B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

Prizmatik shakldagi predmetlarning
rasmini chizish
Kub rasmini chizishni o‘rganish bilan siz juda ko‘p to‘rtbur- 
chak va ayrim prizmatik predmetlar rasmini chizishning asosiy 
yo‘llari va qoidalari bilan tanishib oldingiz. Endi prizmatik shakldagi 
predmetlar rasmini chizishni o‘rganish bo‘yicha ilmiy va amaliy 
yo‘llarni ko‘rib o‘tamiz.
M a’lumki, prizmatik shakldagi predmetlar to ‘rt burchakli 
geometrik shakldan tortib, besh, olti, sakkiz qirrali geometrik 
shakllar, chamadon, konfet, pecheniy, gugurt, sigaret, sovun, 
o‘yinchoq qutichalari, radio, televizor, soat, javon va turli ro‘z- 
g‘or buyumlari, uy va binolar, konteyner va katta hajmdagi 
qutilar, poyezd vagonlari, avtomobil hamda ayrim transport 
vositalarining yuk tashish qismlari kabilardan iborat bo‘ladi.
Bu predmetlaming shakllari va tashqi ko‘rinishlaridagi asosiy 
elementlar bir-biriga ancha yaqin va ular bir umumiylikka bo‘y- 
sundiriladi. Bu umumiylik ular shaklidagi o‘ziga xos birlikni tashkil 
etib, bu birlik ularning rasmini ishlashda yagona uslubni talab 
qiladi. Bu uslub, prizmatik shakldagi predmetlar shaklini ishlashda 
ikki asosning bir-biriga mos kelishi va qolgan tomonlarning tur- 
licha ko‘rinish, turlicha shakl va o‘xshatishlarga ega boMgan holda 
tasvirlanishidir. Prizmatik shakldagi narsalarning rasmini chizish 
va natura kompozitsiyasini tuzishda perspektiva qoidalari muhim 
rol o‘ynaydi.
Prizmatik predmetlar rasmini chizish, kub rasmini chizish 
kabi amalga oshiriladi. Predmetning umumiy balandligi topiladi 
va uni belgilab olib, umumiy eni, ya’ni kengligi topiladi. So‘ngra 
predmetning tashqi tomonidagi asosiy va ikkinchi darajali belgi- 
larning o ‘rni tasvirlanadi.
77

---

Siz mustaqil holda, eng awalo, to ‘rt qirrali, olti qirrali priz- 
matik shakllar va predmetlarning rasmini kitobingizdagi rasm 
chizish uslublaridan foydalanib chizishga harakat qiling. So‘ngra 
shunday predmetlardan tanlab, ulami o‘zingizga qulay tarzda 
qo‘yib, rasmini chizing. Siz otli qirrali prizmatik shaklni chizishga 
e’tibor bering. Bu sizni silindr shaklidagi predmetlar rasmini 
chizishga tayyorlaydi.