Baytarliq
Yüklə 2,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BAYTARLIQ
- KLİNİKİ ƏLAMƏTLƏRİ .
- MÜALİCƏ .
- MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ.
- AÇAR SÖZLƏR
|
TÖRƏDİCİSİ. Miksozomoz xəstəliyini sporlular sinifinin dəstəsinə mənsub olan
mkm. Qütb kapsulların uzunluğu 3,9-4,2 mkm. Sporun yumruvari azacıq qıraqlardan sıxılı görünüşü var. Sporun daxilində amöbvari rüşeym və iki yumru qütb kapsula yerləşməsi aşagıdakı şəkildə göstərilmişdir. Şəkil. 1
Parazit qızılbalıqların qığırdaq toxuma- sında inkişaf edir. İlk mərhələdə parazit psevdopodilərin vasitəsilə qanla dövran edir. Balığın qulağının yarımdairəvi kanal- larının qığırdağına, oradan baş beyin və onurğa beyni mühafizə edən qığırdaq toxumasına keçir. Parazitlər beyində, ciyərdə və bağırsaq- larda aşkar olunur. Buna əsaslanaraq məlum olunur ki,bu müddətdə sporlar diri balıqdan az miqdarda suya tökülürlər. Qığırdaqların bərkiməsi nəticəsində sporlar içərisində qapalı qalır və yalnız balığın ölümündən və gövdənin dağılmasından sonra suya tökü- lürlər. Suda üzən sporlar bir müddət suda qaldıqdan sonra (3-4 ay müddətində) inva- zion mərhələyə keçirlər. Sporlar ətraf mühitin təsirinə-istiyə, quraqlığa və dondurulmaya çox davam- lıdırlar. Qurudulmuş göllərin dibində 12-15 ilə qədər yaşaya bilirlər. Parazit sporların balığa keçməsi başqa miksosporidilərdə olduğu kimi mədə-bağırsaq sistemində başa çatır. Kapsulanın dağılması və amöbun çıx- ması mədənin turş mühitində deyil, bağır- saqların qələvi mühitində baş verir. Parazit balığın qığırdaq toxumasında BAYTARLIQ Elmi-praktik jurnal
70
yerləşir, böyüyüb inkişaf etdikdə sinir siste- minin tamlığını pozur və balıq koordina- siyasını itirir.
Azərbaycanda bu xəstəlik Şəki, Çuxur Qəbələ, Zaqatala əlvan qızıl- balıq artırma zavodlarda qeyd edilmişdir. Bu baxımdan balıqçılıq zavodların fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə xəstəlik haqqında məlumat verməyi vacib bilirik. Xəstəlik müxtəlif yaşlı balıqlar arasında və ilin bütün fəsillərində baş verir, lakin kütləvi təlafat halları ilin isti aylarında suyun hərarəti 15- 17 0
Təbii göllərdə xəstəliyin yayılmasına balıq- lardan başqa, xəstəlik baş vermiş göllərin dezinfeksiya edilməməsi, göllərdə əmələ gə- lən su axını, gölün dibinə çökmüş sporların ətrafa yayılması səbəb olur. Təbii su hövzələrində parazitin epizootologiyasına az hallarda rast gəlinir, lakin süni yolla yetiş- dirilən balıqçılıq zavodlarının su hövzə- lərində qızılbalıqlarının gicəllənmə xəstəliyi geniş yayılaraq balıq körpələrini tələf edirlər. Xəstəlik əsasən yazın son aylarında baş verir. Temperaturun artması və yemlərin keyfiyyətsiz olduğu zaman xəstəliyin inki- şafı sürətlənir. KLİNİKİ ƏLAMƏTLƏRİ . Qeyd etmək lazımdır ki, miksozomoz əsasən körpə qızılbalıqların xəstəliyi olması aşagıdakı şəkildə göstərilmişdir, yaşlı balıqlar isə parazit daşıyıcı olurlar.
