B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

4.5. MAKTABDA TASVIRIY SAN’ATNI 0 ‘QITISH
DIDAKTIKASI
Didaktika haqida umumiy ma’lumot
Didaktika 
(yunoncha — o ‘rgatuvchi, ta ’lim beruvchi demak) 
pedagogikaning ta ’lim va tarbiya nazariyasiga oid sohasidir.
Hozirgi zam on pedagogikasida didaktikaga ta ’lim va tarbiya 
berish nazariyasi bilan shug‘ullanadigan alohida soha sifatida 
qaraladi. T a’lim m azm unini aniqlash ham da o ‘qitishning eng 
samarador usul va yo‘llarini topish didaktikaning asosiy vazifasidir.
Didaktika — o‘qituvchida m a’lum qonun va qoidalar asosida 
ishlashni talab qiladi. Didaktika — o ‘qituvchining mashg‘ulot olib 
borishiga yordam beradi, uni nazorat qiladi. Shu boisdan didak­
tika — sinf, sinf doskasi, parta, darslik, o ‘quv qurollari, tarqatma 
materiallar, ko‘rgazmalar va boshqa texnik qurollam i doimiy, 
sifatli, talab darajasida bo'lishini taqozo etadi. Shuningdek, u o ‘quv 
jarayonining ilmiy asosda bo'lishini ham nazorat qiladi.
D idaktika o ‘z xususiyatiga k o ‘ra dars berish yoki o ‘quv- 
tarbiya ishining qonuniy chegarasidir. 0 ‘qituvchi undan chiqib 
ham ketolmaydi, e ’tibordan ham qoldirmaydi.
Didaktika juda qadim dan shakllangan b o ‘lsa-da, XVII asrga 
kelib, buyuk chex pedagogi Y.O.Komenskiy (1592—1670) peda­
gogika fani tarixida yaratilgan didaktik prinsiplam i to'plab, uni 
bir butun sistemaga soldi. Bu prinsiplam ing maktab faoliyatida 
qo ‘llanishiga oid qonun-qoidalam i ishlab chiqdi va butun bir 
didaktika sistemasini yaratdi.
Y.O. Komenskiy o ‘zining buyuk xizm atlari bilan maktab, 
o ‘quv-tarbiya sistemasini yaratib berdi. U maktab sistemasiga, 
ta ’lim sistemasiga va tarbiya nazariyasiga asos soldi.
’139

---

Y.O. Kom enskiy — sinf dars sistem asini yaratib, m aktab­
da o ‘qitiladigan u m u m ta’lim xarakteridagi fanlarni h am tanlab 
berdi. Shu o ‘rinda uftiumta’lim fanlari qatoriga rasm darsini ham
kiritdi. Rasm ham m a fanlarni o ‘rgatishga asos bo 'lish in i ham
aytib o ‘tdi.
Biz boshqa o ‘quv fanlari qatori tasviriy san’atni o ‘qitishda 
didaktikaning qanday qonun-qoidalaridan, talablaridan, prinsip- 
laridan foydalanish zarurligi haqida gapirganda uning 
tarbiya- 
viylik, ilmiylik, sistemalilik, ko‘rgazmalilik, faollik, amaliyot bilan 
nazariyaning birligi va bog‘liqligi kabi o ‘nlab prinsiplarini nazarda 
tutamiz.