Teqvim2013. pdf

10

Ə d ə b i y y a t 

Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının foto-salnaməsi 1873-1950 [Mətn]: [2 cilddə] /Azərbaycan Dövlət Akademik Milli 

Dram Teatrı; layih. rəhb. və ön söz. müəl. Ə.Qarayev; toplayanı və tərt. ed. M.Atayev; red. A.İsmayıloğlu.- Bakı: Letterpress, 2010.- Ki-

tab 1.- 502 s.; Kitab 2 (1951-2010).- 507 s.

140 

illiyi

Tarixdə bu gün

---

101

Tarixdə bu gün

Azərbaycanlıların Ermənistandan  

deportasiyası haqqında ikinci qərar 

1948

MART

Azərbaycanlıların Ermənistandan 

(Qərbi Azərbaycandan) deportasiya-

sı  və köçürülməsi hələ XVIII əsrdən 

başlanmışdır. Qərbi Azərbaycandan 

azərbaycanlıların, ümumiyyətlə 

müsəlmanların tarixi deportasiya-

sı üç mərhələdə aparılmışdır:  birin-

ci mərhələ 1905-1920-ci illər;  ikinci 

mərhələ 1948-1953-cü illər; üçüncü 

mərhələ 1988-1992-ci illər.

Bu proseslər zamanı 

Qərbi 

Azərbaycanda azərbaycanlılar ya-

şayan yüzlərlə yaşayış  məntəqəsi 

yerlə-yeksan edilmiş, 30 minə yaхın 

ev dağıdılmış  və yandırılmış, qoca, 

uşaq və qadınların da daхil olduğu 

140 min insan vəhşicəsinə qətlə yeti-

rilmiş, 750 mindən artıq azərbaycanlı 

öz yurd-yuvasından didərgin salın-

mışdır. 1948-ci il mart ayının 10-da 

SSRİ Nazirlər Soveti Ermənistandakı 

azərbaycanlı  əhalinin Azərbaycana 

deportasiyası haqqında ikinci qərar 

qəbul etmişdir. Bununla bağlı SSRİ 

Nazirlər Sovetinin ilk qərarı 1947-

ci il dekabrın 23-də  qəbul olun-

muşdu. Qərara görə azərbaycanlı 

kolxozçuların boşaltdığı  ərazilərə 

xaricdən ermənilər köçürülməli  idilər. 

Azərbaycanın rəhbəri M.Bağırovun 

Stalinə müraciətindən sonra qərarın 

sərt şərtləri qismən yumşaldılmışdı. 

1948-1953-cü illər deportasiya-

sı  nəticəsində    Ermənistanda 476 

azərbaycanlılar yaşayan kənd boşal-

dılmış, 100 min nəfərdən çox adam 

köçürülmüşdü. 

Stalinin ölümündən sonra deporta-

siya olunmuş azərbaycanlıların bir 

qismi geriyə, öz doğma torpaqları-

na qayıtsa da, 1988-ci ilin deporta-

siyası azərbaycanlılara qarşı etnik 

təmizləməni başa çatdırmışdı.

Əgər krım tatarlarını, çeçenləri və 

digər xalqları almanlarla əməkdaşlığa 

görə  cəzalandırıb köçürmüşdülərsə, 

azərbaycanlıların köçürülməsinə yega-

nə  səbəb, onların milli mənsubiyyəti 

olmuşdur.

Bundan başqa, SSRİ Nazirlər So-

vetinin çox sayda sərəncamları ilə 

Ermənistanda 2 mindən çox yer adı 

dəyişdirilmişdi.

Ermənilər azərbaycanlıların öz ta-

rixi torpaqlarından izlərini itirmək 

məqsədilə buradakı  qəbiristanlıqları, 

tariхi mədəni abidələri, dini müəs-

sisələri, məktəb,  хəstəхana və digər 

binaları darmadağın etmişlər. Təkcə 

1988-ci ildə azərbaycanlılara  məхsus 

2000-dən   artıq qəbiristanlıq da-

ğıdılmışdır. Ermənilər tariхən 

azərbaycanlılara, türklərə 

qənim 

kəsildikləri  halda bu faktlar 

gizlədilmiş, dünya ictimaiyyəti isə bu 

məsələlərə diqqətsizlik göstərmişdir.