Şəkil 2
Bu xəstəlik baş beyin və onurğa beyni mühafizə edən qığırdaq toxumasının tam- lığını pozur, nəticədə balığın hərəkəti qeyri normal olur. Balıqlar gah sürətlə üzür, gah da dayanır, çox vaxt isə öz oxu ətrafında fırlanır. Buna görə də qızılbalıqların mikso- zomozuna gicəllənmə xəstəliyi də deyilir. Başın qığırdaq toxumasında yerləşir, ölmüş balığın sümük toxumasında 12 il ərzində diri qalmaq xüsusiyyətinə malikdir. Yolux- ma dərəcəsindən asılı olaraq xəstəliyin əla- mətləri müxtəlif olur. Belə ki, balıqların fəqərə sümüyünün əyilməsi, hərəkət koor- dinasiyasının pozulması, bədənin quyruq hissəsinin əyilməsi və qaralması, balığın yemdən imtina etməsi,180 0 bucaq altında o tərəf bu tərəfə fırlanması, bir neçə dəfə fırlanıb suyun dibinə çökməsi. Xəstəliyin gedişatını 2 mərhələdə qeyd etmək olar. Birinci mərhələ - parazitlərin plazmodial dövürü keçən müddətdə xəstə- liyin kəskin surətdə şiddətlənmə zamanı körpə balıqların ölümlə müşahidə olunması. Bu müddətdə qığırdaq sümüyünün əsas maddəsi dağılır. Xəstəliyin kəskin gedişa- tında balıq yerində fırlanır, yem dənləmək qabiliyyətini itirir, arıqlayır və qüvvədən düşərək tələf olur. İkinci mərhələ-parazit sporlaşma döv- rünə keçir,bu zaman xəstəliyin kəskin for- ması azalır, quyruq hissəsinin qaralması, gövdənin zədələnməsi görünüşcə normal- laşır. Bu müddətdə ölüm halları olmur, lakin sağalmış balıq təhlükəli olaraq para- zitdaşıyıcı rol oynayır.
sol” preparatı istifadə olunur. Müalicə xüsusi sxem üzrə aparılır. Bu- nun üçün gündəlik müalicəvi məhlul hazırlanır 1 kq diri çəki olan balığa 1 ml su - 0,001 qr. “osarsol” və 0,04 qr soda əlavə olunub və bu dozada gündə bir dəfə səhər yeminə qatılıb balıqlara verilir. Birinci üç günlük müalicə kursundan
Elmi-praktik jurnal
71
sonra 7 gün fasilə verilir. Sonrakı 3 günlük müalicədə dozanı artırmaqla hər 1 kq diri çəkisi olan balığa “osarsol” preparatı 0,002 qrama qədər artırılır. Xəstəliyin əlamətlərini aradan qaldırmaq məqsədilə müalicə kursu 3-4 ay davam etdirilir. Balıqlarda xəstəlik baş verməməsi üçün gücləndirici yemlərdən, yerli imkanlardan (ət kombinatı, quşçuluq fabrikləri tullantıla- rdan – dalaq, qan, eləcə də balıq unu, ba- rama qarışığından, təzə kilkə balığından) istifadə etmək lazımdır. Bu yetişdirilən əm- təəlik qızılbalıqkimilərin maya dəyərinin xeyli aşağı olmasını təmin edir Parazit balıqların yumşaq qığırdaqların- da daha çox inkişaf edir, qığırdaq sümük- ləşdikdə amilin inkişafı zəifləyir. Ona görə də balığın daha da sağlam böyüməsinə qı- ğırdağın sümükləşməsini sürətləndirən yem qarışığından istifadə olunmalıdır. 1 yaşı tamam olan balıqlara gündə 3 dəfə hər 100 kq yemə tərkibi:dalaq - 55,0 %, balıq unu – 20,0 %, buğda unu – 10,0 %, ət sümük unu – 5,0 %, bitki yağı – 4,0 %, kilkə balığı – 50, %, vitamin qarışığı 1,0 %, yağ şəklində vitamin A.D.E. yemə qatılıb istifadə olun- ması təklif edilir. Təsərrüfatlarda yetişdirilən qızılbalıqların daha tez inkişaf edib böyüməsi üçün tər- kibində balıqlar üçün tələb olunan bütün qida elementlərinin olduğu dənəvər yemlərdən istifadə etmək daha səmərəlidir. Bunlardan əlavə yetişdirilən balıqlarda baş verəcək xəs- təliklərə qarşı müalicə və profilaktika məq- sədilə antibiotiklərdən (tetrasiklin, biomisin, levomisin) preparatları həmin yemlərə qatılması, çimizdirmək məqsədi ilə balıqları 3-5%-li duz vannaları, brilliant yaşılı 0,05- 0,1 q/m 3
