Bilimlendiriw ministrligi

 
Tipologiyalıq gruppalaw
járdeminde toplamnıń túrli birlikleri sıpatı jaǵınan 
birdey gruppalarǵa, birdey tiplerge ajıratıladı. Хalıq хojalıǵın tarmaqlarǵa bóliw, 
turǵınlardı klasslarǵa bólip úyreniw, awıl-хojalıǵın jámáátlik hám ijara, jeke 
хojalıqlar kóleminde úyreniwler tipologiyalıq gruppalawǵa mısal boladı. 
Strukturalıq gruppalaw
járdeminde birdey tiptegi, sıpatı jaǵınan birdey 
bolǵan gruppalawdıń (birliklerdiń) salmaǵı esaplanadı hám sol boyınsha toplam 
dúzilisi úyreniledi. Bunday gruppalawlar járdeminde turǵınlardıń milliy, jınıslıq 
hám taǵı basqa duzilisi, jumısshılardıń kásiplik duzilisi yaki strukturası usaǵanlar 
úyreniledi. 
Analitikalıq gruppalaw
járdeminde hádiyseler ortasındaǵı óz-ara baylanıs 
úyreniledi. Bunday gruppalawlar faktor hám nátiyje belgileri boyınsha ámelge 
asırıladı. Máselen, jumısshı qánigeliginiń asıwı (faktor belgi) miynet 
ónimdarlıǵınıń (nátiyjelik belgi) asıwına alıp keledi.

---

51 
Eki hám onnan artıq belgiler boyınsha ámelge asırılǵan gruppalawlar 
kombinaciyalıq gruppalawlar–
dep ataladı. Bunday gruppalawlar bir belgi 
boyınsha orınlanǵan gruppalawlarǵa qaraǵanda keńirek analitik qásiyetke iye 
boladı. 
Gruppalaw usılın qolanıwdı kommerciyalıq
banklerdiń iskerligi haqqindaǵı 
shártli maǵlıwmatlar tiykarında kórip shıǵamız (3.1-keste). 
3.1-keste 
Kommerciyalıq 
banklerdiń kredit procenti hám kredit summası haqqında 
maǵlıwmatlar 
№ 
Procent stavkası, % 
Kredit summası, mlrd.sum 
1 
11,0 
27,50 
2 
17,1 
13,58 
3 
14,2 
22,33 
4 
23,6 
3,25 
5 
20,3 
9,55 
6 
17,3 
13,54 
7 
19,6 
11,60 
8 
20,5 
8,90 
9 
20,8 
7,60 
10 
14,6 
21,20 
11 
17,5 
13,50 
12 
17,5 
13,24 
13 
13,6 
25,52 
14 
24,0 
2,50 
15 
17,6 
13,36 
16 
15,0 
20,15 
17 
21,1 
6,10 
18 
16,1 
17,90 
19 
15,8 
19,62 
20 
18,8 
11,90 
21 
22,4 
5,20 
22 
18,0 
12,18 
23 
17,9 
12,30 
24 
21,7 
5,40 
25 
18,4 
12,12 
26 
16,4 
17,10 
27 
26,0 
1,00 
28 
13,9 
23,98 
29 
16,7 
16,45 
30 
12,2 
26,50 

---

52 
Keste maǵliwmatlari tiykarinda kredit summasi hám procent stavkasi 
arasindaǵi baylanisti úyreniw ushın analitik gruppalaw ámelge asiramız. Bunda 
gruppalaw belgisi bolıp kommerciyaliq banklerdiń procent stavkası eaplanadı. 
Gruppalaw úsh basqishta ámelg easiriladi. Birinshi basqishta gruppalar sanı 
hámde gruppala araliǵi anıqlanadi. G.A. Sterjess formulasi tiykarinda, toplam 
birlikleriniń sanı 30 bolǵanda gruppala sanı 5ke teń boladı: 
𝑛 = 1 + 3,
32
∙ 𝑙𝑔𝑁 = 1 + 3,322 ∙ 𝑙𝑔30 = 5
 
Gruppalar sanı 5 bolǵanda, procent stavkasi boyinsha gruppa araliǵi 3,0% ti 
quraydı, yaǵnıy: 
𝑖 =
𝑥
𝑚𝑎𝑥
− 𝑥
𝑚𝑖𝑛
𝑛
=
26,0 − 11,0
5
=
15,0
5
= 3,0%
Ekinshi basqishta, kommerciyaliq bankler ushın baslanǵish maǵliwmatlar 
tiykarinda kredit stavakası boyinsha tόmendegi járdemshi kestesi dúziledi (3.2-
keste):