Bilet 1 Gemi qazan qurgulari haqqinda

Bilet 2.

1.Buxar qazaninin inkisafı haqqinda.

Gəmi energetik qurğularının əsas vəzifəsi gəminin hərəkətini təmin

etməkdir. Bundan başqa gəmi energetik qurğularının normal işləməsindən

köməkçi mexanizmlərinin gəminin idarə olunması və üzmə keyfiyyətlərinin

saxlanması, yükləmə - boşaltma əməliyyatların aparılması, gəminin elektrik

enerjisi, buxar və istiliklə təmin edilməsinə xidmət edir. Gəmi energetik

qurğularının hamısı istilik qurğularıdır. Belə ki, onlarda yanacağın

yandırılmasından alınan istilik enerjisi maxaniki işə çevrilir. İstilik mühərrikləri

onlarda istifadə olunan işçi cismlərin növlərinə görə qruplaşdırılır.

D. Y. M. – də və qaz turbinlərində işçi cism kimi yanacağın yanması

nəticəsində alınan qazlar, buxar mühərriklərində isə su buxarı başa düşülür. Avar

vintlərinin hərəkətə gətirilməsi üçün istifadə olunan mühərriklər baş mühərriklər

adlanır. Əgər baş mühərrik kimi buxar mühərrikləri istifadə olunursa, onda onu

buxarla təmin etmək üçün baş buxar qazanından istifadə olunur. Gəmilərdə buxarla

digər ehtiyyacları təmin etmək üçün köməkçi buxar qazanları tətbiq olunur.

Gəmilərdə çox sayda köməkçi mexanizmlər vardır. Bunlara aiddirlər:

nasoslar, yanalma və qaldırıcı mexanizmlər, sükan mexanizmləri, soyuducu

maşınlar və s.

Müasir gəmilərdə köməkçi mexanizmlər əsasən elektrik mühərrikləri

vasitəsilə hərəkətə gətirilir. Lakin bəzi hallarda köməkçi mexanizmlər istilik

mühərriklər (buxar) vasitəsilə hərəkətə gətirilir. Gəmidə elektrik enerjisinə olan

tələbatı ödəmək məqsədilə istifadə olunan elektrik stansiyalarında gəmi güc

qurğularında tərkibinə daqxildir. Elektrik generatorları köməkçi D.Y.M. və ya

buxar turbinləri ilə hərəkətə gətirilir. Ona görə də gəmi elektrik stansiyaları dizel –

generator və yaxud turbogenerator adlanırlar.

Müxtəlif istilikqızdırıcı aparatlar da gəmi güc qurğularına aiddir.

Güc qurğularının ehtiyyatlı işindən gəminin üzmə təhlükəsizliyi, sərnişin və

yük daşınmaları planın nə dərəcədə yerinə yetirilməsi çox asılıdır. Gəmi

daşınmalarının maya dəyərinin 35% - dən çoxunu gəmidə istifadə olunan

yanacağın qiyməti təşkil edir. Ona görə də gəmi güc qurğularının səmərəli və

qənaətli istismarı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hal – hazırda gəmi güc qurğularında

maye yanacağından istifadə olunur.

Dünya ticarət donanmasında atom enerjisi ilə işləyən atom gəmiləri hələlik

azlıq təşkil edir.

Güc qurğusunun tipi və baş mühərrikinin konstriksiyası qurğunun gücündən,

gəminin təyinatından onun iş failiyyətindən, şəraitindən və başqa amillərdən

asılıdır və buna görə seçilir. Ötən əsrin birinci 50 ilində baş mühərrik kimi

porşenli buxar maşınları üstünlük təşkil edirdi. Lakin onların gücünün az olması və

qənaətsiz işləməsi onların istehsalının dayandırılmasına səbəb oldu.

Bundan sonra yuksək qənaətə malik olan dizel qurğuları gəmilərdə geniş

tətbiq olunmaya başladı. Hal-hazırda ümumdunya dəniz donanmasının gəmilərinin

75-80%-dən çoxu dizel qurğuları ilə işləyir. Xəzər dəniz gəmiçiliyinin gəmilərində

əsasən dizel energetik qurğuları təşkil edir. Hazırda dizel istehsal edən zavodlar

gücü 16-20 min kVt olan dizel mühərrikləri hazırlayır bu isə öz növbəsində

istənilən yük götürmə qabiliyyətinə malik olan quru yük daşıyan gəmilərdə

tankerlərdə və digər gəmilərdə dizellərin istifadə olunmasına şərait yaradır.

Beləliklə dizel mühərrikləri ən geniş yayımış gəəmi mühərrikləri hesab

edilir. Əvvəllər kiçik və ort dövrlü dizellərə üstünlük verilirdisə , son zamanlar orta

və yüksək dövrlü 4 taktlı dizellər çox istifadə olunur.

1978-ci ilin məlumatına əsasən buxar turbinləri gəmi güc qurğuları olan

gəmilər dünyada yüklərin 33%-ni daşıyırdı.Gəmi buxar turbininin üstünlüyü onun

böyük gücə 55 min kVt qədər malik olan qurğudur .Bu isə vaxtı ilə böyük sürətə

malik olan sərnişin gəmilərin istehsalına imkan verirdi.