suya istifadə olunması məsləhət edilir. Balıqlar üçün normal həyat fəaliyyətinin təmin etmək və onların xəstəliklərə qarşı rezistentliyini qaldırmaq məqsədilə su hövzələrində optimal şərait yaradılmalı, suyun fəal reaksiyası pH-8,0-9,0 ml/l, suda oksigenin miqdarı hər litrə 8-9 sm 3 , qaz və duz rejimi tələb olunan səviyyədə olmalıdır. Parazitar xəstəliklərin profilaktikasında vaxtaşırı baytar-sanitariya tədbirləri aparıl- malı, qəbul olunmuş dezinfektantlardan istifadə olunmalıdır. Təklif olunan müalicə- profilaktika tədbirləri kompleks tətbiq edilməlidir.
yetişdirmə təsərrüfatlarına xəstəliyin keçmə- məsi üçün xəstəlik baş vermiş qeyri-sağlam təsərrüfatlarda ciddi karantin qoyulmalıdır. Qeyri-sağlam təsərrüfatlarda yoluxmuş körpə qızılbalıqları yuxarı yaş qrupu balıq- lardan təcrid olunmalıdır. Göllərin suyu bu- raxılmalı, sönməmiş əhənglə dezinvaziya olunmalıdır. Bu məqsədlə göllərin hər hek- tarına 20 sentner sönməmiş əhəng səpmək lazımdır. Təsərrüfatda hovuzlar, qızılbalıq kanal- ları, inqubator cihazları, su boruları, suyu tənzim edən ləvazimatlar və s. xlorlu və əhəngin təzə hazırlanmış 10% məhlulu ilə dezinfeksiya edilməlidir. Son zamanlar, qeyd olunmuşdur ki, sönməmiş və xlorlu əhənglə dezinfeksiya işləri M.Cerebrale sporlarına zəif təsir edir. Buna görə də E. Task tərəfindən sporların məhv edilməsinə Sianlı kalsiy 1 kq/m 2 nisbətində istifadə edilməsini təklif etmişdir.[1]. Preparat suyu boşaldılmış gölə səpilir və 1 ay müddətində göl dincə qoyulur. Bu müddətdə preparat Sianomid kalsiya çev- rilir və parazitin sporlarına mənfi təsir edir. Sianomid kalsiy zəhərli olduğuna görə onun istifadəsi zamanı mütləq təhlükəsizlik qay- dalarına riayyət etmək lazımdır. Preparatı göllərə səpəliyən işçilər brezent geyimlər və rezin çəkmələrdən istifadə etməli, üzləri isə tənzif ilə örtülməlidir. [2,6]. Profilaktika məqsədilə hovuzları vaxta- şırı olaraq bənövşəyi “K” məhlulu ilə yumaq məsləhət verilir. BAYTARLIQ Elmi-praktik jurnal
72
РЕЗЮМЕ
А.В. Сулейманова РАСПРОСТРАНЕНИЕ МИКСОЗОМОЗА ЛОСОСЕВЫХ В РЫБОВЫРАЩИВАЕМЫХ ЗАВОДАХ И МЕРЫ БОРЬБЫ С НИМИ
2009-2011 гг. нами были проведены исследования в Чайкендском, Чухур- Кабалинском и Закатальском рыбзаводах. Методом полного паразитологического вскрытия, были исследованы 1825 экз. фо- релей различных возрастных груп. В зависимости от эпизоотологического и экологического состояния рыбзаводов в проведенных нами научно-исследовательских работах, были учитаны развитие био- логии паразитов, возраст и пол рыб. Установлено зараженность паразитами рыб ихтиофтириозом 19,6 %, костиозом 13,7 %, гиродактилезом 12 %, акантоцефалëзом 72,6 %.Среди выявленных болезней, было определено ситуация распространения паразитов. Против вертежа лососевых, было применено препарат “Osarsol”, который прошел через испытание и был внедрен в хозяйстве. SUMMARY
