araboşluqlarını,müsaidələrini təyin etmək üçün ilk öncə naminal ölçü bizə verildiyi üçün yuva
və val sistemində olan müsaidə sahələrinin yuxarı və aşağı hüdud ölçülərini cədvəldə verilmiş
ö
lçülər əsasında təyin edirik.Orada ölçülər mikrometrlə verilib,onu millimetrə çeviririk,yəni
1000-ə bölürük.
Dn=dn=60 (Dn-Yuva üçün nominal ölçüdür.dn -val üçqn npminal ölçüdür)
ES= +19mkm=0.019mm (ES -Yuva sisteminin yuxarı hədd meyillənməsi)
Eİ=0. (Eİ -Yuva sisteminin aşağı hədd meyillənməsi)
es= -30 mkm= -0.03 mm. (es-val sisteminin yuxarı hədd meyillənməsi)
ei= - 11mkm= -0.011 mm (ei- val sisteminin aşağı hədd meyillənməsidir)
Həlli:
Max və min qiymətləri tapdıqdan sonra həm yuva sistemində, həm də val sistemində onlar
arasında olan müsaidəni tapırıq.
D(max)=Dn+ES=60+0.019=60.019mm
D(min)=Dn+Eİ=60+0=60mm
T(D)=D(max)-D(min)=60.019-60=0.019mm (yuvanın müsaidəsi)
Müsaidə- Ən böyük və ən kiçik hədd ölçüləri arasındakı fərqə deyilir və T ilə işarə olunur.
d(max) =d(n)+es=60+0.03=60.03mm
d(min)=d(n)+ei=60+0.011=60.011mm
T(d)=d(max)-d(min)=60.03-60.011=0.019mm(valın müsaidəsi)
Yuvanın və valın ölçüləri arasındakı müsbət fərqə *Ara boşluğu* deyilir S lə işarə
olunur.Araboşluğunda yuva sisteminin ölçüləri val sisteminin ölçülərindən böyük olduğuna
görə yuvanın ölçülərindən valın ölçülərini çıxırıq. Bu qayda ilə max və min qiymətləri təyin
edirik.
S(max)=D(max)-d(min)=60.019-60.011=0.008mm
S(min)=D(min)-d(max) =60-60.03=-0.03mm
T∆=S(max)-S(min)=0.008-(-0.03)=0.038mm( ara boşluğunun müsaidəsi)
Valın və yuvanın ölçüləri arasındakı müsbət fərqə *Gərilmə* deyilir.N ilə işarə olunur.Valın
müsaidə sahəsinin ölçüləri yuvanın müsaidə sahəsinin ölçülərindən böyük olarsa bu zaman
gərilmə əmələ gəlir.
N(max)=d(max)-D(min)=60.03-60=0.03mm
N(min)=d(min)-D(max)=60.011-60.019=-0.008mm
T∆=0.03-(-0.008)=0.038mm (gərilmənin müsaidəsi)