fransız  dilləri  fakültəsinin  tələbələri  isə  ingilis 
dilini öyrənirdilər. Bu işi lazımi səviyyədə qurmaq üçün müvafiq kafed-
ralar təşkil olunmuşdu (2). 
1974-cü  ildən  1991-ci  ilə  qədər  institutda  tələbələrin  qəbul  planını 
nəzərdən  keçirdikdə  aydın  olur  ki,  tələbələrin  sayının  dinamikası  qeyri-
sabit  olmuşdur:  gah  artmış,  gah  da  azalmışdır.  Tələbələrin  sayının  son-
rakı illərdə azalmasının başlıca səbəbi, hər şeydən əvvəl, tələbə qəbulu-
nun azaldılması, 1987-ci ildə isə axşam şöbəsinə tələbə qəbulunun tama-
milə dayandırılması olmuşdur.  
Həmin  illərdə  Bakı  və  rayon  məktəbləri  ilə  əlaqələr  genişləndirildi. 
Təkcə  1986-cı  ildə  17  orta  məktəb  üçün  V-VI1  sinif  ingilis  dili  dərslik-
lərinin  mətnləri  maqnitofon  lentinə  yazılmışdı.  1987/88-ci  tədris  ilində 
V-VIII  siniflər  üçün  dərslik  mətnləri  maqnitofon  lentinə  yazılaraq  20 
kənd məktəbinə göndərildi. 
Hələ  70-ci  illərin  sonlarında  xarici  dillərin  tədrisi  metodikası  kafed-
rasının nəzdində məktəb metodikası üzrə təlim məşğələləri üçün məktəb 
tipli  linqofon  kabineti  yaradılmış  və  lazımi  texniki  avadanlıqla  təchiz 
edilmişdi.  80-ci  illərin  əvvəllərində  həmin  kabinetdə  hazırlanan  4000-ə 
yaxın mətn tələbələrin istifadəsinə verilmişdi. 
İnstitutda 1980-ci ildən başlayaraq sosioloji tədqiqatlar laboratoriya-
sı  da  fəaliyyət  göstərirdi  (2).  Tədris  prosesinin  yaxşılaşdırılması  istiqa-
mətində  həyata  keçirilən  tədbirlər  (maddi-texniki  bazanın  gücləndiril-
məsi, yeni laboratoriyaların yaradılması, d ərslik və dərs vəsaitlərinin ha-
zırlanması,  eksperimental  tədqiqatların  aparılması,  ümumtəhsil  məktəb-
ləri  ilə  əlaqənin  genişləndirilməsi,  pedaqoji  praktikanın  təkmilləşdiril-
məsi  və  s.)  institutda  təhsilin  səviyyəsinin  yüksəlməsinə  xidmət  edirdi. 
Belə  ki,  institutun  yaradıldığı  ilk  illərdə  tələbələr  tərəfindən  biliklərin 
mənimsənmə  faizi  о  qədər  də  yüksək  olmamışdı.  Lakin  bu  göstərici  il-
bəil  yüksəlmiş,  beləliklə  də,  institut  digər  ali  məktəblərin  arasında  qa-
baqcıllar sırasına çıxmışdı. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
128 
1983-cü  ildə  institutda  10  nəfər  elmlər  doktoru,  professor,  88  nəfər 
elmlər  namizədi,  о  cümlədən  70  nəfər  dosent  işləyirdi.  Pedaqogika 
kafedrasında 9 nəfərdən 2-si elmlər doktoru, professor, 4-ü elmlər nami-
zədi,  3  nəfəri  baş  müəllim,  Psixologiya  kafedrasındakı  5  nəfərdən  1-i 
elmlər  doktoru,  professor,  4-ü  elmlər  namizədi,  Azərbaycan  dili  kafed-
rasındakı 7 nəfərdən 2-si elmlər doktoru, professor, 5-i elmlər namizədi, 
Roman-german  filologiyası kafedrasındakı 16 nəfərdən  8-i  elmlər  nami-
zədi idi. 
1986-1990-cı  illər  ərzində  institutda  48  nəfər  namizədlik,  3  nəfər 
doktorluq  dissertasiyası  müdafiə  etmişdi.  Elmi-pedaqoji  kadrpotensialı 
artdıqca  institutda  aparılan  elmi-tədqiqat  işləri  də  təkmilləşir,  yazılan 
əsərlər öz yüksək elmi dəyəri ilə seçilirdi. Artıq dilçilik elmində profes-
sor  Oruc  Musayev,  Zemfira  Verdiyeva,  Fəxrəddin  Veysəlli,  Sərxan  Ab-
dullayev, Mehparə Qayıbova, Əli Musayev, Həsən Quliyev, Ələkbər Qu-
batov,  Kamal  Abdullayev,  Adil  Babayev,  Firəngiz  Ağayeva,  ədəbiyyat-
şünaslıqda Qorxmaz Quliyev, Zeydulla Ağayev, pedaqogikada Nurəddin 
Kazımov,  Əliheydər  Həşimov,  psixologiyadan  Muxtar  Həmzəyev,  Sə-
məd  Seyidov  kimi  orijinal  elmi-nəzəri  konsepsiyaların  yaradıcıları  for-
malaşırdı. Onlardan bir çoxunun  elmi ümumiləşdirmələri elmi ictimaiy-
yət  tərəfindən  yüksək  qiymətləndirilib.  Hələ  bunun  nəticəsidir  ki,  80-ci 
illərdə  institutun  tələbələrinin  müxtəlif  elmi  dərnəklərə  cəlb  edilməsinə 
xüsusi diqqət yetirilirdi.  
80-ci  illərin  axırları,  90-cı  illərin  əvvəllərində  SSRİ  miqyasında  ge-
dən  qlobal  proseslər  respublika  həyatının  bütün  sahələrinə,  о  cümlədən 
ali  təhsilə  də  çox  ciddi  təsir  göstərdi.  Respublikada  başlanmış  milli 
azadlıq hərəkatı bütün ali məktəblərin, о cümlədən APXDİ-nin müəllim 
və tələbə kollektivini də bu proseslərin fəal iştirakçısına çevirdi. 
Problemin  aktualığı.  Təhsil  tarixinin  öyrənilməsi  həmişə  aktual  ol-
muşdur. 
Problemin  elmi  yeniliyi.  Məqalədə  ilk  dəfə  Azərbaycan  Xarici 
Dillər    Universitetinin  yaranmasının  obyektiv  səbəbləri  üzə  çıxarılır, 
inkişafının əsas tendensiyaları müəyyənləşdirilir.  
Problemin  praktik  əhəmiyyəti və tətbiqi. Antalogiyaların tətbiqin-
də, tяhsil tarixi ilə bağlı tədqiqatlarda istifadə etmək olar.  
 