A.V.Suleymanova DISTRIBUTION AND CONTROL OF THE MYXOSOMOSIS IN THE SALMON HATCHERIES
During the period from 2009 to 2011 about 1825 specimen of coast rainbow trout were analyzed in the Chaykend, Chukhur – Kabala and Zakatala hatcheries. Studies in hatcheries have been carried out taking into account the ecological condition in the hatchery, biology, age and sex of fish depending on epizootological state. As a result of analysis of fishes in the above mentioned hatcheries it was registered 19,6% of infection with ichthyophthiriasis, 13,7% of infection with costiosis, 12 % of infection with gyrodac- tylus and 72,6% of infection with acanthocephalan parasites. The state of spread of infec- tion among these diseases was clarified. “Osarsol” drug was tested and applied in the fish farms to control the widespread myxosomosis (whirling disease) of coast rainbow trout. According to obtained results the drug showed high efficiency. Scientific and theoretical basis for integrated control measures against fish diseases was worked out. In addition, some recommendations have been given for the development of fish farming.
1, N 0
2. Успенская А.В. Экология и распространение возбудителя вертежа форели Elmi-praktik jurnal
73
Myxosoma cerebrale в прудовых хозяйствах Советского Союза // Известия Гос. НИ- ОРХ-а, 1957, т. 42, с. 37-46. 3. Богданова Е.А. Современные данные по распространению и биологии Myxo- soma cerebrale. В кн.: Болезни рыб и меры борьбы с ними. Алма-Ата, 1966, с.33-37. 4. Быховская-Павловская И.Е. Паразитологическое исследование рыб. (Методы паразитологических исследований) Ленинград-1969. Изд. “Наука”. 5. Hoffman G.L. The effects of certain parasites on North American freshwater fishes, Proc. İnternat. Congr. Limnol. Leningrad 1973, v. 18, p. 1622-1627. 6. Успенская А.В. Биологические особенности инвазионной стадии Myxosoma cerebrale (Myxosporidia, Myxosomatidae) // Паразитология, 1978, т. 12, вып. 1, с.15-20. 7. Quliyev Z.M. Azərbaycanda əmtəə balıqçılığı. // Bakı – 2006. 8. Süleymanova A.V. Forel əmtəə təsərrüfatlarında müasir epizootoloji durum, bəzi xəstəliklərə qarşı mübarizə tədbirləri // Azərbaycan zooloqlar cəmiyyətinin əsərləri. III cild, Bakı “Elm” 2011, səh. 286-290. ___________________________
UOT 636.293.2:611.71:576.16 YEMLƏNMƏ TİPİNİN CAMIŞLARIN KƏLLƏ SÜMÜKLƏRİNƏ TƏSİRİ
Azərbaycan Elmi Tədqiqat Baytarlıq İnstitutu
camış,damaq,yemlənmə,qaba yem,dişlər, kəllə sümüyü,çeynəmə əzələləri
Camışların kobud-qaba yemlərdən uzun müddət istifadə etməsi kəllə sümüklərində adları aşağıda qeyd olunan uyğunlaşmaların əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur: 1. Daimi azı dişlərin güclü inkişaf etmə- si. Müayinələr nəticəsində məlum olmuşdur ki, camışlarda azı dişləri gövdəsinin böyük- lüyü, köklərinin dərində yerləşməsi və ağırlığına görə inəklərdən yüksəkdə durur. Belə ki, yaşlı camışlarda daimi azı dişlər cərgəsinin uzunluğu 15 sm, hər bir azı diş alveolasının eni 2.5-3.0 sm, dərinliyi 4.5- 5.0 sm olduğu halda (şəkil 1), inəklərdə müvafiq olaraq 12.0-13.0 sm, 2.0-2.2 sm və 3.0-3.5 sm təşkil edir. Bütün bunların hesa- bına yalnız azı dişlərin tam çəkisi camış- larda 570-750 qr. olmaqla inəklərdən iki dəfə çoxdur. Camışlar otyeyən və gövşəyən heyvanlar olduğu üçün onlarda dişlərin möhkəmliyi və böyüklüyünün yalnız uzun illər boyu kobud-qaba yemlərlə yemlənmə- ləri nəticəsində baş verməsini sübut etməyə ehtiyac yoxdur. 