w
1 1
2 2 кГ2 Г1 J
olar.
Əgər fərz etsək ki, r1» r2, r2 - r1=r<< r1, bu təcil
Aw m
f \ r
(13.6)
V rı J
olar.
İndi fərz edək ki, peyk Günəş ətrafında hərəkət edir. Onda peykə təsir edən sarsıdıcı təcillər
GM
wm
,2 '
və
wm
GM
(13.7)
л GM GMe п,,й,
awp =— — (13.8)
Äydmdır ki,
GM GM0 >>
Г2 Vi2
Опа göro (İ3.8)-i aşağıdakı kimi yazmaq olar:
GM0
Awp» p-
Əgər
Awp Aw'm
> (13.9)
şorti ödonilor so peyk plane tin to sir sferindo olar vo planet ot-rafmda Kepler trayektoriyası üzro horokot edor. Əgər
Awp Aw'm
< (13.10)
şorti ödonorso peyk Günoşin tosir sferindo olar vo Günoş otra-fında Kepler trayektoriyası üzro horokot edor.
§13.3. Süni peykin elliptik orbiti
Süni peyklor üçün on xarakterik orbit elliptik orbitdir, yo-ni süni peyklor Yer otrafında elliptik orbit üzro horokot edir-lor. Şokil -3.4-do süni peykin elliptik orbiti göstorilmişdir. Şo-kildo П-orbitin perigeyi, A-orbitin apogeyi, hA-peykin Yer
sothindon apogey hündürlüyü, O-Yerin morkozi, R©-Yerin radiusu, h-orbitin ixtiyari nöqtosindo peykin Yer sothindon hün-dürlüyü,
Peyk
q=fl(1-e)= Re+hn , (13.11) peykin orbitinin perigey mə-safəsi,
Q=a(1+e)= R©+ hA (13.12)
|
А
|
|
Şəkil 13.4. Süni peykin elliptik orbiti
|
lır. Bu halda peyk orbitinin ekssentrisiteti
peykin orbitinin apogey mə-safəsi, a və e-peyk orbitinin böyük yarım oxu və ekssent-risitetidir. Ädətən süni peyk üfüqi istiqamətdə, başqa söz-lə radial istiqamətə perpendikulyar istiqamətdə buraxı-
olar.
Əgər süni peyk perigey nöqtəsindən buraxılsa onun Yerin mərkəzindən məsafəsi (perigey məsafəsi)
rp=q= R©+ hn (13.14)
olar. Burada h peykin Yer səthindən hündürlüyüdür.
Keplerin III qanununda süni peykin kütləsini nəzərə al-masaq (m<< M@) onun Yer ətrafında dolanma dövrü üçün
alarıq ki,
olar.
Süni peyklərin orbitini dəyişən iki səbəb nəzərə alınmalı-
dır:
-
Yerin ekvatorial kütlə artıqlığı,
-
Yer atmosferinin müqaviməti.
Birinci səbəb orbitin qalxan düyününün və perigeyin bucaq məsafəsinin sarsılmasına gətirir. Bu sarsıntılar göy mexa-nikasının məlum düsturlarına görə nəzərə alınır.
İkinci səbəb orbitin böyük yarım oxunun dəyişməsi və peykin sürətinin azalması ilə nəticələnir. Bu təsirlər atmosfe-rin sıx olan aşağı qatlarında, yəni perigey yaxınlığında daha güclü olur. Nəticədə peykin orbitinin böyük yarım oxu və eks-sentrisiteti azalır və peykin orbiti dairəvi orbitə yaxınlaşır. Apogey məsafəsi perigey məsafəsinə yaxınlaşdıqda peyk tor-mozlanmağa başlayır və atmosferin aşağı qatlarına düşərək Yerə yaxınlaşır. Bu zaman onun potensial enerjisinin bir qis-mi kinetik enerjiyə çevrilir və tormozlanma zamanı azalan ki-netik enerjini əvəz edir. Ona görə peykin orbiti kiçildikcə onun sürəti azalmaq əvəzinə artır və peykin Yer ətrafında do-lanma dövrü azalır.
Dostları ilə paylaş: |