Ədəbiyyat 
 
1.
 
M.  Mərdanov.  Azərbaycan  təhsil  tarixi.  II  cild  (1920-1991).  Bakı: 
Təhsil, 2011. 
2.
 
A.  Rzayev.  Azərbaycanda  Sovet  hakimiyyəti  illərində  ali  pedaqoji 
təhsilin inkişafı tarixindən. Bakı, 1960. 
3.
 
Azərbaycan Kommunist Partiyası tarixinin oçerkləri. Bakı, 1964. 
4.
 
Azərbaycan Xalq Maarifi (1920-1927). Bakı, 1928. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
129 
5.
 
Развитиевысщей школы в Советском Азербайджане. Баку, 1984. 
6.  Роль  Азербайджанского  Педагогического  Института  Иностранных 
Языков  в  развитии  высшего  педагогического  образования  в  Азербайд-
жане.   
                                                                    
  Ш. Азадалиева 
 
Роль Азербайджанского педагогического института иностранных 
языков в развитии высщего  педагогического образование в 
Азербайджане 
 
Резюме 
 
В статье рассматривается роль Гянжинского Государственного Педаго-
гического Института в развитии высшего педагогического образования в 
Азербайджане,  выдвигается  на  передний  план  сотрудничество  в 
выполнении научно-исследoвательскиx   и научно методических работ.  
 
S.Azadaliyeva 
 
The role of the Azerbaijan Pedagogical Institute of Foreign  
Languages in the development vysschego pedagogical  
education in Azerbaijan 
 
Summary 
 
The  article  is  the  product  of  higher  education  staffs  in  preparation  for  the 
development  of  the  Ganja  State  Pedagogical  Institute,  the  research  has  been 
done, is about the promotion of scientific and technological work. 
 