2. Sümük damağının möhkəmliyi. Ağız boşluğu damını əmələ gətirən sümük damaq inəklərə nisbətən daha möhkəmdir. Bu özünü aşağıdakı formada göstərir: a) sümük damağın boylama və köndələn tikişlərinin dişli olub tez sümükləşməsi; b) üstçənə və kəsici sümüklərin damaq çıxıntıları arasına xış sümüyü çıxıntısının daxil olması; c) damaq cibi daxilində sümük atmala- rının nisbətən qalın olub, I və IV-V azı dişlər bərabərində əlavə sümük sütunlarla möhkəmləndirilməsi
BAYTARLIQ Elmi-praktik jurnal
74
d) kəsici, üstçənə və burun sümüklərinin birləşmə səthlərinin uzun olması; e) köndələn damaq tikişinin yan tərəf- lərdən qövsvari əyilməsi. Sümük damağın möhkəmliyini göstərən bu nişanələr camışların uzun müddət ko- bud-qaba yemlərlə yemlənməsi nəticəsində sümük damaöın qaba yemlərin əzilməsinə davam gətirməsi üçün formalaşıb. 3. Dişsiz kənarın inəklərə nisbətən uzun olması. Qaba yemlərdən istifadə edən gövşə- yənlərdə dişsiz kənarın uzun olmasını ilk dəfə S.K.Rudik müxtəlif gövşəyənlər üzə- rində apardığı tədqiqatlarla sübuta yetirib. O, tədqiqatları ilə müəyyən etmişdir ki, kobud- qaba yemlərdən çox istifadə edən heyvan- larda dişsiz kənarlar uzun olur. Bu baxımdan da caməşlarda dişsiz kənar inəklərə nisbətən uzundur, bu da onların kobud-qaba yem- lərdən istifadə etməsinin nəticəsidir. 4. Çeynəmə əzəllələrinin bağlandığı qa- barların, daraqların və çıxıntıların inəklərə nisbətən daha çox böyüməsi. Apardığımız müayinələr nəticəsində məlum oldu ki, çey- nəmə əzələlərinin bağlandığı gicgah darağı və onun kələkötürlüyü, almacıq qövsü və onun möhkəmliyi, üzqabarı, altçənənin tac və bucaq çıxıntıları, geri kənarındakı qaba- rıqlığı, qanadabənzər və pazabənzər sümü- yün qanadabənzər çıxıntısı inəklərə nisbə- tən böyükdür. Bundan başqa, camışlarda qanadabənzər sümük və qanadabənzər çı- xıntı şaquli durur, çeynəmə əzələ çuxuru çökük və qanadabənzər əzələ çuxuru qaba- rıq olur, altçənə boynu aydın bilinir və s. Bütün bunlar camışlarda çeynəmə əzələlə- rinin güclü inkişaf etdiyini göstərir. Tamamilə məntiqə uyğundur ki, yemin tam çeynənməsi çeynəmə əzələlərinin nisbi gücündən asılıdır. Odur ki, belə nəticəyə gəlinir ki, camışların kəllə sümüklərində yuxarıda qeyd etdiyimiz uyğunlaşmaların meyydana çıxması onların uzun müddət kobud-qaba yemlərlə yemlənməsi sayəsində olmuşdur. Bunu bir sıra müəlliflər də öz tədqiqatları ilə sübut etmişlər. Müəlliflərə görə yemləmənin xarakterinin dəyişməsi, kəllənin öz sümüklərinin quruluşuna təsir göstərir. A.Əliyev və A.Məmmədov uzun müddət apardıqları elmi-tədqiqat işləri nəticəsində müəyyən etmişlər ki, kalsium və fosforun kobud qaba yem qarışığından mənimsə- nilməsi camışlarda inəklərə nisbətən iki dəfə yüksəkdir.
Şəkil 1. 10 yaşlı camışda kəllənin üz şöbəsinin ventral görünüşü:
1-böyük damaq kanal dəlikləri 2-azı diş alveolları 3-üstçənənin damaq çıxıntısı 4-xış sümüyünün damaq çıxıntıları arasına soxulmuş sümük çıxıntısı 5-kəsici sümüyün damaq çıxıntısı 6-damaq yarığı 7-kəsici sümüyün cismi 8-kəsici oyma 9-gözyuvası dəlik 10-köndələn damaq tikişi
Elmi-praktik jurnal
75
Yemlənmə tipinin camışların kəllə sümüklərinə təsiri
Camışların kobud-qaba yemlərdən uzun müddət istifadə etməsi kəllə sümüklərində aşağıda göstərilən uyğunlaşmaların mey- dana çıxmasına səbəb olmuşdur: 1. Daimi azı dişlərin güclü inkişaf etməsi 2. Sümük damağının möhkəmliyi 3. Dişsiz kənarın inəklərə nisbətən uzun olması 4. Çeynəmə əzəllələrinin bağlandığı qa- barların, daraqların və çıxıntıların inəklərə nisbətən daha çox böyüməsi
Пурхани Т.А. ВЛИЯНИЕ ТИПА КОРМЛЕНИЯ НА ЧЕРЕПНЫЕ КОСТИ БУЙВОЛОВ. В данной статье рассматривается влияние типа кормления на черепные кости и мускулы рта. Одновременно изучается влияние грубых кормов на строение зубов буйволов. SUMMARY
Purhani T.A. THE İMPLİCATİON OF FEED TYPES TO BUFFALO SKULL BONES In this article, implication of feed types to skull bones and mouth muscles is explored. Also, the effect of rough feed to buffalo teeth is investigated.
машнего быка: Автореферат канд. дис., Киев, 1970.
(грызуны, хищники и жвачные). Материалы научно-методической конференции АГЭ с/х вызов, вып. 1, М., 1978.