                        Redaksiyaya daxil olub: 09.02.2014 
 
 
 
 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
130 
Gцlяшчиnиn иntellektual hazыrlыьыna verиlяn яsas tяlяblяr 
 
Gцlbaba Qulиyev,  
ADPU–nun dosentи,  
Яmяkdar бяdяn тяrbиyяsи vя иdman хadиmи 
е-маил: эулбаба98@бох.аз 
                                           
Ряйчиляр: п.ц.ф.д., дос.Б.С.Гулийев 
                 п.ц.ф.д., дос.А.Я.Ямирасланов 
 
Aчar  sюzlяr:  gцlяшчи,  иntellektual,  mяшq,  иdman,  hazыrlыq,  psиxиka, 
fяalиyyяt 
 
Ключевые  слово:  боец,  интеллектуальный,  тренировка,  спорт, 
подгатовка, психика, деятельность 
 
Key  words:  фиghter,  иntellectual,  traиnиng,  sport,  preparatиng,  mиnol, 
actиvиty 
 
Иntellektual  hazыrlыq  gцlяшчиnиn  psиxиkasыnыn  mцrяkkяb  vя  alи  tяzahцr-
lяrиndяn bиrи kиmи onun psиxolojи hazыrlыьыnыn tяrkиb hиssяsиdиr. 
«Иntellekt» latыn sюzц olub cиsm, hadиsяlяr arasыndakы яlaqя vя mцnasи-
bяtlяrи  dяrk  edяrяk,  иnsanыn  юz  davranышыnы  шяraиtиn  tяlяbиnя  uyьun  dяyиш-
dиrmяk qabиlиyyяtиnи gюstяrиr. Иntellekt baшqa psиxи proseslяrdяn fяrqlи ola-
raq tяfяkkцrцn sяmяrяlи иdrak qabиlиyyяtиdиr. 
Иdmanчыnыn  иntellektual  hazыrlыьы,  onun  иdman  fяalиyyяtиnиn,  bu  fяalиy-
yяtlя bиlavasиtя baьlы olan hadиsя vя tяzahцrlяrиn иnkишafыna tяsиr gюstяrяn 
proseslяrиn dяrk edиlmяsиnя yюnяldиlmишdиr. 
Иntellektual hazыrlыq gцlяшчиnиn hazыrlaшmasыnыn яsaslandыrma prosesи иlя, 
onun  texnиkи, taktиkи tяlиmи vя yцksяk  иdman  ustalыьыnыn tяkmиllяшmяsи иlя 
sыx  яlaqяdardыr.  O,  fиzиkи  keyfиyyяtlяrиn  tяrbиyя  edиlmяsи  иlя  dя  bиlavasиtя 
baьlыdыr. Bu baxыmdan gцlяшчиnиn иntellektual hazыrlыьыnыn иkи яsas cяhяtиnи: 
gцlяшчиnиn  иntellektual  tяhsиlиnи  vя  иntellektual  qabиlиyyяtиnиn  tяrbиyя  edиl-
mяsиnиn яhяmиyyяtиnи qeyd etmяk lazыmdыr. 
Gцlяшчиnиn  иntellektual  tяhsиlи  onun  dцnyagюrцшцnц,  иdman  etиkasы  vя 
яsaslandыrma xarakterlи bиlиklяrиnи яhatя edиr. Hяmиn bиlиklяr aшaьыdakыlar-
dan иbarяtdиr: 
a)
 
Gцlяшчиdя dцnya haqqыnda tam anlayыш yaratmaьa tяsиr gюstяrmяlи, 
иdman fяalиyyяtиnиn цmumи mahиyyяtиnи, onun gцlяшчи цчцn иctиmaи vя шяxsи 
яhяmиyyяtиnи dяrk etmяklя, mцvafиq davranыш vя mюhkяm яsaslandыrmalarы 
formalaшdыrmaqda bюyцk яhяmиyyяtя malиk olmalыdыr; 
b)
 
Bu bиlиklяr elmиn цmumи яsaslarыndan иbarяt olmalыdыr; 
c)
 
Yarыш  qaydalarы,  gцlяшиn  texnиka  vя  taktиkasы,  onlarыn  sяmяrяlиlиk 
sяvиyyяsинин mяnиmsяnиlmя yollarы, fиzиkи, иradи vя xцsusи psиxolojи hazыrlыq, 
mяшqиn  dцzgцn  qurulmasы,  иdman  hazыrlыьыnda  mяшqdяnkяnar  amиllяrиn 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №1                                    Elmi əsərlər                                       2014