ADKTA-70, Gəncə-1999. 5. Quliyev S.M., Həsənov R.Q., Məmmədov M.Ə., Müxtəlif təsərrüfat şəraitində yetişdirilən camışlar üçün yem norması və yem payları, AMEA Gəncə, 2003. 6. Məmmədov M.Ə., Məmmədov R.S., Yemləndirmə - naxırın geniş təkrar istehsalında əsas amillərdən biridir. AKTA-nın elmi əsərlər toplusu, Gəncə-2004. ______________________________
BAYTARLIQ Elmi-praktik jurnal
76
UOT 619 616 576 895132 AZƏRBAYCANIN MÜXTƏLİF COĞRAFİ ZONALARINDA İRİ VƏ XIRDA BUYNUZLU HEYVANLARDA HELMINTOZLARIN EPİZOOTOLOGİYASININ BİOEKOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ. Əzizova A.A., biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Bayramov S.Y., baytarlıq üzrə fəlsəfə doktoru Əkbərova R.N., elmi işçi Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Baytarlıq İnstitutu
KEY WORDS: helmint-coprologycal investigation, helmint, egg, extensiveness,intense
Respublikanın fərqli coğrafi ekoloji xü- susiyyətlərə malik ayrı-ayrı rayonlarında yerləşən iri və xırda buynuzlu heyvandarlıq təsərrüfatlarında 2012-ci ilin yanvar ayın- dan dekabr ayınadək helmintozların müasir epizootik vəziyyətinin öyrənilməsi məqsə- dilə tədqiqat işləri aparılmışdır. Helminto- loji və koproloji materiallar Kürdəmir, İs- mayıllı, Şamaxı, Göygöl, Tovuz, Balakən, Astara, Lənkəran rayonlarının heyvandarlıq təsərrüfatlarından götürülmişdir. Tədqiqat müddətində rayonlardakı iri və xırda buy- nuzlu heyvanlardan ibarət köçəri və oturaq həyat tərzi keçirən təsərrüfatlar, onlardakı heyvanların baş sayı, geniş yayılmış başlıca helmintozlar, invaziyaların bölgələr üzrə yayılması və başqa epizootoloji məsələlər öyrənilmişdir. Helmintoloji tədqiqat işləri aparılan rayonların baytar həkimlərinin ver- dikləri məlumatlara əsasən təsərrüfatlarda dehelmintizasiya işləri hər fəsildə - yəni 3 aydan bir aparılır. Bu məqsədilə fassilyoz xəstəliyinə qarşı: 10%-li Brantel, 10%-li Supersantel, 10%-li İnokontel, Polenol, ağ ciyər xəstəliyinə və bağırsaq qurdlarına (moneziyoz, diktikaulyoz) qarşı: Asalben, 10%-li Levemizol, Niklosamid preparat- lardan istifadə edilir. Təsərrüfatlarda daha çox istifadə edilən preparat panakür ad- landırılan 22,2%-li Fenbendazol olmuşdur. Helminto-koproloji müayinə üçün hey- vanların kal kütləsi Fülleborn, Vişnyauskas, Berman üsulları, orqanlar Skryabinin na- tamam yarma üsulu ilə işlənilmişdir [1,2,4]. Bu müayinələr əsasında hər bir rayonda heyvanların trematod, sestod və nematod- larla, əsasən fassiola, monezia, dikroseli, strongilyatlarla yoluxma dərəcəsi öyrənil- miş, yoluxmanın ekstensivliyi və inten- sivliyi müəyyənləşdirilmişdir. Otlaqların müxtəlif sahələrindən (15x20x3sm) torpaq nümunələri götürülüb oribatid gənələrini müəyyənləşdirmək məqsədilə tədqiq edil- mişdir. Bu zaman torpağın strukturu, bitki örtüyü, relyef və s. nəzərə alınmışdır. Bu tədqiqatlar Vayda və Berman üsuları ilə aparılmişdır [5]. Otlaqların bir sıra sahə- lərində torpağın üst qatlarının çox yüksək dərəcədə mədə-bağırsaq helmintləri və ağciyər nematodları ilə intensiv yoluxması aşkar edilmişdir. Müayinələr zamanı aşkar olunmuş trematod və sestodlar 70 %-li etil spirtində, nematodlar isə Barbaqallo məh- lulunda fıksə edilmişdir. Qış fəslində Şirvan bölgəsini əhatə edən Kürdəmir, Şamaxı, İsmayıllı rayonlarının fermer təsərrüfatlarından ümumillikdə, 125 baş iri buynuzlu heyvanlardan, 278 baş xırda buynuzlu heyvanlardan müayinə üçün kal numünələri götürülmüş, koproloji müa- yinədən keçirilmişdir. Kürdəmir rayonunun Karrar kəndində yerləşən 1 fərdi təsərrüfat-
|